توێژینەوەیەك: گه‌نجان بۆ خۆدزینه‌وه‌ لە كێشه‌كانیان ڕووده‌كه‌نه‌ تۆڕه‌كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان لەکاتی نوستندا

له‌ئەمڕۆدا به‌شێكی زۆری خه‌ڵكی تا كاتی نووستن خۆیان به‌ تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانه‌وه‌ سه‌ر‌قاڵ ده‌كه‌ن و ته‌نانه‌ت هه‌ندێكجار تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی دره‌نگتر بنوون، بەکارهێنانیان زۆرجار بۆ ئەوەیە تا بیر لە هەست و سۆزەکانیان  نەکەنەوە و کیشەکانیان وەلا بنێن.

به‌پێی لێکۆڵینەوەیەکی بەریتانی، زۆربەی لاوان پێش خەوتن تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بۆ خۆلادان لە ڕووبەڕووبونەوەی  هەست و سۆزە دژوارەکانیان بەکاردەهێنن.

لە ٪56ی ئەو کەسانەی تەمەنیان لە نێوان 18 بۆ 24 ساڵیدایە هەموو ڕۆژێک پێش خەوتن تۆڕە کۆمەڵاییەتیەکان لە جێگادا بەکاردەهێنن.

 لە ٪76ی هەمان ئەو تەمەنانە لە توێژینەوەکەدا باسیان لەوە کردووە نایانەوێت ڕۆژانە کات بۆ بیرکردنەوە لە هەستەکانیان تەرخان بکەن.

ئەم لێکۆڵینەوەیە بە بەشداری دوو هەزار گەنجی بەریتانی ئەنجامدراوە و تێیدا دەربارەی خووەکانی بەکارهێنانی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی پێش خەو پرسیاریان لێکراوە، هەروەها پرسیاری بڕی ئەو کاتەیان لێکرا کە تەرخانی دەکەن بۆ بیرکردنەوە لە هەست و سۆزەکانیان.

یەکێک لە پسپۆڕەکانی تەندروستی دەروونی و خۆشگوزەرانی هۆشداری دەربارەی بەکارهێنانی بەردەوامی تۆڕە کۆمەڵاییەتیەکان پێش خەوتن دەدات چونکە کات بۆ لاوان و بیرکردنەوە لە هەست و سۆزەکانیان ناهێڵێتەوە.

تۆم بێڤینس، سەرۆکی ژینگەی کار و خۆشگوزەرانی‌ لە سه‌نته‌ری ته‌ندروستی ڤیتا، لە لێکۆڵینەوەیەکدا دەڵێت: "خۆدزینەوە له‌ بیركردنه‌وه‌ و گرفته‌كان کاریگەریی لەسەر تێکچوونی باری تەندروستی دەروونی گەنجان هەیە".

بێڤینس ئەوەشی روون کردەوە کە زۆربەی کات شەوان تاکە دەرفەتە لە ڕۆژەکەدا بەتەنها لەگەڵ بیرکردنەوەکانماندا بەبێ سەرقاڵکردن دەمێنینەوە.

 لێکۆڵینەوەکە ئەوەی سەلماندووە کە لاوان وەک هەوڵێک بۆ ئەوەی بیرۆکەی نەرێنی و نائاسودە لە خەیاڵی خۆیان دەربکەن، ڕوودەکەنە تۆڕی کۆمەڵاییەتی.

خۆلادان لە هەستەکان چارەسەرێکی کاتییە، ڕەنگە ئەم هەستانە زیاتر و بەهێزتربن و جڵەوکردنیان بە تێپەڕبوونی کات قورستر بێت.

"تەرخانکردنی کەمێک کات هەموو ڕۆژێک بۆ بیرکردنەوە لە خود دەکرێت بۆ کەسەکە خۆی زۆر یارمەتیدەر بێت. هەروەها ئەمە ڕەنگە یارمەتی خەڵکی لە چارەسەرکردنی بیرۆکە و هەستەکانیان بدات، واتا دەبێتە دەرفەتێک بۆ ڕاستکردنەوەی شتەکان. ئەمە بەتایبەتی لە ئێستادا بۆ هەموومان گرنگە چونکە ژیان پڕە سەختی و ئاڵەنگاری"، بێڤینس وای وت.

سەرچاوە: ڤایس

هەواڵ

لیای 10 ساڵ، ئەو کیژۆڵەی دووجار بەخاکسپێردرا

کیژۆڵەیەکی 10 ساڵان، تەنها لە هەفتەیەکدا دووجار بەخاکسپێردرا، ئەوەش بەهۆی ئەوەی گومان لەدۆسییە کوشتنەکەیدا هەبوو، بەڵام دواجار دادگا دۆسییەکەی یەکلاییکردەوە.

باوكی لیا كە چەند رۆژێك لەمەوبەر گیانی لەدەستدا دەڵێت پزیشكی دادوەری پشتڕاستیكردوەتەوە كە كچەكەی بەهۆی پەلاماردانی سەگەوە گیانی لەدەستداوە، وتەبێژی پۆلیسی سلێمانیش دەڵێت لێكۆڵینەوە لەگەڵ بنەماڵەی منداڵەكە و خاوەنی سەگەكانیش كراوە.

عەلی ڕەحیم، باوكی لیای تەمەن 10 ساڵ، ئەو كچەی ھەفتەی رابردوو لە گەڕەكی ڕاپەڕینی شاری سلێمانی سەگ پەلاماری دا و گیانی لەدەست دا بە مایكی ڕاگەیاند: تەرمی كچەكەم لە پەیمانگەی پزیشكی دادی سلیمانی وەرگرتەوە و جارێكی دیكە بە خاكمان سپاردەوە".

وتیشی: "بەپێی ڕاپۆرتی پەیمانگەی پزیشكی دادی سلێمانی، دەركەوتووە كچەكەم بەھۆی پەلاماردانی سەگەوە گیانی لەدەست داوە و خواردوویەتی، بۆیە سبەی بنەماڵەكەمان لەسەر ئەو ھەموو تۆمەتانەی ئاڕاستەمان كراوە، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ھەڵوێستمان دەبێت".

باوكی لیای تەمەن 10 ساڵ، وتیشی: "ئەو سێ سەگەی كچەكەمیان خواردووە، كوژراون، بەڵام من سەگەكانم نەكوشتووە".

لەوبارەیەوە سەركەوتن ئەحمەد وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی بەمایكی وت:"لەسەر دۆسیەی لیا لێكۆڵینەوە لەگەڵ بنەماڵەی لیا و ئەو بنەماڵەیەش كە سەگەكانیان هەیە كراوە".
وتیشی :"لەسەر دۆسیەكە لێكۆڵینەوەی تەواو كراوە و ئەوەی هەیە پەیوەندی بەدادوەری گشتیەوە هەیە".
هاوكات بەرزان محەمەد بەڕێوەبەری پزیشكی دادی سلێمانی بەمایكی راگەیاند: سەرجەم ئەو پرسیارانەی سەبارەت بە مردنی لیا لەپزیشكی دادوەری لەلایەن داواكاری گشتیەوە كراون وەڵاممان داونەتەوە".
پێشتریش هەر سەبارەت بەو پرسە، گوڵستان سەعید ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤی پەرلەمانی كوردستان بەمایكی وت:"سەبارەت بەو پرسە قسەمان لەگەڵ دەستەی مافی مرۆڤ كردووە، ئەوان پێیان وتین لەسەر دۆسیەكە لێكۆڵینەوەیان كردووە، بەڵام وەكو پەرلەمان ناتوانین دەستێوەردان لەكاروباری داواكاری گشتی بكەین".
بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی سلێمانی لە روونكردنەوەیەكدا كە رۆژی هەینی رابردوو بڵاویكردەوە، رایگەیاند: بە بڕیاری دادوەر و بە ئامادەبوونی مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی راپەڕین، تیمەكانی بەشی بەڵگەی تاوان و پزیشكانی دادوەری، تەرمی لیا لەناو گۆڕەكەی دەرهێنراوەتەوە و توێكاری بۆ لاشەكەی دەكرێت و لێكۆڵینەوەش لە رووداوەكە بەردەوام دەبێت".
16 یی ئەم مانگە هەواڵی گیانلەدەستدانی كچێكی 10 ساڵ لە سلێمانی بەهۆی پەلاماردانی سەگ بڵاوبویەوە، هەواڵەكە و پاشانیش لێدوانی باوكی منداڵەكە كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا بەتایبەتیش لەتۆڕە كۆمەڵایەتیەكان، بەوهۆیەشەوە لەسەر فەرمانی داواكاری گشتی گۆڕەكەی لیا هەڵدرایەوە.