تەندروستی

جەڵدەی گەرما چیە؟

جەڵدەی گەرما حاڵەتێکە کە تیایدا پلەی گەرمای کەسەکە بەرز دەبێتەوە بۆ نزیکەی ٤٠ پلەی سیلیزی، بەهۆی بەرکەوتنی لەش بە پلەی گەرمایەکی زۆر بۆ ماوەیەکی درێژ، یان وەرزش کردن لەبەر پلەیەکی گەرمای زۆردا.

لەم حاڵەتەدا لەش ناتوانێت سوود لە میکانیزمەکانی ساردکردنەوە وەربگرێت بۆ ساردکردنەوەی جەستە، بۆنمونە میکانیزمی ئارەق کردنەوە.

بۆچی گرنگە دەربارەی ئەم حاڵەتە هۆشیاریمان هەبێت؟
لەگەڵ نزیک بوونەوەی وەرزی هاوین کە پلەکانی گەرما بەڕادەیەکی زۆر بەرزدەبنەوە، پێویستە ئاگاداری ئەم حاڵەتە بیت کە پێی دەوترێت جەڵدەی گەرما، چونکە حاڵەتێکی مەترسیدارە و ئەگەر لە ماوەیەکی کورتدا چارەسەری بەپەلەی بۆ نەکرێت ئەوا ڕەنگە کەسەکە گیانلەدەست بدات.

نیشانەکانی ئەم حاڵەتە چین؟

بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای لەش بۆ نزیکەی ٤٠ پلەی سیلیزی
گەشکە، سەرلێشیواندن، بورانەوە
دڵ تێکهەڵچوون و ڕشانەوە
هەناسەبڕکێ، خێرابوونی هەناسەدان
خێرابوونی لێدانی دڵ، دڵەکوتێ، زەختێکی زۆر دەکەوێتە سەر دڵ بۆ ساردکردنەوەی جەستە
سەرئێشەی تووند
سووربوونەوەی پێست

ئەگەر جەڵدەی گەرما بگاتە حاڵەتێکی مەترسیدار و ئەگەر چارەسەر نەکرێ لەماوەیەکی کورتدا دەبێتە هۆی ئەم کێشە تەندروستیانە؛

مردن ولەناوچوونی ئەندامە گرنگەکانی وەک؛ مێشک، دڵ
مردنی یەکجاری نەخۆشەکە

ئەو هۆکارانەی ئەگەری تووشبوون بە حاڵەتە زیاتر دەکەن، باوترینیان ئەمانەن؛

١.تەمەن: تەمەنەکانی خوار ١٨ ساڵ،تەمەنەکانی سەروو ٦٥ ساڵ زیاتر لەبەردەم  مەترسی توشبوون بەم حاڵەتە لەبەر ئەوەی توانای لەشیان لاوازە بۆ خۆگونجان لەگەڵ گۆرانکارئیەکان،هەروەها بۆ هێشتنەوەی لەش بە شێداری.

٢.بەرکەوتنی لەناکاوی لەش بەشەپۆلی گەرمای تووند، یان سەفەرکردن بۆ ناوچەیەکی ئاوهەوای گەرم.

٣.نەبوون یان کەمی هۆکارەکانی فێنک کردنەوە بۆ ساردکردنەوەی لەش.

٤.بەکارهێنانی کۆمەڵێک دەرمان کاریگەری دەکاتە سەر توانای لەش بۆ هێشتنەوەی لەش بە شێداری، بۆ نمونە دەرمانەکانی تەسککردنەوەی بۆەیەکانی خوێن،دەرمانە میزپێکەرەکان،لەم حاڵەتەد پێویستە کەمتر بەرگەرمای زۆر بکەویت.

٥.هەندێک نەخۆشی درێژ خایەن مەترسی تووشبونت بە  جەڵدەی گەرما زیاد دەکەن وەک نەخۆشی سیەکان و دڵ.

٦.وەرزشکردنی قورس لەبەر گەرمایەکی زۆردا بۆ ماوەیەکی درێژ وەک ڕاکردن بۆ ماوەیەکی زۆر،یان ڕآهێنانی تۆپی پێ.

چۆن خۆمان بپارێزین لەم حاڵەتە؟

١.لەبەرکردنی جلی فراوان و تەنک یارمەتیت لەش دەدات بە فێنکی بمێنیتەوە، دوربکەوەرەوە لە جلی زۆر تەسک، جلوبەرگی ئەستوور.

٢. بەکارهێنانی دژە خۆری گونجاو و چاویلکە، یارمەتی پاراستنی پێست و لەش دەدات دژی سوتان بەخۆر>چونکە سوتان بەخۆر هۆکارە بۆ لەدەست دانو کەمکردنەوەی توانای لەش بۆ ساردبونەوە.

بۆ ئەم مەبەستە هەموو ٢ کاتژمێر جارێک باشتر وایە دژە خۆرەکەت نوێ بکەیتەوە.

٣.خواردنەوەی بڕی پێویستی ئاو یارمەتی لەش دەدات بۆ مناەوەی بە شێداری و دەیپارێزێ لە وشک بوونەوە.

٤.ئاگاداری خۆتبە ئەگەر ئەو دەرمانانەی کاریگەری لە لەش دەکەن و لەش وشک دەکەنەوە بەکاردێنیت.

٥.هەرگیز هیچ کەسێک بەجێمەهێلە لە ناو سەیارەدا بە داخراوی،ئەمە باوترین هۆکارەکانی مردنە بە جەڵدەی گەرما لەناو منداڵآندا،چونکە لە ماوەیەکی کورتدا سەیارەکەت بە رادایەکی زۆر گەرم دادێت ، دەبێتە هۆی مردن.

٦.لە وەرزەکانی گەرمادا لەو کاتانی ڕۆژدا وەرزش بکە کە پلەکانی گەرما نزمن ئەگەر ناتوانیت لە وەرزەدا خۆت بەدوور بگریت لە وەرزشکردن،وە بڕێکی باش ئاو بخۆرەوە.

هەواڵ

بەرهەمهێنانی نەوت راگیراوە و تا هەرێمی کوردستانیش نەوت رادەست نەکات مووچە نایەت

بەپێی رێککەوتنی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق تا نەوت رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ نەکرێت بەغدا پارەی مووچە رەوانە ناکات؛ زیاتر لە 24 کاتژمێرە بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان راگیراوە. 

 حکومەتی هەرێمی کوردستان دوای چەندین کۆبوونەوە لەگەڵ حکومەتی عێراق لەسەر پرسی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان رێککەوتنی کرد. 

بەپێی دەقی ئەو رێککەوتنە کە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڵاویکردوەتەوە، تا وەزارەتی نەوت و کۆمپانیا سۆمۆ وەرگرتنی نەوت لە بەندەری جەیهان پشتراست نەکەنەوە، وەزارەتی دارایی پارە بۆ هەرێمی کوردستان نانێرێت. 

بەپێی رێککەوتنەکەی هەولێر و بەغدا دەبێت هەرێمی کوردستان رۆژانە 280 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم بهێنێت، 230 هەزاری بداتە بەغدا و 50 هەزاریشی لە ناوخۆدا بەکاربهینێتەوە. 

ناردنی پارەی مووچە بە مەرجی رادەستکردنی نەوت لە کاتێکدایە زیاتر لە 24 کاتژمێرە بەهۆی هێرشی درۆنییەوە بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان رایگراوە. 

عەزیز ئەحمەد جێگری بەڕێوەبەری نوسینگەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان - ئەپیکور لە دوو راگەیەندراوی جیاوازدا رایانگەیاند، بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە هەرێمی کوردستان نزیکەی 200 هەزار بەرمیل بەرهەمهێنانی نەوتی لەدەستداوە. 

ئەگەرچی هەولێر و بەغدا رێککەوتنیان کردووە، بەڵام ناو بەناو هێرشی دۆرنییەکان دەست پێدەکەنەوە و کێڵە نەوتییەکان بە ئامانج دەگرن دیار نیە درۆنەکان رێگە بە دەستپێکردنەوەی نەوت دەدەن یاخود هێرش دەکەنەوە. 

هەموو ئاماژەکان بەو ئاڕاستەیەن رێککەوتنەکەی هەولێر و بەغدا کۆتایی بە هێرشی درۆنەکان بهێنێت، چونکە ئەو هێرشانە وەک کارتی فشار دژی هەرێمی کوردستان دەبینران تا نەرمی بۆ رێککەوتن بنوینێت و نەوتەکەی رادەست بکات.