هەواڵ

هەرێمێكی شەش ملیۆن كەسی، %18 ی بێكار و %5 یشی هەژار

تا ساڵی 2018 رێژەی بێكاری لەهەرێم %9 بووە، بەڵام لە 2020 دا رێژەكە بووەتە دوو هێندە، رێژەی هەژاریش %5 بووە بەڵام ئەو رێژەیەش لە 2020 بووەتە دوو هێندە.
بەپێی ئامارێكی دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان،ژمارەی دانیشتوانی هەرێمی كوردستان تا ساڵی 2020 شەش ملیۆن كەسی تێپەڕاندووە، لەو ژمارەیەش %9 ی بێكار و %5 یشی لەخوار هێڵی هەژارییەوەیە، ئەوەش لەكاتێكدایە دوێنێ مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەدیدارێكدا لەگەڵ رۆژنامەنوسان رایگەیاند دۆخی ژیانی خەڵك خراپ نییە.
لەهەرێمی كوردستان تا ساڵی 2020 بەپێی داتاكانی دەستەی ئاماری هەرێم 133 نەخۆشخانەی حكومی  و تایبەت هەن، لەگەڵ  915 بنكەی تەندروستی، بۆ هەر 10 هەزار كەسیش 11 پزیشك لەهەرێم هەن، تا ساڵی 2020 یش مەزەندی ژیانی هەر تاكێك لەهەرێمی كوردستان 73 ساڵە.
بەپێی رووپێوێكی وەز ارەتی پلاندانانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، یەك ملیۆن و 241 هەزار و 417 كەس، كە تەمەنیان گونجاوە بۆ كاركردن، كارناكەن و  بەدوای كاریشدا ناگەڕێن، ئەو ژمارەیەش دەكاتە 22.3%ی دانیشتووانی هەرێمی كوردستان، واتا هێزی كار .

داتاكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك خۆی
رێژەی لە (59,9%)ی خێزانەكان لەهەرێمی كوردستان خاوەنی ئۆتۆمبێلن‌و لەعیراق رێژەكە لە (41,7%)ە.
لەهەرێمی كوردستان خێزانەكان بەڕێژەی لە (26,5%) خاوەنی كۆمپیوتەرن، لەكاتێكدا رێژەكە لەعیراق زۆر كەمترە كە دەكاتە (15,9%).
رێژەی (89,7%)ی خێزانەكان لەهەرێمی كوردستان خاوەنی مۆبایلی زیرەكن، بەڵام ئەو رێژەیە لەعیراق بریتییە لە (79,6%).
خاوەندارێتی تابلێت لەهەرێمی كوردستان رێژەكەی لە (26,5%)ە، بەڵام لەعیراق ئەم رێژەیە لە (10,9%)ە.
  رێژەی (21,3%)ی خێزانەكان لەهەرێمی كوردستان مووچەی خانەنشینیان هەیە، لەعیراقیش رێژەكە لە (25,4%)ە.
رێژەی (91,9%)ی خێزانەكان لەهەرێمی كوردستان بەشە خۆراك وەردەگرن، لەكاتێكدا رێژەكە لەعیراق دەگاتە لە (95%).
رێژەی وەرگرتنی یارمەتییە نەختینەییەكان لەلایەن خێزانەكان لەهەرێمی كوردستان لە (95,6%)ە، لەكاتێكدا لەعیراق لە (7,5%)ە.
رێژەی رەگەز لەهەرێمی كوردستان بریتییە لە (100,7%) لە بەرژەوەندی رەگەزی نێر و ئەو رێژەیەش لەعیراق دەگاتە لە (102,4%) لە بەرژەوەندی رەگەزی نێر.

خەرجی ساڵانە و رێژەی بێكاری
  خەرجی ساڵانەی یەك خێزان لەهەرێمی كوردستان لەساڵی ٢٠١٣ بریتیبوە لە(٢.٢٦٠.٠٠٠) واتە مانگانە هەرخێزانێك (١٨٨)هەزار دیناری خەرجكردوە و ڕێژەی بێكاری ٧% بوە.
 ساڵی ٢٠١٦ بەهۆی سیستەمی پاشەكەوتی مووچەوە كەبڕی كۆی مووچە لە(٨٨١) ملیارەوە كەمكراوەتەوە بۆ (٤٥٠)ملیار، خەرجی ساڵانەی خێزانێك بوەبە(٨٢٠) هەزار دینار واتە خەرجی مانگانەی هەرخێزانیك بۆتە ٦٨هەزار دینار ڕێژەی بێكاریش دوو ئەوەندە زیادیكردوەو بووەتە %14.
كاتێك مووچەی تەواو دراوە لەساڵی ٢٠١٣ خەرجی خێزان بەرزبوەو بازاڕ پڕ جوڵەبوە، بەڵام كاتێك لە٢٠١٦ بەهۆی سیستەمی پاشەكەوتی مووچەوە ٥٠% كۆی پارەی تەرخانكراو بۆمووچە بڕاوە خەرجی خێزانیش لەهەرێم ٦٠% دابەزیوە جوڵەی بازاڕی كەمكردۆتەوەو ڕێژەی بێكاریش بەراورد بە ٢٠١٣ ١٠٠% زیادیكردوەو لە ٧% بووەتە %14.
بەگوێرەی ئەو ئامارانەی لە دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان بڵاوكراوەتەوە، ساڵی (2018) ژمارەی دانیشتوانی هەرێم شەش ملیۆن و (33) هەزار كەس بووە، ڕێژەی بێكاریش (9%) بووە، كە دەكاتە (278) هەزار كەس، بەڵام لەماوەی دوو ساڵدا واتە تا ساڵی 2020 ئامارەكە بۆ دوو بەرامبەر زیادیكردووە.
 هەر بەپێی داتاكان لە هەردوو كەرتی تایبەت و گشتیدا، هەلی كار كەمیكردووەو لە بەرامبەردا هێزی كار زیادیكردووە، بۆیە بەپێی ئاماژەكان، ڕێژەی بێكاری بۆ سەروو (20%) بەرزبۆتەوە.
لەبارەی هەژارییەوە، هەر بەپێی دوایین ڕووپێوی كە لە ساڵی (2018) دا ئەنجامدراوە، ڕێژەی هەژاری بەپێی ستانداردی بەنكی نێودەوڵەتی، (5.45%) بووە.
دوێنێ مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان لەمیانی كۆبوونەوەی لەگەڵ ژمارەیەك لە رۆژنامەنوسان لەهەولێر رایگەیاند: دۆخی خەڵک لە هەرێمی کوردستان خراپ نییە، بەڵام کەسانێک هەن دەیانەوێت رەشبینی بڵاوبکەنەوە، وتیشی هەر کەسێک داوای پشک لە وەبەرهێنەران و کۆمپانیاکان بکات با ئەو وەبەرهێنەر و کۆمپانیایانە بەڵگەکانیان بدەنە نووسینگەکەی من.
  سەرۆكی حكومەتی هەرێم ئەوەشی خستەڕوو: دەزگاکانی راگەیاندن  کەموکورتیی بچووک گەورە دەکەن، کار و پڕۆژە گەورەکان پێشانی خەڵک نادەن و گیانی نیشتمانپەروەری بڵاوناکەنەوە.

هەواڵ

ئەمریکا: دۆخی مافی مرۆڤ لە هەرێمی کوردستان خراپتر بووە

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاند، دۆخی ئازادییە بنەڕەتی و مەدەنییەكان لە هەرێمی كوردستان خراپتر بوون. دەشڵێت، " زیندانەکان و ناوەندەکانی چاکسازی لە هەرێم لە دۆخێکی خراپدان".

ئەمڕۆ سێشەممە، وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا لە راپۆرتێکدا لەسەر رەوشی ئازادی رادەربڕین و مافی مرۆڤ راپۆرتێکی بڵاوکردوە و تێدا دەڵێت" کوشتن و بێسەروشوێنکردن و ئەشکەنجەدان و بارودۆخی سەختی ناو زیندانەکان و چەندین پێشێلكاری تر تۆماركراون، وتیشی، دەستگیرکردن و لێپێچینەوەی ناڕەوا دژی رۆژنامەوانان كراوە و كێشە بۆ ئازادیی گردبوونەوە دروستكراوە.
ئەوەشی خستەڕوو، زیندانەکان و ناوەندەکانی چاکسازیی لە هەرێم لە دۆخێکی خراپدان و رێژەی قەرەباڵغی نێو زیندانەکان گەیشتووتە ١٥٧٪.