ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی: ڤایرۆسی جگەر لەناو منداڵان بە هۆکاری نەزانراو زیاتر بڵاودەبێتەوە

دواین ئاماری ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی تاوەکو 22ی حوزەیرانی 2022، لە 33 وڵاتی جیهانەوە لە پێنج هەرێمی جیاوازەوە 920 حاڵەتی تووشبوونی تووندی هەوکردنی جگەر لە ناو منداڵاندا کە هۆکاری تووشبونەکەیان نەزانراوە ئاشکرا دەکات.
ئەمە لە کاتێکدایە کە ئامارەکانی تووشبونی هەوکردنی جگەر لە 27ی ئایاری ساڵی 2022 دەریانخست کە 270 حاڵەتی نویی تووشبونی هەوکردنی جگەر زیادیان کردووە و ئەوەی جێگای سەرەنجە ئەم تووشبووە نوێیانە لە چوار وڵاتی نوێوە دەرکەوتون وهۆکاری توشبونەکەشیان نادیارە کە لەناو منداڵاندایە.
سەرەتای بڵاوبونەوەی ئەم پەتایە لە پێنجی نیسانی 2022دا دۆزرایەوە، دوای ئەوەی کە تەندرووستی بەریتانیا و ئێرلەندای باکوور  ڕێکخراوی تەندرووستی جیهانیان لە 10 حاڵەتی تووندی هەوکردنی جگەری بە هۆکاری نەزانراو ئاگاداركردەوە، كە  لە منداڵانی بچووکدا بڵاوبووەتەوە کە تەمەنیان لە 10 ساڵ کەمتربووە، لەکاتێکدا ئەو منداڵانە پێشتر لە تەندرووستیەکی باشدا بوون.
بەپێی ئاماری تووشبوەکان وگیان لەدەستدانی تووشبوەکان، 18 لەو منداڵانەی کە تووشبوون گیانیان لەدەست داوە کە دەکاتە %2 ی  تووشبوەکان، هەروەها 45 لەو منداڵانەش پێویستیان بە چاندنی جگەر هەبووە.
لەو بارەیەوە، ڕێکخراوی تەندرووستی جیهانی ڕایگەیاندووە: بڵاوبونەوەی ئەم جۆرە لە هەوکردنی تووندی ڤایرۆسی جگەر بە هۆکاری نەزانراو پێویستی بە لێکۆڵینەوە و ڕێنمای نوێی پشکنینی تاقیگەیی هەیە.

هەوکردنی ڤایرۆسی جگەر چیە؟
هەوکردنی ڤایرۆسی جگەر  بە چەندین هۆکاری جیاوازەوە ڕوودەدات، باوترینیان هەوکردنی ڤایرۆسیە، ئەو ڤایرۆسانەی دەبنە هۆی هەوکردنی جگەر چەندین جۆری جاوازی هەیە (ئەی،بی،سی،دی،ئیی).
هەوکردنی ڤایرۆسی جگەر دەکرێت کەسەکە تووش بکات بە مۆمبوونی جگەر،شێرپەنجە، ئەمەش بەپێی جۆری ئەو ڤایرۆسەی کە هەوکردنەکەی درووست کردووە،تەمەن، باری تەندرووستی گشتی نەخۆشەکە ئاستی تووندی هەوکردنەکە دەگۆڕێت.
جۆرەکانی ڤایرۆسی بی و سی دەبنە هۆی هەوکردنی جگەری درێژخایەن ولەناکاوی توند، جۆرەکانی ئەی، دی، ئی، دەبنە هۆی هەوکردنی تووندی لەناکاو.
لەنێوان ڤایرۆسەکانی هۆکار بە تووشبونی هەوکردنی جگەری ڕێگاکانی گواستنەوەیان، بڵاوبونەوەی نەخۆشیەکە لە وڵاتانی جیهاندا جیاوازە.
نیشانەکانی:
هەوکرندی ڤایرۆسی جگەر بەهۆی ڤایرۆس دەکرێت بێ نیشانەبێت بۆ چەندین مانگ وساڵ، بەڵام ئەگەر نیشانەکان زوو دەرکەوتن وتووشی هەوکردنی تووندی لەناکاو بوون ئەوا دەکرێت لە نێوان دوو هەفتە بۆ شەش مانگدا دەربکەون.

باوترین نیشانەکانی؛
زەردوویی
هەستکردن بە ماندوویی
ئازاری جومگەکان
لەدەستدانی حەزی خواردن
تۆخ بوونی ڕەنگی میز، کاڵبوونەوەی ڕەنگی پیسایی
هێڵنج دان

هەواڵ

30 پەرلەمانتار: سەلامەتی گیراوانی بادینان لەئەستۆی داواكاری گشتی و چاكسازی گەورانی هەولێرە

30 پەرلەمانتاری هەرێمی كوردستان یاداشتێكیان لەبارەی دۆخی زیندانییانی بادینان بڵاوكردەوە و ڕایدەگەیەنن، سەرباری ئەوەی زیندانیانی بادینان مەرجەكانی ئازادبوونی مەرجدار دەیانگرێتەوە، بەڵام بە مەبەست هێڵدراونەتەوە لە زینداندا، جەختیش دەكەنەوە سەلامەتیی گیانی گیراوانی بادینان لە ئەستۆی داواكاری گشتی چاكسازیی و بەڕێوەبەری چاكسازیی گەورانی هەولێر دایە.
نزیكەی مانگێكە 60 زیندانیكراوی بادینان مانیان لەخواردن گرتووە بەهۆی ئەوەی ئازادكردنی مەرجدار دەیانگرێتەوە، بەڵام تاوەكو ئێستا ئازادنەكراون، 30 پەرلەمانتاری هەرێمی كوردستانیش یاداشتێكیان لەوبارەیەوە بڵاوكردووەتەوە و تێیدا هاتووە: زیندانیانیی بادینان پاش ئەوەی ئەحكامی مەرجەكانی بەربوونی مەرجدار دەیانگرێتەوە، كە لە ماددەی 331ی یاسای بنەما دادگەرییە سزاییەكاندا هاتووە، پێویست بوو كارڕایی ئازادكردنیان بۆ ئەنجام بدرایە، بەڵام بەداخەوە بەمەبەست و پێشێلكردنی یاسا هێڵدراونەتەوە لە كونجی زینداندا.
هەر لەیاداشتەكەدا هاتووە: ماوەی 26 ڕۆژە زیندانییانی بادینان مانیان گرتووە و دۆخی تەندروستیی بەشێكیان ناجێگیرە و ژیانیان لە مەترسیدایە، لەبەر ئەوە دەبوو  بەڕێوەبەریی چاكسازی گەورانی هەولێر ئەركی فەرمانبەریی خۆی ڕاپەڕاندایە و كارڕایی بەردانی مەرجداری ئاڕاستەی داواكاری گشتی بكردایە، ئەركی داواكاری گشتیشە بەزووترین كات مامەڵەكانیان ئاڕاستەی دادگای كەتن بكات، تا كاروبارەكانیان ڕاییبكرێت و ئازاد بكرێن و یاسا سەروەربێت .
ئەو پەرلەمانتارانە جەختیش دەكەنەوە، بەپێی یاسای داواكاری گشتیش، دەبێت داواكاری گشتی بێلایەنانە كارەكانی خۆی ئەنجام بدات، هاوكات داواش لە سەرۆكایەتیی داواكاری گشتیی دەكەن:”لێكۆڵینەوەی جددی لە داواكاریی گشتی چاكسازیی گەورانی هەولێر بكات، بەهۆی  كەمتەرخەمیكردنی لە ئەركی چاودێرییكردن لە سستی كارڕاییەكان.
ئەو پەرلەمانتارانە داوا لە وەزیری كاروكاروباری كۆمەڵایەتی و سەرۆكی دەستەی دەستپاكیی دەكەن، كە لێكۆڵینەوە و لێپرسینەوەی جددی بكەن لە بەڕێوەبەریی چاكسازیی گەورانی هەولێر، سەبارەت بە كەمتەرخەمییكردنی لە ڕاپەڕاندنی ئەركەكەیدا.
هەر لەیاداشتی ئەو پەرلەمانتارانەدا هاتووە: سەلامەتیی گیانی گیراوانی بادینان لە ئەستۆی داواكاری گشتی چاكسازیی و بەڕێوەبەری چاكسازیی گەورانی هەولێر دایە و دەڵێن “هەر مەترسییەك لەسەر ژیانی ئەو زیندانییانە دروست ببێت، دەكەوێتە ئەستۆی ئەوان، هاوكات ئەوەش هاتووە: ئێمەش لە پەرلەمانی كوردستان هەموو هەوڵێك و ڕێكارێكی یاسایی دەگرینە بەر بەمەبەستی پێشێلنەكردنی ماف و پاراستنی شكۆی مرۆڤ و بەكارنەهێنانی دادگا و دەزگاكان بۆ مەرامی سیاسی و تۆڵە كردنەوە.