هەواڵ

ماوەی 18 ساڵە بەغدا پارەی كۆبوونی خۆراك بۆ هەرێم دەنێرێت و دیارنییە

بڕیارە ئەم هەفتەیە و هەفتەی داهاتوو دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق بڕیاری یەكلاكەرەوە لەبارەی سێ دۆسیەوە بدات كە پەیوەندییان بە هەرێمی كوردستانەوە هەیە، یەكێك لەو دۆسیانەش پارەی 18 ساڵی كۆبوونی خۆراكە كە بەغدا دەینێرێت و هەرێمی كوردستانیش داوای كردووە دۆسیەكە دوابخرێت.
بەپێی خشتەی كاری دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق، رۆژی چوارشەممە 23ی تشرینی دووەمی 2022 تاوتوێی سكاڵایەك دەكات، كە لەلایەن ژمارەیەك خانەنشین و بەرپرسی رێكخراوی یەكێتیی خانەنشینانی كوردستانەوە لەسەر هەریەك لە مەسرور بارزانی، سەرۆكی حكومەتی ماوەبەسەرچووی هەرێمی كوردستان و ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی تۆمار كراوە.
سكاڵاكە بە ژمارە 212/فیدراڵی/2022 لەلایەن ئەحمەد عەلی سادق، ئەندامی ئەنجوومەنی باڵای رێكخراوی یەكێتیی خانەنشینانی هەرێمی كوردستان و ژمارەیەك خانەنشینەوە تۆمار كراوە.
بەپێی ناوەرۆكی داواكە، كە سكاڵایەكی دواخراوە لە 11-08-2022ەوە، سكاڵاكاران داوایان كردووە بڕیار بە نادەستووریبوونی یاسای خانەنشینیی یەكگرتوو ژمارە 27ی ساڵی 2006ی هەڵوەشاوە بدرێت و هەرێمی كوردستان بە جێبەجێكردنی یاسای خانەنشینیی یەكگرتووی ژمارە 9ی ساڵی 2014ی هەمواركراوی عێراق پابەند بكرێت.
لەوبارەیەوە بەشدار حەسەن، پارێزەری دۆسیەكە، بەمایكی وت:"ئێمە رۆژی 23ی مانگ لە دادگای باڵای فیدراڵی دەبین و بڕیارە دادگا بڕیاری كۆتایی و یەكلاییكەرەوە لەسەر پرسی هاوتاكردنی مووچە و ئیمتیازاتی خانەنشینان بدات و ئومێد دەكەین بڕیارەكە لە بەرژەوەندیی خانەنشینان بێت".
بەپێی خشتەی كاری دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق، رۆژی دووشەممە 28ی تشرینی دووەمی 2022، تاوتوێی سكاڵایەك دەكات كە لەلایەن پەرلەمانتاری سەربەخۆ مستەفا سەنەد لە دژی مستەفا كازمی سەرۆكی ئەنجوومەنی وەزیرانی پێشوو  كراوە و تێیدا داوا دەكات بە هەڵوەشاندنەوەی بڕیاری ژمارە 8ی ساڵی 2022 و بڕیارەكانی 401 و 257 و 226 و 194ی ساڵی 2021، كە پاڵپشت بوون بۆ ناردنی 200 ملیار دینارەكە بۆ هەرێمی كوردستان.
رۆژی 18ی تەممووزی 2022، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق سكاڵایەكی رەتكردەوە كە لەلایەن كەسێك بەناوی جەواد كازم عەلوان تۆمار كرابوو و تێیدا تانەی لە ناردنی 200 ملیار دینارەكە بۆ هەرێمی كوردستان دابوو.
بەپێی خشتەی كاری دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق، رۆژی چوارشەممە حەوتی كانوونی یەكەمی 2022، تاوتوێی سكاڵایەك دەكات كە لەلایەن بەڕێوەبەری گشتیی كۆمپانیای بازرگانیی كەلوپەلە خۆراكییەكانی عێراق لە دژی هەریەك لە وەزیری بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان و بەڕێوەبەری گشتیی بازرگانی ئەو وەزارەتە تۆمار كراوە.
ژمارەی سكاڵاكە 216/فیدراڵی/2022ە و ناوەڕۆكی سكاڵاكە بریتییە لە پابەندكردنی سكاڵالێكراو بە پێدانی ئەو بڕە پارانەی كە لەسەریان كۆبووەتەوە لە فرۆشتنی یەكەكانی ناو كۆبۆنی خۆراك لە 01-01-2004ەوە تاوەكو 30-09-2021، داواكەش لە 08-11-2022 دواخرابوو.
بڕیاربوو رۆژی 8ی تشرینی دووەمی 2022، دادگای باڵای فیدراڵیی عێراق تاوتوێی سكاڵاكە بكات، بەڵام دواخراوە بۆ حەوتی كانوونی یەكەم.
دواخستنەكە بۆ ماوەی سێ مانگە لەسەر داواكاریی لایەنی سكاڵاكار بۆئەوەی لەو ماوەیەدا رێككەوتن لەنێوان هەردوو وەزارەتی بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان و وەزارەتی بازرگانیی حكومەتی فیدراڵیی عێراق لەسەر ئەو پرسە بكرێت، ئەوەش لەبەر رۆشنایی یاداشتێكی لێكتێگەیشتن كە لە 23ی تشرینی یەكەمی 2022  لەنێوان كەمال موسلیم، وەزیری بازرگانی و پیشەسازیی هەرێمی كوردستان و عەلا جبووری، وەزیری ئەوكاتی بازرگانیی عێراق واژۆ كراوە بۆئەوەی پارەی بەشە خۆراكی مانگانەی هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستان بگەڕێندرێتەوە بۆ حكومەتی فیدراڵیی عێراق و لە بەرامبەردا وەزارەتی بازرگانیی عێراق تێچووی گواستنەوە و رادەستكردنی بەشە خۆراكی مانگانە بۆ هەرێمی كوردستان بگرێتەئەستۆ.
مانگانە لەڕێگەی بریكارەكانی دابەشكردنی خۆراكەوە بۆ هەر ئەندامی خێزانێك بڕی 500 دیناری عێراقی وەردەگیرێت، كە پارەی كرێی گواستنەوە و هەڵگرتنی ئەو خۆراكەیە و وەزارەتی بازرگانیی هەرێمی كوردستان پێیوایە لەئەستۆی هاوتاكەیدایە لە حكومەتی فیدراڵیی عێراق.

هەواڵ

سێشەممەی مووچە؛ حکومەتی عێراق بڕیار لەبارەی مووچەی هەرێمەوە دەدات؟

تا ئێستا حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناردنی پارەی مووچە بۆ هەرێمی کوردستان رێکنەکەوتوون، زانیارییەکان سێشەممە بە یەکلاییکەرەوە ناو دەبن. 

 سێشەممەی مووچە؛ ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە دەبێت و بەپێی زانیارییەکان بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رێککەوتنی هەولێر و بەغدا بدرێت. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، هەردوو حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان رەشنووسی رێککەوتنێکیان ئامادە کردووە کە پرسی داهاتەکان، بەجێکردنی مووچە و دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە خۆ دەگرێت. 

تا ئێستا هیچ کام لە هەولێر و بەغدا زانیاریی فەرمییان لەبارەی ئەو رەشنووسەوە بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام بەپێی سەرچاوەکان لە هەردوو حکومەت چاوەڕوان دەکرێت، ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە سێشەممەی مووچە بێت و حکومەتی عێراق لەبارەی ناردنییەوە بڕیار بدات. 

کێشەی نەناردنی پارەی مووچە لەلایەن بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان  ئەو کاتە سەری هەڵدا کە وەزارەتی دارایی عێراق بە نوسراوێک هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە هیچ بڕە پارەیەکیان لە یاسایی بوودجەدا نەماوە تا بۆیانی بنێرن. 

بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی عێراق بەڵێنی داوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە پارەی مووچەی مانگی ئایار بەشێوەی سولفە رەوانەی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام ئەگەر هەیە شێوازی ناردنەکەی لە سولفەشەوە بگۆڕێت بۆ شێوازی دیکە. 

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبارەی رەشنووسەکەوە دەستی  دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتووە، هەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت و داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت. 

هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا دەبێت مانگانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، تا لە رێگەی ئەو کۆمپانیا عێراقییەوە هەناردەی دەرەوە بکرێتەوە. 

پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەش یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی ئەو رەشنووسە سەرەتاییەی کە لە نێوان هەردوو حکومەت ئامادەکراوە. 

هەرێمی کوردستان پێویستە مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بە بانکی بکات و هەژماری بانکیان لە بانکە رێگە پێدراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بکاتەوە. 

چاوەڕوان دەکرێت، کردنەوەی هەژمارە بانکییەکان  لە چوارچێوەی پڕۆژەی "هەژماری من"دابن، وەک ئەوەی کاروان یاروەیس لە زاری پارێزگاری بانکی ناوەندییەوە رایگەیاندووە،" هەژماری من هەر تەوتینە و جیاوازیی نییە". 

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە 60 رۆژە چاوەڕانی دابەشکردنی مووچەن، دوایین مووچە کە لە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە مووچەی مانگی نیسان بووە کە 18ـی ئایاری 2025 کۆتا رۆژی دابەشکردنیی بووە و لەوکاتەوە هیچ مووچەیەک دابەش نەکراوە.