هەواڵ

حوکمڕانییە کوردییەکە لەناو دەچێت؟

کەم رۆژ هەیە میدیا و ناوەندە جیهانییەکان، زەنگی مەترسی لەناوچوونی قەوارەی هەرێم و دەسەڵاتە خۆبەڕێوەبەرێیە 32 ساڵەکەی لێنەدەن، بەڵام هێشتا سەرکردەکانی هەردوو حزبی دەسەڵاتدار(پارتی و یەکێتی) بێباکن بەرامبەر ئاگادارکردنەوە گەورەکان.

گەندەڵی و خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات و کۆکردنەوەی گەورەی سەروەت و سامانی گشتی لەسەر حسابی میللەت و بەکارهێنانی هێزی چەکدار بۆ پاراستی خۆیان، لەزەقترین ئەو هۆکارانەن کە پایەکانی هەرێمەکەی بەتەواوی درز پێبردوە و دووریش نییە پایەکانی بەتەواوی بڕوخێنێت.

گۆڤاری‌ فۆرین پۆلیسی‌ ئه‌مریكی‌ له‌ راپۆرتێكدا كه‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌ 25ی‌ ئابی‌ 2023 بڵاویكردووه‌ته‌وه‌، رایگه‌یاند كه‌ سه‌ره‌ڕای‌ سه‌ردانه‌كه‌ی‌ هاكان فیدان وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا بۆ به‌غدا و راگه‌یاندنی‌ نزیكبوونه‌وه‌ی‌ سه‌ردانێكی‌ مێژوویی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆكی‌ توركیا بۆ به‌غدا، ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان هه‌ردوو وڵات سه‌باره‌ت به‌ پرۆسه‌ی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌ڕێی‌ به‌نده‌ری‌ جه‌یهانه‌وه‌ به‌رده‌وامه‌.

فۆرین پۆلیسی‌ ده‌ڵێت: "راگرتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت ماوه‌ی‌ 5 مانگه‌ به‌رده‌وامه‌ و كاریگه‌ری‌ گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ر بازاڕی‌ نه‌وتی‌ جیهانی‌ دروست كردووه‌، به‌جۆرێك راگرتنه‌كه‌ بووه‌ته‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ بازاڕی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ نزیكه‌ی‌ سه‌دا 0.5ی‌ كۆی‌ هه‌نارده‌ نه‌وتییه‌كانی‌ له‌ده‌ست بدات كه‌ نزیكه‌ی‌ سه‌دا 10ی‌ هه‌نارده‌ی‌ نه‌وتی‌ عێراق ده‌كات، ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ‌ تێپه‌ڕبوونی‌ كاتدا كاریگه‌ری‌ مه‌ترسیدار له‌سه‌ر بازاڕی‌ نه‌وت و نرخه‌كانی‌ دروست ده‌كات".

ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌داوه‌ كه‌ "سه‌ره‌ڕای‌ به‌رده‌وامی‌ وتووێژه‌كانی‌ نێوان هه‌ردوو وڵات، به‌ڵام وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا ئاماده‌نه‌بوو دان به‌ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ هه‌نارده‌ی‌ نه‌وت له‌ڕێی‌ بۆری‌ و به‌نده‌ری‌ جه‌یهانه‌وه‌ بنێت و نه‌وتی‌ عێراقیش له‌ گه‌نجینه‌كانی‌ به‌نده‌ره‌كه‌ به‌ راگیراوی‌ ماوه‌ته‌وه‌".

فۆرین پۆلیسی‌ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕوو كه‌ "تا ئه‌م ساته‌ هیچ ئاماژه‌یه‌ك نییه‌ كه‌ توركیا به‌نیاز بێت دووباره‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌ عێراقی‌ له‌ڕێی‌ به‌نده‌ره‌كه‌یه‌وه‌ ده‌ست پێبكاته‌وه‌".

به‌گوێره‌ی‌ گۆڤاره‌كه‌، "به‌رده‌وامبوونی‌ راگرتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌لایه‌ن توركیاوه‌ ده‌بێته‌هۆی‌ له‌ناوچوونی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌ ته‌واوی‌".

روونیشیكرده‌وه‌ كه‌ "حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان چه‌ند ساڵێكه‌ به‌ده‌ست كێشه‌ی‌ ئابوورییه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت و ورده‌ورده‌ توانای‌ دابه‌شكردنی‌ مووچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ له‌ده‌ست ده‌دات و به‌هۆی‌ هه‌ڵوێسته‌كانی‌ توركیاوه‌ كاریگه‌رییه‌كه‌ی‌ زیاتر بووه‌".

راشیگه‌یاندووه‌ كه‌ "به‌رده‌وامبوونی‌ خراپی‌ دۆخی‌ ئابووری‌ هه‌رێم و قه‌یرانی‌ راگرتنی‌ نه‌وته‌كه‌ی‌ له‌لایه‌ن توركیا له‌ كۆتاییدا ده‌بێته‌ هۆی‌ رووخانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌ له‌پێناو مانه‌وه‌یدا پشت به‌ داهاتی‌ نه‌وت ده‌به‌ستێت، ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌هۆی‌ هه‌ڵایسانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆیی له‌نێوان هه‌ردوو حزبی‌ كوردی‌ سه‌ره‌كی‌ (پارتی‌ و یه‌كێتی‌)".

فۆرین پۆلیسی‌ هۆشداریشی‌ داوه‌ له‌وه‌ی‌ "رێكخراوی‌ تیرۆریستی‌ داعش ره‌نگه‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ بقۆزێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ جارێكی‌ تر له‌ ناوچه‌كه‌دا ده‌ربكه‌وێته‌وه‌".

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.