هەواڵ

حوکمڕانییە کوردییەکە لەناو دەچێت؟

کەم رۆژ هەیە میدیا و ناوەندە جیهانییەکان، زەنگی مەترسی لەناوچوونی قەوارەی هەرێم و دەسەڵاتە خۆبەڕێوەبەرێیە 32 ساڵەکەی لێنەدەن، بەڵام هێشتا سەرکردەکانی هەردوو حزبی دەسەڵاتدار(پارتی و یەکێتی) بێباکن بەرامبەر ئاگادارکردنەوە گەورەکان.

گەندەڵی و خراپ بەکارهێنانی دەسەڵات و کۆکردنەوەی گەورەی سەروەت و سامانی گشتی لەسەر حسابی میللەت و بەکارهێنانی هێزی چەکدار بۆ پاراستی خۆیان، لەزەقترین ئەو هۆکارانەن کە پایەکانی هەرێمەکەی بەتەواوی درز پێبردوە و دووریش نییە پایەکانی بەتەواوی بڕوخێنێت.

گۆڤاری‌ فۆرین پۆلیسی‌ ئه‌مریكی‌ له‌ راپۆرتێكدا كه‌ رۆژی‌ هه‌ینی‌ 25ی‌ ئابی‌ 2023 بڵاویكردووه‌ته‌وه‌، رایگه‌یاند كه‌ سه‌ره‌ڕای‌ سه‌ردانه‌كه‌ی‌ هاكان فیدان وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا بۆ به‌غدا و راگه‌یاندنی‌ نزیكبوونه‌وه‌ی‌ سه‌ردانێكی‌ مێژوویی ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردۆغان سه‌رۆكی‌ توركیا بۆ به‌غدا، ناكۆكییه‌كانی‌ نێوان هه‌ردوو وڵات سه‌باره‌ت به‌ پرۆسه‌ی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌ڕێی‌ به‌نده‌ری‌ جه‌یهانه‌وه‌ به‌رده‌وامه‌.

فۆرین پۆلیسی‌ ده‌ڵێت: "راگرتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت ماوه‌ی‌ 5 مانگه‌ به‌رده‌وامه‌ و كاریگه‌ری‌ گه‌وره‌ی‌ له‌سه‌ر بازاڕی‌ نه‌وتی‌ جیهانی‌ دروست كردووه‌، به‌جۆرێك راگرتنه‌كه‌ بووه‌ته‌هۆی‌ ئه‌وه‌ی‌ بازاڕی‌ نێوده‌وڵه‌تی‌ نزیكه‌ی‌ سه‌دا 0.5ی‌ كۆی‌ هه‌نارده‌ نه‌وتییه‌كانی‌ له‌ده‌ست بدات كه‌ نزیكه‌ی‌ سه‌دا 10ی‌ هه‌نارده‌ی‌ نه‌وتی‌ عێراق ده‌كات، ئه‌مه‌ش له‌گه‌ڵ‌ تێپه‌ڕبوونی‌ كاتدا كاریگه‌ری‌ مه‌ترسیدار له‌سه‌ر بازاڕی‌ نه‌وت و نرخه‌كانی‌ دروست ده‌كات".

ئاماژه‌شی‌ به‌وه‌داوه‌ كه‌ "سه‌ره‌ڕای‌ به‌رده‌وامی‌ وتووێژه‌كانی‌ نێوان هه‌ردوو وڵات، به‌ڵام وه‌زیری‌ ده‌ره‌وه‌ی‌ توركیا ئاماده‌نه‌بوو دان به‌ ده‌ستپێكردنه‌وه‌ی‌ هه‌نارده‌ی‌ نه‌وت له‌ڕێی‌ بۆری‌ و به‌نده‌ری‌ جه‌یهانه‌وه‌ بنێت و نه‌وتی‌ عێراقیش له‌ گه‌نجینه‌كانی‌ به‌نده‌ره‌كه‌ به‌ راگیراوی‌ ماوه‌ته‌وه‌".

فۆرین پۆلیسی‌ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕوو كه‌ "تا ئه‌م ساته‌ هیچ ئاماژه‌یه‌ك نییه‌ كه‌ توركیا به‌نیاز بێت دووباره‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وتی‌ عێراقی‌ له‌ڕێی‌ به‌نده‌ره‌كه‌یه‌وه‌ ده‌ست پێبكاته‌وه‌".

به‌گوێره‌ی‌ گۆڤاره‌كه‌، "به‌رده‌وامبوونی‌ راگرتنی‌ هه‌نارده‌كردنی‌ نه‌وت له‌لایه‌ن توركیاوه‌ ده‌بێته‌هۆی‌ له‌ناوچوونی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان به‌ ته‌واوی‌".

روونیشیكرده‌وه‌ كه‌ "حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان چه‌ند ساڵێكه‌ به‌ده‌ست كێشه‌ی‌ ئابوورییه‌وه‌ ده‌ناڵێنێت و ورده‌ورده‌ توانای‌ دابه‌شكردنی‌ مووچه‌ی‌ فه‌رمانبه‌رانی‌ له‌ده‌ست ده‌دات و به‌هۆی‌ هه‌ڵوێسته‌كانی‌ توركیاوه‌ كاریگه‌رییه‌كه‌ی‌ زیاتر بووه‌".

راشیگه‌یاندووه‌ كه‌ "به‌رده‌وامبوونی‌ خراپی‌ دۆخی‌ ئابووری‌ هه‌رێم و قه‌یرانی‌ راگرتنی‌ نه‌وته‌كه‌ی‌ له‌لایه‌ن توركیا له‌ كۆتاییدا ده‌بێته‌ هۆی‌ رووخانی‌ حكومه‌تی‌ هه‌رێمی‌ كوردستان كه‌ له‌پێناو مانه‌وه‌یدا پشت به‌ داهاتی‌ نه‌وت ده‌به‌ستێت، ئه‌مه‌ش ده‌بێته‌هۆی‌ هه‌ڵایسانی‌ شه‌ڕی‌ ناوخۆیی له‌نێوان هه‌ردوو حزبی‌ كوردی‌ سه‌ره‌كی‌ (پارتی‌ و یه‌كێتی‌)".

فۆرین پۆلیسی‌ هۆشداریشی‌ داوه‌ له‌وه‌ی‌ "رێكخراوی‌ تیرۆریستی‌ داعش ره‌نگه‌ ئه‌و شه‌ڕه‌ بقۆزێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ جارێكی‌ تر له‌ ناوچه‌كه‌دا ده‌ربكه‌وێته‌وه‌".

هەواڵ

دروزەکان نزیکن لەوەی کۆمەڵکوژ بکرێن

دوو رۆژە هێرشی سوپای سوریا بۆسەر دروزەکان دەستیپێکردووە، ئەمڕۆ ڤیدیۆی بە کۆمەڵکوشتنیان و دەستبردنی بۆ پیرۆزییەکانیان"سمێڵ تاشین" تۆڕەکۆمەڵایەتییەکانی تەنی، بۆ پاراستنی خۆیان و شوناسیان بە هەموو توانایانەوە رووبەڕووی سوپای سوریا بوونەتەوە.

دروزەکان کۆمەڵگەیەکی رەسەن و خاوەن بیروباوەڕێکی تایبەت بە خۆیانن و مەڵبەندی نیشتەجێبونیان پارێزگای سوەیدای سوریا و دەوروبەریەتی، دابونەریت و کلتورەکەیان، هەروەها شێوازی جلوبەرگ و سمێڵ و ریشیان، لە خەڵکی سوریایان جیادەکاتەوە.

لەساڵانی رابردوودا لەگەڵ ئەوەی پێکهاەیەکی رەسەنی سوریان، کەچی کەمتر لە ئاستی ناوچەکە و نێودەوڵەتی ناسراوبوون، بەڵام لەگەڵ کەوتنی دەسەڵاتی بەشار ئەسەددا، پرسی دروزەکان بوو بە باسی میدیاکان، بەتایبەت کاتێک دەسەڵاتی ئەحمەد شەرعیان رەتکردەوە و رووبەڕوی چەکدارەکانی بوونەوە.

دروزەکان تائێستا توانیویانە پارێزگاری لە دەسەڵاتی خۆبەڕێوەبەری خۆیان بکەن لە سوریان دوای ئەسەد، ئەوان پێێان وایە ئەحمەد شەرع هیچ گۆڕانێک لە بیروبۆچونیدا رووینەداوە بەرامبەریان، بۆیە بە هەموو توانایانەوە پارێزگاری پێگە و دەسەڵاتی خۆیان دەکەن.

ئیسرائئیل لەدوای کەوتنی بەشار ئەسەد و هێرشەی گروپەکانی سەر بە ئەحمەد شەرع بۆسەر دروزەکان، پشتیواننی خۆی بۆ دروزەکان راگەیاند، ئەمڕۆیش، ئەمیچای چیکلی، وەزیری ڕاگەیاندن و کاروباری رەوەندی جوی ئیسرائیل رایگەیاند،  نابێت لە بەرانبەر تیرۆری ئیسلامی-نازیی ڕژێمی قاعیدەدا بێدەنگ بین یان بێ هەڵوێست بین و داوای لەناوبردنی ئەحمەد شەرعی کرد.

ئەم سوکایەتى و بێڕێزیانەى چەکدارانى شەرع دەیکەن، بەتاڵکردنەوەى هەموو ئەو بەڵێن و دروشمانەیە کە ئەحمەد شەرع بۆ سوریاى نوێى هۆنیوەتەوە، پێشمان دەڵێت کردەوەی چەکدارەکانی لەسەر زەوی، وێنەیەکی جیاواز نیشان دەدات و ئایندەیەکی نادیار بۆ پێکەوەژیانی ئایینی و نەتەوەیی لە سووریای نوێدا دەخاتەڕوو

لە ئێستادا دروزەکان شەڕی مان و نەمان دەکەن و بەتەواوی پڕچەکن و وەک هێزێک رووبەڕووی سوپاکەی ئەحمەد شەرع وەستاونەتەوە، سوپاکەی شەرعیش دەیەوێت بە هەر نرخێک بێت ناوچەکانی درۆزەکان کۆنترۆڵ بکات و بۆ گەیشتن بەو ئامانجە دەست ناپارێزێت.