هەواڵ

هەرێمی کوردستان لەچاوەڕوانی هێرشی ئێرانیدا.. ئەمریکا چی دەکات؟

حکومەتی کۆماری ئیسلامی ئێران بەڕوونی هێرشکردنە سەر خاکی هەرێمی کوردستانی راگەیاند لەژێر ناوی لێدان لەبنکە و بارەگاکانی حزبەکانی رۆژهەڵات، ئەگەر تاوەکو 19 -9 ئەو هێزانە چەک نەکرێن.

هەڕەشەی ئێران لەکاتێکدایە کە ئەمریکا دەستی پێکردوە بەجموجوڵی سەربازی و ئاڵوگۆڕی هێزەکانی لەنێوان سوریاو عێراق و هەندێک پێیانوایە کە بۆ خۆئامادەکردنە لەبەرامبەر ئەگەری روودانی هەر هێرشێکی ئیرانی لەناوچەکەدا.

وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران دەڵێت، بە عێراق و نەتەوە یەکگرتووەکانیان راگەیاندووە کاتی دیاریکراو بۆ چەککردنی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە هەرێمی کوردستان درێژناکەنەوە.

ناسر کەنعانی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران ئەمڕۆ (دووشەممە، 28-08-2023) لە کۆنفرانسێکی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند"بەپێی رێککەوتنێک کە لەگەڵ حکومەتی عێراق کردوومانە، دەبێ گرووپە دژبەرەکان چەک بکرێن و بنکە چەکدارییەکانیان چۆڵ بکەن و بگوازرێنەوە بۆ ئەو کەمپانەی حکومەتی عێراق بۆیان دیاری دەکات".

وتیشی"، کاتی دیاریکراو بۆ جێبەجێکردنی ئەو رێککەوتنە 28ـی خەرمانانی 1402ـی هەتاوی واتە 19-09-2023ـە و بە هیچ شێوەیەک ئەو کاتە درێژ ناکەنەوە و، ئەو بابەتەیان بە حکومەتی عێراق و نەتەوە یەکگرتووەکانیش راگەیاندووە.
چەندین ساڵە پارتە ئۆپۆزسیۆنەکانی ئیران لەناو خاکی عێراق و هەرێمی کوردستاندا نیشتەجێن، بەتایبەت حزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان، بەڵام لەدوای ساڵی 1191 وە، ئێران بەردەوام لەڕێگەی ئاسمانییەوە، هیرشیکردۆتە سەر بنکەو بارەگاکانیان لەناوچەکانی سلێمانی و کۆیە و هەولێر.
سکرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نیشتمانیی ئێران و راوێژکاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراق لە 19-03-2023 بە سەرپەرشتی محەممەد شیاع سوودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق رێککەوتنێکی ئەمنییان لە بەغدا لەبارەی چالاکی حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە خاکی هەرێمی کوردستان واژۆ کرد. رێککەوتنەکە بە ناوی پاراستنی ئاسایشی سنوورەکانی نێوان دوو وڵاتە.

محەممەد باقری، سەرۆکئەرکانی هێزە چەکدارەکانی ئێران رۆژی 11-07-2023 رایگەیاند، ئەگەر عێراق تاوەکو دوایین مانگی هاوین پابەندییەکانی بۆ چەککردنی حیزبە دژبەرەکانی ئێران جێبەجێ نەکات، هێرشی تووندتر لە جاران دەکرێتە سەر ئەو حیزبانە.

زانست

زیلاندیا...هەشتەمین کیشوەری کە لە ئاوەکاندا نوقم بوو

تەنها شتێک کە لەم پارچە ژێرئاوکەوتووە لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەردەکەوێت، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە.

کاتێک ٨٣ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر کیشوەری سەروو کۆنی گۆندوانا لەیەک جیا بووەوە، بەشێکی زۆری لە ژێر شەپۆلەکاندا نوقم بوو کاتێک دوور دەکەوتەوە، بەپێی هەندێک لە زانایانی جیۆلۆجی، ئەم پارچە ژێرئاوکەوتووە کە پێی دەوترێت زیلاندیا - دەتوانرێت بە کیشوەری هەشتەمی زەوی هەژمار بکرێت.

ئێستا تەنها ئەوەی لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەرکەوتووە، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە نزیکەی 94%ی کیشوەری 4.9 ملیۆن کیلۆمەتری چوارگۆشە لە ژێر ئاودایە، ئەمەش وردەکارییەکانی بەشی باکووری بارستەی زەوی.
لەم دواییانەدا بە بەکارهێنانی داتای جیۆکیمیایی و ئایزۆتۆپی لە نمونەی بەردی تازە هەڵکەندراو و هەروەها خوێندنەوەی بومەلەرزەزانی، جیۆلۆجیستێکی جیۆلۆجی نیوزلەندا ئەندی تولۆک و هاوکارەکانی نەخشەیەکی پێداچوونەوەیان بۆ ئەو ناوچەیە دروستکرد بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی دەرکەوتنی کیشوەرەکە.

وەک لە ڕاپۆرتێکدا کە لە ماڵپەڕی ئاگاداری زانستدا بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوە کردووە، نمونەی بەردەکان کە هەندێکیان تەمەنیان وەک دایناسۆرەکانە، لە شوێنەکانی کونکردنی گەڕان و ژمارەیەک لوتکەی بەرکەوتوو لە باشووری زیلاند، وەک دوورگەکانی چاتام و ئەنتیپۆدس وەرگیراون.

شیکاری پێکهاتەی کیمیایی، لەگەڵ بەڵگە جیۆلۆجیەکانی تر، لێکچوونەکانی لە نەخشەکانی لەگەڵ جیۆلۆجیای ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا ئاشکرا کرد، ئەمەش پێشنیاری ژێرئاوکەوتنی پەراوێزی زیلاندیا دەکات تا ٢٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، بەسەر ئەو شوێنەی کە ئێستا فەلاتی کامپبێل لە کەنارەکانی ڕۆژئاوای نیوزلەندا . ژێرئاوکەوتن کاتێک ڕوودەدات کە دوو لێواری توێکڵی زەوی پاڵ بە یەکەوە بنێن، لێوارێک پاڵدەنێتە خوارەوە بۆ ناو پۆششی زەوی.
تولۆچ و تیمەکەی لە توێژینەوەکەیاندا کە لە گۆڤاری Tectonics لە 12ی ئەیلولدا بڵاوکرایەوە، ڕوونیکردەوە "هەردوو وڵاتی زیلاندیا و ئەنتارکتیکا لە ناوخۆدا شێواوییەکی زۆریان هەیە" چەند ساڵێک بەر لە ئێستا.

پاشان لە قۆناغی کۆتایی کریتاسی نزیکەی ٧٩ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، زیلاندیا و ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا دڕا و زەریای هێمنیان پێکهێنا ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر جیۆلۆجی سەرسام کردووە ئەوەیە کە چۆن توێکڵی زیلاندیا توانیویەتی ئەوەندە تەنک بێت پێش ئەوەی بشکێت تەنکییەکی هاوشێوە لە ئەنتارکتیکای ڕۆژئاواشدا دەردەکەوێت.

تولۆک و هاوکارەکانی بەڵگەیان دۆزیەوە کە ئاراستەی فراوانبوونەکە لە نێوان ٨٠ بۆ ١٠٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر بە ڕێژەی ٦٥ پلە جیاواز بووە، ئەوان پێیان وایە ڕەنگە ئەمە ڕێگەی بە تەنکبوونەوەی بەربڵاوی توێکڵی کیشوەری داوە، ئەم ئەنجامانە پێکەوە بناغەیەکی تۆکمە بۆ شیکارییەکی وردتر بۆ ئەم فراوانییە سەیرەی زەوی دروست دەکەن.