تەندروستی

هۆکارەکانی پێستی چەور و چارەسەرکردنی

بەو پێیەی دەردراوی چەور دەبێتە هۆی گیرانی کونیلەکانی پێست، ئەمەش دەبێتە هۆی دەرکەوتنی زیپکە و خاڵی ڕەش

📌پێستی چەور چەند هۆکارێکی هەیە، کە بۆماوەیی و کاریگەرییە ژینگەییەکانن وەک کەشوهەوای شێدار و گەرم، کەشوهەوای سارد و شێداری کەم.
📌هەروەها هۆکارەکان بریتین لە گۆڕانی هۆرمۆنەکان، هەروەک چۆن لە کاتی باڵغبوون و سوڕی مانگانە و دووگیانی و وەستانی سوڕی مانگانەدا ڕوودەدات
📌چاودێریکردنی نادروستی پێست و خۆراکی ناتەندروست بە خواردنی ئەو خۆراکانەی کە ڕێژەیەکی زۆر شەکر و چەوری تێدایە
📌جگەرە کێشان
📌فشاری دەروونی

چارەسەرکردنی پێستی چەور:

📌پاککردنەوەی پێست بەباشی بەیانیان و ئێواران 
 📌لەگەڵ بەکارهێنانی کرێمی چاودێری کە دووربێت لە بوونی زەیت
📌هەروەها گرنگە کرێمی چاودێری ماددەی کاریگەر لەخۆبگرێت کە دەردانی چەوری کۆنتڕۆڵ دەکات، وەکو ترشی سالیسیلیک کە کاریگەری دژە هەوکردنی هەیە.
📌هەروەها پێویستە ئەو جۆرە جوانکاریانە بەکاربهێنێت کە نابێتە هۆی گیرانی کونیلەکان و دەرکەوتنی زیپکە.
📌پێستی چەور چەند هۆکارێکی هەیە، کە بۆماوەیی و کاریگەرییە ژینگەییەکانن وەک کەشوهەوای شێدار و گەرم، کەشوهەوای سارد و شێداری کەم
📌  گۆڕانی هۆرمۆنەکان، هەروەک چۆن لە کاتی باڵغبوون و سوڕی مانگانە و دووگیانی و وەستانی سوڕی مانگانەدا ڕوودەدات
📌چاودێریکردنی نادروستی پێست و خۆراکی ناتەندروست بە خواردنی ئەو خۆراکانەی کە ڕێژەیەکی زۆر شەکر و چەوری تێدایە
📌جگەرە کێشان
📌فشاری دەروونی

زانست

زیلاندیا...هەشتەمین کیشوەری کە لە ئاوەکاندا نوقم بوو

تەنها شتێک کە لەم پارچە ژێرئاوکەوتووە لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەردەکەوێت، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە.

کاتێک ٨٣ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر کیشوەری سەروو کۆنی گۆندوانا لەیەک جیا بووەوە، بەشێکی زۆری لە ژێر شەپۆلەکاندا نوقم بوو کاتێک دوور دەکەوتەوە، بەپێی هەندێک لە زانایانی جیۆلۆجی، ئەم پارچە ژێرئاوکەوتووە کە پێی دەوترێت زیلاندیا - دەتوانرێت بە کیشوەری هەشتەمی زەوی هەژمار بکرێت.

ئێستا تەنها ئەوەی لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەرکەوتووە، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە نزیکەی 94%ی کیشوەری 4.9 ملیۆن کیلۆمەتری چوارگۆشە لە ژێر ئاودایە، ئەمەش وردەکارییەکانی بەشی باکووری بارستەی زەوی.
لەم دواییانەدا بە بەکارهێنانی داتای جیۆکیمیایی و ئایزۆتۆپی لە نمونەی بەردی تازە هەڵکەندراو و هەروەها خوێندنەوەی بومەلەرزەزانی، جیۆلۆجیستێکی جیۆلۆجی نیوزلەندا ئەندی تولۆک و هاوکارەکانی نەخشەیەکی پێداچوونەوەیان بۆ ئەو ناوچەیە دروستکرد بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی دەرکەوتنی کیشوەرەکە.

وەک لە ڕاپۆرتێکدا کە لە ماڵپەڕی ئاگاداری زانستدا بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوە کردووە، نمونەی بەردەکان کە هەندێکیان تەمەنیان وەک دایناسۆرەکانە، لە شوێنەکانی کونکردنی گەڕان و ژمارەیەک لوتکەی بەرکەوتوو لە باشووری زیلاند، وەک دوورگەکانی چاتام و ئەنتیپۆدس وەرگیراون.

شیکاری پێکهاتەی کیمیایی، لەگەڵ بەڵگە جیۆلۆجیەکانی تر، لێکچوونەکانی لە نەخشەکانی لەگەڵ جیۆلۆجیای ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا ئاشکرا کرد، ئەمەش پێشنیاری ژێرئاوکەوتنی پەراوێزی زیلاندیا دەکات تا ٢٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، بەسەر ئەو شوێنەی کە ئێستا فەلاتی کامپبێل لە کەنارەکانی ڕۆژئاوای نیوزلەندا . ژێرئاوکەوتن کاتێک ڕوودەدات کە دوو لێواری توێکڵی زەوی پاڵ بە یەکەوە بنێن، لێوارێک پاڵدەنێتە خوارەوە بۆ ناو پۆششی زەوی.
تولۆچ و تیمەکەی لە توێژینەوەکەیاندا کە لە گۆڤاری Tectonics لە 12ی ئەیلولدا بڵاوکرایەوە، ڕوونیکردەوە "هەردوو وڵاتی زیلاندیا و ئەنتارکتیکا لە ناوخۆدا شێواوییەکی زۆریان هەیە" چەند ساڵێک بەر لە ئێستا.

پاشان لە قۆناغی کۆتایی کریتاسی نزیکەی ٧٩ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، زیلاندیا و ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا دڕا و زەریای هێمنیان پێکهێنا ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر جیۆلۆجی سەرسام کردووە ئەوەیە کە چۆن توێکڵی زیلاندیا توانیویەتی ئەوەندە تەنک بێت پێش ئەوەی بشکێت تەنکییەکی هاوشێوە لە ئەنتارکتیکای ڕۆژئاواشدا دەردەکەوێت.

تولۆک و هاوکارەکانی بەڵگەیان دۆزیەوە کە ئاراستەی فراوانبوونەکە لە نێوان ٨٠ بۆ ١٠٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر بە ڕێژەی ٦٥ پلە جیاواز بووە، ئەوان پێیان وایە ڕەنگە ئەمە ڕێگەی بە تەنکبوونەوەی بەربڵاوی توێکڵی کیشوەری داوە، ئەم ئەنجامانە پێکەوە بناغەیەکی تۆکمە بۆ شیکارییەکی وردتر بۆ ئەم فراوانییە سەیرەی زەوی دروست دەکەن.