ژیان

کاریگەری ژاوەژاو و دەنگە دەنگ لەسەر مرۆڤ

د.لاڤە دارا علی- پسپۆری نەخۆشییە دەروونی یەکان
📌هەروەک لەسەرەتای سەدەی بیستەم براوەی خەڵاتی نوبڵ زانای بەکتریۆلۆجیست ڕۆبەرت کوخ پێشبینی یەکی بەناوبانگی کرد :
ڕۆژێک دەبێت مرۆڤ بەسەختی بجەنگێت دژ بە ژاوەژاو ودەنگەدەنگ هەروەک کۆلێراو تاعون.

توێژینەوە زانستی یەکان ئەوڕاستیەیان سەلماندووەکە بەرکەوتنی مرۆڤ بۆدەنگی بەرزو ژاوەژاو کە بە پیسبوونی ژینگە دەناسرێت وەک نیشتەجێ بوون لە شوێنێک نزیک فرۆکەخانە، شەمەندەفەر، جادەی قەرەباڵغ وترافیک....هتد، بەشێوەیەکی بەردەوام و بۆماوەیەکی دورودرێژ کاردەکاتە سەر باری دەرونی مرۆڤەکان و دەبێتە هۆی تێکچونی خشتەی خەو، خەمۆکی، جۆرەکانی دڵەڕاوکێ نەک تەنها نەخۆشی دەرونی بەڵکو ڕۆڵێکی گەورە دەبینن لە توشبوون بەنەخۆشی یەکانی دڵ بەهۆی چالاک کردنی میکانیزمی (هەڵهاتن- جەنگاندن) کەبەرپرسیارە لەهەست کردن بەسترێس و دەرکەوتنی زیانە جەستەیی یە درێژخایەنەکانی وەک بەرزبوونەوەی فشاری خوێن، دڵەکوتێ، بەرزبوونەوەی هۆرمۆنەکانی سترێس (ئەدرینالین، کۆرتیزۆن) کە دەرئەنجام بەرپرسن لەڕوودانی جەڵتەی دڵ یان جەڵتەی مێشک، ئەمە بێجگە لەکێشەکانی بیستن و نەخۆشی یەکانی.
بەهەمان شێوەی گەورەکان منداڵ و هەرزەکاران بێبەش نین لەزیانەکان، پەیوەندی یەکی بەهێز دۆزراوەتەوە لەگەڵ نەخۆشی کەمی هۆشپێدان و فرەجوڵەیی لەمنداڵان وهەرزەکاران. بەپێی مەزندەکانی ڕێکخراوی تەندرووستی جیهانی لەئەوروپا بەرکەوتنی خەڵکی بەتەنها بۆ دەنگی ژاوەژاوی ترافیک ساڵانە دەبێتە هۆی لەدەستدانی تەندروستی ١.٥ ملیۆن کەس، ئەم ڕاستیانە نهێنی تەمەن درێژی باپیرانمان و ئەوکەسانە دەردەخات کەلەلادێ و سروشتدا دەژین و دوورن لە قەرەباڵغی و ژاوەژاو، پاش ڕوون کردنەوەی زیانەکان پێویستە دەنگە دەنگ و ژاوەژاو بەهەند وەربگیرێت و بزانین چۆن خۆمانی لێ دەپارێزین.

هەواڵ

ئەنجوومەنی دەوڵەت وەڵامی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق دەداتەوە

کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی دەوڵەت لەبارەی داهاتی نانەوتیی هەرێمی کوردستان کۆتایی هات و چاوەڕوان دەکرێت ئەمڕۆ وەڵامی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بداتەوە.

بەگوێرەی زانیارییەکان لە کۆبوونەوەکەدا شاندێکی هەرێمی کوردستان بەشداربوون، کۆبوونەوەکە بە هەنگاوێکی گرنگ بۆ چارەسەری گرفتی مووچەی هەرێمی کوردستان دادەنرێت.

ئەنجوومەنەکە ئەمڕۆ چوارەم کۆبوونەوەی لەسەر پرسی داهاتی ناوخۆی هەرێمی کوردستان ئەنجامدا و، تێیدا تاوتوێی پرسی داهاتی نانەوتیی هەرێم، کە یەکێکە لە خاڵە ناکۆکانی نێوان حکومەتی هەرێم و عێراق.

هەر بەگوێرەی زانیارییەکان؛ پێشبینیدەکرێت ئەمڕۆ ئەنجوومەنی دەوڵەت ئەنجامی کۆبوونەوەکە بە راپۆرتێک بۆ ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بەرزبکاتەوە.

رای ئەنجوومەنەکە لە بارەی کێشەی هەولێر و بەغدا لەسەر داهاتی ناوخۆ بە یەکلاکەرەوە ناو دەبرێت و بۆ چارەسەری پرسی داهاتیی ناوخۆی هەرێمی کوردستان لەنێوان هەولێر و بەغدا.

لە کاتێکدا ژمارەیەک لە چاودێران پێیان وایە، ئەو ئەرکەی بە ئەنجوومەنی دەوڵەت سپێردراوە؛ کاری ئەو نییە و ناتوانێت چارەسەر بۆ کێشەکە بدۆزێتەوە، بەڵکو دەبێت کێشەی داهاتی ناوخۆی هەرێم، دادگای باڵای فیدراڵی بڕیاری لەبارەوە بدات.