ژیان

ئەسترافۆبیا (ترس لە هەورە بروسکە)

ترس لە هەورە بروسکە یان ئەسترافۆبیا بە ترسێکی زۆر و نائاسایی لە هەورە بروسکە دەگوترێت ئەسترافۆبیا بە جۆرێک لە فۆبیای تایبەت دادەنرێت کە یەکێکە لە جۆرەکانی نەخۆشیی دڵەڕاوکێ، ئەم ترسە دەکرێت لە هەموو تەمەنێکدا دووچاری مرۆڤەکان ببێت بەڵام لای منداڵان باوترە بە بەراورد بە گەورەکان، یاخود کاتێک بە منداڵی دووچاری ئەم ترسە دەبن هەتا گەورەییش لەگەڵیان دەمێنێتەوە، هەورە بروسکە دەتوانێت ببێتە هۆی دروستکردنی کاردانەوەی زۆر توند لای ئەو کەسانەی ئەسترافۆبیایان هەیە. 

📌نیشانەکانی ئەسترافۆبیا چین؟ 
 • لەرزکردن
 • ئازاری قەفەسەی سنگ
 • لەدەستدانی هەست
 • دڵ تێکچوون
 • خێرابوونی لێدانی دڵ
 • هەناسە تەنگی
 • خۆ شاردنەوە لە پشت کەسانی ترەوە بۆ پارێزگاریکردن.
 • گریانێکی زۆر بەتایبەت لە منداڵدا.

📌چ کەسانێک مەترسی دووچاربوونیان بە ئەسترافۆبیا زیاترە؟ 
ڕەنگە هەندێک کەس هەمیشە مەترسی دووچاربوونیان بە فۆبیاکان زیاتر بێت، بۆ نموونە لای منداڵان مەترسی دووچاربوون بەم فۆبیایە زیاترە بە بەراورد بە گەورەکان، زۆر جار ئەم شڵەژان و ترسانانە لە خێزانەوە سەرچاوە دەگرن، هەندێ کاتیش هۆکاری بۆماوەیی ڕۆڵی هەیە، کەسێک کە پێشتر لە خێزانەکەیدا پێشینەی ئەم جۆرە ترسانەی هەبووبێت زیاتر مەترسی دووچاربوونی لەسەرە، ئەزموونی ناخۆش لەگەل کەشوهەوا و هەورە بروسکە مەترسی زیاتر دروست دەکەن بۆ نموونە، کەسێک کە بەهۆی تۆفان و کەشوهەواوە زیانی بەرکەوتبێت و ئەزموونی ناخۆشی هەبووبێت زیاتر مەترسی دووچاربوون بەم فۆبیایەی هەیە. 

📌ئەسترافۆبیا چۆن چارەسەر دەکرێت؟
چارەسەری هزری-ڕەفتاری(CBT): چارەسەری هزری-رەفتاری یەکێکە لە چارەسەرە دەروونییەکان جۆری ئەم چارەسەرە نزیکبوونەوەیەکی کاتییە، دەتوانرێت بە شێوەی تاکی بێت (پزیشکی دەروونی و چارەخوازەکە) یان بە شێوەی گروپ بێت، ئەم شێوە دەرمانە بە گشتی جەخت لەسەر یەک جۆر بابەت دەکاتەوە و یەک ئامانجی دەبێت، ئەم بەرنامەیە بۆ گۆرینی بیرکردنەوەی نەرێنی یان ھەڵەیە و جێگرتنەوەی بە بیرکردنەوەی لۆجیکیتر و جێگیرتر.
چارەسەر بە بەرکەوتن(Exposure therapy): ڕێگایەکە لە ڕێگاکانی چارەسەری دەروونی، ئەم جۆرە چارەسەرە ڕێگا بە کەسەکە دەدات هێواش هێواش و بەشێوەیەکی پارێزراوانە بەرکەوتنی لەگەڵ ترسەکەی هەبێت.

چارەسەری لۆجیکی ڕەفتار(DBT): ئەم ڕێگایە بۆ یارمەتیدانی کەسەکان لە ڕێکخستنی هەستەکانیان لە کاتی کەمکردنەوەی فشار دانراوە.

دەرمانی ئارامکەرەوە: ڕەنگە پزیشکی دەروونی جگە لە ڕێگاکانی چارەسەر، دەرمانی ئارامکەرەوە وەکوو تەواوکەری چارەسەرەکە بەکاربهێنێت. 
تەکنیکەکانی کۆنترۆڵکردنی فشار و شڵەژان.

تەندروستی

ئایا مانەوە لە ئاوی سارددا زیانی هەیە؟

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " ScienceAlert"دا بڵاو کراوەتەوە، مانەوە لەناو سارددا لەلایەن وەرزشوانانەوە بەکارهێنراوە وەک ڕێگەیەک بۆ کەمکردنەوەی ئازاری ماسولکەکان و خێراکردنی کاتی چاکبوونەوە بە شێوەیەکی گشتی خەڵک نزیکەی دە خولەک دوای وەرزشکردن لە ئاوی سارددا بەسەر دەبەن کە لە نێوان ١٠ بۆ ١٥ پلەی سەدیدا.
ئاوی سارد بەکارهێنراوە بۆ یارمەتیدان لە چارەسەرکردنی نیشانەکانی خەمۆکی و ئازار و شەقیقە، یارمەتی چالاکبوونی سوڕی خوێن و زیادبوونی بەرگری جەستە دەدات، ئەمەش تەندروستی دڵ باشتر دەکات و پەستانی خوێن کەمدەکاتەوە، گیرانی خوێنبەرەکان لادەبات و سوڕی خوێن باشتر دەکات، هەروەها ئاوی سارد یارمەتی چاکبوونەوەی ماسولکە گرژەکان دەکات، زۆربەی وەرزشوانان پەنا دەبەنە بەر دوشێکی سارد یان دانیشتن لە جاکوزییەکی سارد دوای مەشقەکان بۆ کەمکردنەوەی ئازاری ماسولکەکان، چونکە یارمەتی ماسولکەکان دەدات باشتر و لە ماوەیەکی کورتتردا چاکببێتەوە.
سەرەڕای سوودە زۆرەکانی بەشێک لە توێژینەوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە خۆنوقمکردن لە ئاوی سارددا رەنگە کاریگەری زیانبەخشی لەسەر جەستە هەبێت، پسپۆران جەخت لەوە دەکەنەوە لە شێوازەکانی چارەسەرکردنی ئاوی سارددا خۆشۆردن بژاردەیەکی کەمتر مەترسیدارە چونکە لە ڕووی پلەی گەرمی و کاتی بەرکەوتنەوە گونجاوترە بە بەراورد بە دانیشتن لە جاکوزییەکی سارددا.
هەرچەندە زۆر لێکۆڵینەوەی تەواو نییە کە زیانەکانی مانەوە لە ئاوێکی سارددا نیشان بدات، بەڵام خۆنوقمکردن لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر ئەگەری تووشبوون بە جەڵتەی مێشک یان جەڵتەی دڵ زیاد دەکات لە ئەنجامی زۆر دابەزینی پلەی گەرمی جەستە، کاتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاوی سارددا دەمێنیتەوە دەست و قاچەکان هەست بە ساردییەکی زۆر یان بێهێزی دەکەن ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ئازار و زیان بە خوێنبەرەکان دەگەیەنێت.
ئەگەر دەتەوێت چارەسەری ئاوی سارد تاقیبکەیتەوە، لێرەدا چەند شتێک دەخەینەڕوو کە دەبێت لەبەرچاو بگرن:
١. پێشتر لە پزیشکەکەت بپرسە بۆ ئەوەی دڵنیا بیت کە سەلامەتە بۆ تۆ ئەنجامی بدەیت.
٢. پلانی چۆنیەتی خۆنوقمکردن و دەرچوون لە ئاوەکە بە سەلامەتی دابنێ، لەبیرت بێت کە ماسولکەکانت بە باشی کار ناکەن کاتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاوی سارددا دەبێت لەوانەیە نەتوانیت هەست بە دەست و قاچەکانت بکەیت.
٣. بزانە دوای ئەوە چۆن هەست بە گەرمی دەکەیت، دڵنیابە خاولی و جل و بەرگی وشک و خواردنەوەیەکی گەرمت پێیە.
٤. تا بە تەواوی گەرم دەبیتەوە زۆر جوڵە مەکە.
٥.تەنها بۆ ماوەیەکی کەم لەناو ئاوی سارددا بمێنەرەوە، پێش ئەوەی هەست بە بێهێزی و ئازار یان لەرزین بکەیت لە ئاوەکە وەرە دەرەوە.