تەندروستی

ڕۆژی جیهانی شێرپەنجە

لە ڕۆژ ژمێری ساڵانەدا ولە  جیهاندا ڕۆژی 4 ی شوبات زۆر گرنگە چونكە بەرۆژی جیهانی بەرەنگاربونەوەی شێرپەنجە دیاریكراوە، كە ساڵانە رێكخراوی یەكێتی نێودەوڵەتی بەرەنگاربونەوەی شێرپەنجە، هۆشیاری‌و چۆنییەتی خۆپارێزی‌و رێگەكانی ئاشكرا كردنی پێشوەختەی ئەو نەخۆشییە بڵاودەكاتەوە كە بەترسناكترین نەخۆشی لەجیهاندا دەدانرێت كە رووبەرووی مرۆڤایەتی بووەتەوە.

بەگوێرەی ئامارە تەندروستیەكان لە جیهاندا و لە هەر خولەكێكدا 17 كەس گیانیان لەدەست دەدەن بەهۆی شێرپەنجەوە. 
ئەم ڕۆژە لەلایەن یەكێتی نێودەوڵەتی بۆ بەرەنگاربوونەوەی شێرپەنجە(UICC) یەوە دەستنیشانكراوە، بۆ كۆكردنەوەی هاوئاهەنگی كۆمەڵگە نێودەوڵەتی بۆ دانانی سنورێك بۆ ڕووبوەڕووبوونەوەی ئەو نەهامەتیانەی بەهۆی شێرپەنجە جۆراوجۆرەكانەوە ڕوودەدن .
سەرجەم دروشمەكانی  ئەم یادكردنەوەیە لە پێناو كۆكردنەوەی هەموو تواناكانە بۆ زاڵبوون بەسەر شێرپەنجەدا لە سەرئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە هەموو جیهاندا.
دەتوانین پێكەوە هاوكار بین بۆ دڵنەوایی كردن و هاوكاری كردنی توشبووان و بەخشینی وورەو هێزی سەرسوڕهێنەری ناوناخی خۆیان بۆ ئەوەی بتوانن ڕووبەڕووی ئەم نەخۆشیە ببنەوە و بەسەریدا سەربكەون.
ئەو رێكخراوە پێی وایە كە دەتوانرێت بەم رێگەیانە خۆپارێزی بەرێژەی (40%) لەو نەخۆشییە بكرێت.

-ژینگەیەكی تەندروست‌و پاك بۆ منداڵان برەخسێنرێت كە دوور بێت لە دوكەڵ‌و پاشماوەی پیس.
-پێویستە جوڵەی لەش زۆر بێت‌و خواردنی تەندروست بخورێت كە پلەی گەرمیان نزم بێت‌و هەر لەمنداڵییەوە رێگری لەقەڵەوی بگیرێت.
-هەوڵبدرێت زانیاری زۆرت هەبێت لەسەر ڤاكسینەكان‌و پێشوەختە بەكاریان بهێنیت وەك نەخۆشییەكانی شێرپەنجەی جگەر‌و رەحم.
-خۆمان بپارێزیان لەبەركەوتنی راستەوخۆی تیشكی خۆر.

هەواڵ

سوریا دوای ئەسەد ؛دەرفەت و بنیاتنانەوەی نەتەوەیەک

سوریا دوای ئەسەد ؛دەرفەت و بنیاتنانەوەی نەتەوەیەک

نەجیبە مەحمود

ڕۆڵی کورد لە شۆڕشی گەلانی سوریادا گرنگییەکی تایبەتی هەیە و دەتوانرێت ئاماژە بە چەند لایەنێکی سەرەکی بکرێت:

لەوانە :_ 1. ڕۆڵی سەربازی، کورد بەتایبەت هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) ڕۆڵێکی سەرەکییان لە شەڕی داعش و گروپە توندڕەوەکانی تردا بینی. ئەم هێزانە توانیان ناوچەیەکی فراوان لە دەستی داعش ڕزگار بکەن و وەک هێزێکی سەرەکی لە شەڕی دژ بە تیرۆر ناسێنران.

2 دوای دەستپێکردنی شەڕی ناوخۆ، کورد توانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆی بەڕێوەببات و سەربازییەکی ئۆتۆنۆم بە ناوی (ڕۆژاڤا) پێکبهێنێت. ئەم سیستەمە بە جۆرێک هەوڵیدا نەخشە دیموکراسی و فرە کولتوورییەکان لە کۆمەڵگەی ناوخۆییدا جێبەجێ بکات.

3. کورد وەک گرووپێکی نەتەوەیی خاوەن مێژوو و کولتووری تایبەت بە خۆیان، بەشدارییان لە فرەچەشنی نەتەوەیی و ئایینی وڵاتەکەدا کردووە. ئەوان بەدوای مافەکانیاندا دەگەڕان و ناسنامەی کولتووری خۆیان بپارێزن، لە هەمان کاتدا گرنگییان بە پێکەوەژیانی ئاشتیانە لەگەڵ نەتەوە و ئایینەکانی دیکەی سوریادا دەدا.

4. کورد ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە دانوستانە سیاسییەکان سەبارەت بە داهاتووی رۆژئاوا و سوریا. ئەوان داوای دانپێدانان بە مافەکانیان و ئۆتۆنۆمییان لە چوارچێوەی سوریایەکی دیموکراسیدا کرد. 5. لەگەڵ بوونی تەحەددیات و گرژیەکان، لە هەمان کاتدا ڕۆڵی کورد لە شۆڕشدا ، بەتایبەتی لە پێوەندی لەگەڵ حکومەتی ناوەندی سوریا و هەروەها لەگەڵ تورکیا کە نیگەران بوو لە کاریگەرییەکانی کوردەکان لەسەر سنوورەکانی. بە گشتی کورد وەک یاریزانێکی سەرەکی لە شۆڕشی رۆژئاوا و گەلانی سوریا لە گۆڕەپانی سەربازی و سیاسی و کۆمەڵایەتیدا دەرکەوت و ڕۆڵی ئەوان کاریگەرییەکی زۆری لەسەر پرۆسەی گەشەسەندنی ئەم وڵاتە هەبوو. هەروەها لە ئێستادا لە دوای ڕووخانی حکومەتی بەشار ئەسەد لە سوریا گۆڕانکارییەکی گەورە دەبێت کە دەتوانێت لێکەوتەی زۆری بۆ داهاتووی ئەم وڵاتە و ناوچەکە هەبێت.

لە دۆخێکی وادا ئەو هەنگاوانەی کە دەتوانرێت ئەنجام بدرێن وەک - دامەزراندنی حکومەتی ئینتقالی، دوای ڕووخانی حکومەت پێویستە حکومەتێکی ڕاگوزەر دابمەزرێنرێت کە نوێنەری سەرجەم نەتەوە لەخۆ بگرێت. پێویستە ئەم حکومەتە بتوانێت وەڵامی پێداویستییەکانی خەڵک بداتەوە و هاوکار بێت لە بەرقەرارکردنی ئاسایش و سەقامگیری. -دابینکردنی ئاسایش و ڕێگریکردن لە ئاژاوەگێڕی و تاڵانی موڵکی گشتی،کە یەکێک لە ئەرکە سەرەکییەکانی دوای ڕووخانی ڕژێم ئەگەری ئاژاوەگێڕی و توندوتیژی ناوخۆیی هەیە ، پێویستە ڕێوشوێن بگیرێتەبەر بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی ناوچە جیاوازەکان و هێزی ئەمنی نوێ پێکبهێنرێت بە ئامانجی پاراستنی هاوڵاتیان. - ئەنجامدانی دیالۆگی نیشتمانی لە نێوان گروپە جیاوازەکانی کۆمەڵگەی سوریا بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنی سیاسی و کۆمەڵایەتی پێویستە.

ئەم دیالۆگانە دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ بەهێزکردنی پێکەوەژیانی ئاشتیانە و ڕێگریکردن لە گرژییە نەتەوەیی و ئایینییەکان. - دوای چەندین ساڵ لە شەڕ و وێرانکاری، پێویستی بە بەرنامەی بەرفراوانی ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری و خزمەتگوزارییە گشتییەکان و ئابووری هەیە. پشتیوانی نێودەوڵەتی لەم بوارەدا دەتوانێت زۆر کاریگەر بێت. - پێویستە گرنگی تایبەت بە مافی مرۆڤ و دادپەروەری ئینتقالی بدرێت.

ئەمەش لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی جەنگ و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە کاتی جەنگ و هەوڵدان بۆ چەسپاندنی مافی قوربانییەکان دەگرێتەوە -بەهێزکردن و پاڵپشتیکردنی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و گروپە کۆمەڵایەتییە کاراکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی و بەشدار. - لەدوای ڕووخانی حکومەت پێویستی بە ڕاکێشانی هاوکاری نێودەوڵەتی هەیە بۆ ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدانی وڵات. ئەم یارمەتییانە دەتوانن یارمەتی دارایی و مرۆیی و تەکنیکی لەخۆ بگرن.

لە کۆتاییدا، هەر کارێک لە دوای ڕووخانی حکومەت، دەبێت وەڵامی خواست و پێداویستییەکانی گەلی سوریا بداتەوە و هاوکار بێت لە بەرقەرارکردنی ئاشتی و سەقامگیری هەمیشەیی لەو وڵاتەدا.