هەواڵ

هەرێم ترسی لە دزەکردنی زانیارییەکان هەیە

هەرچەندە حکومەتی هەرێم دەڵێت سەرجەم داتا و زانیاری پێویستیان تایبەت بە مووچەخۆرانی هەرێم ڕادەستی حکومەتی ناوەندی کردووە، بەڵام سەرچاوەیەک لە حکومەتی هەرێم بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند، ئامادەنین لیستی مووچەخۆرانی سەربازی ڕادەستی بەغداد بکەن، چونکە مەترسی بۆسەر "ئاسایشی نیشتیمانی" هەیە.
سەرچاوەیەک لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،" ئێمە ئامادەنین لیستی مووچەخۆرانی سەربازی ڕادەستی بەغداد بکەین، چونکە مەترسی هەیە بۆ سەر ئاسایشی نیشتیمانی، حکومەتی عێراق خۆی لیستی حەشدی شەعبی لەلا نییە، ئیتر ئێمە چۆن لیستی سەربازی دەنێرین."

وتیشی،" ئەگەر هەر ناچار بین، ڕەنگە بەشێک لە هێزەکانی پێشمەرگە بنێرین، بەڵام سەرجەم لیستی سەرجەم سلکە سەربازیەکان بە هیچ جۆرێک ئامادە نین ڕادەستیان بکەین."

هەرچەندە 11ی مانگی 3 وەزارەتی دارایی عێراق ڕایگەیاند، بڕیاری داوە 130 ملیار دینار بخرێتە سەر هەژماری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بانکی ناوەندی عێراق. ئەم پارەیەش بۆ مووچەکی مانگی دووی بەشێک لە فەرمانبارانی هەرێم کە تایبەتە بە موچەی خانەنشینی و ئەوانەی چاودێری کۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە.

بڕیاربوو ئەمە گوژمەی یەکەمی مووچەکە بێت و بە چەند گوژمه‌یه‌كی دیكه‌ ته‌واوی مووچه‌ی ئه‌م مانگه‌ ڕه‌وانه‌ بكرێت.

بەڵام ئەمڕۆ 13ی مانگی 3 وتەبێژی حکومەتی هەرێم ڕاگەیەند،" پارەی مووچە خراوەتە سەر هەژماری بانکی هەرێم و تا ئێستا دەستکاریان نەکردووە و حکومەتی هەرێم لە پرۆژەی "هەژماری من" پاشەکشە ناکات."

هاوکات ئەمڕۆ چوار شەممە، تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق لەگەڵ لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق کۆبوەوە و ئەندامێکی لیژنەی دارایی ئامادەی کۆبوونەوەکەش دەڵێت، وەزیر جەختی کردەوە دەبێت مووچە لە "ڕێگەی بانکە فیدڕاڵیەکانەوە دابەش بکرێت."

سۆران عومەر ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،" ئەمڕۆ لە کۆبوونەوەکەدا پرسیار لە وەزیری دارایی کرا سەبارەت بە مووچەی مانگی سێ و ئەو شوێنانەی کە مووچەی نەهاتووە، وەزیر باسی لەوە کرد کە ئەوەی لیست بێت و بۆ ئەو چووبێت تەمویلی کردوە، ئەوەی تریش دەبێت لە ڕێگەی بانکە فیدڕاڵیەکانەوە بێت، حکومەتی هەرێم دەبێ دەستوبرد بکات لەو بابەدا."



لە دوای بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی لە ڕۆژی 21ی مانگی 2ی 2024، تایبەت بە شایستە داراییەکانی مووچەخۆرانی هەرێم، وا چاوەڕواندەکرا کێشەی مووچەۆرانی هەرێم دوای دە ساڵ چارەسەر ببێت، بەڵام کێشەکانی نێوان هەردوو حکومەت لەسەر میکانیزمی ناردنی مووچە و دابەشکردنی لە ڕێگەی بانکەکانەوە پێناچێت، کێشەکان بە ئاسانی چارەسەر ببن.

بە هۆی کێشەکانی نێوان هەردوو حکومەتیشەوە، دوای تێپەڕبوونی چل ڕۆژ هێشتا مووچەخۆران لە چاوەڕاوانی مووچەی مانگی شوباتدان، بەڵام تە ئێستا چارەنووسی مووچەکانیان نادیارە.
سۆران عومەر دەڵێت،" دەبێت هەردوو حکومەت لەسەر کێشەکان دانیشن و ڕێککەون لەسەر میکانیزم و ڕێکارەکانی تایبەت بە جێگیر کردنی مووچە هەیە لە بانکە فیدڕاڵیەکان، دەبێت كێشەکان بە گفتووگۆ چارەسەر ببێت چونکە ڕێگەی تری نییە."

وتیشی،" تا کاتی کردنەوەی هەژماری بانکی، دەبێت مووچە بە لیست بنێردرێت و دابەش بکرێت، سەبارەت بە داهاتی ناوخۆش بە پێی قانوونی بودجە و دادگای فیدڕاڵیش دەبیت ڕادەستی ناوەند بکرێت و مووچەی لێ دابەشبکرێت، پارەی گومرگەکانیش دەبێت لەسەدا پەنجا بدرێت بە ناوەند و سەدا پەنجاکەی تریش بۆ ئەم شارە بێت گومرگەکەی لێیە."

هەواڵ

سوریا دوای ئەسەد ؛دەرفەت و بنیاتنانەوەی نەتەوەیەک

سوریا دوای ئەسەد ؛دەرفەت و بنیاتنانەوەی نەتەوەیەک

نەجیبە مەحمود

ڕۆڵی کورد لە شۆڕشی گەلانی سوریادا گرنگییەکی تایبەتی هەیە و دەتوانرێت ئاماژە بە چەند لایەنێکی سەرەکی بکرێت:

لەوانە :_ 1. ڕۆڵی سەربازی، کورد بەتایبەت هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) ڕۆڵێکی سەرەکییان لە شەڕی داعش و گروپە توندڕەوەکانی تردا بینی. ئەم هێزانە توانیان ناوچەیەکی فراوان لە دەستی داعش ڕزگار بکەن و وەک هێزێکی سەرەکی لە شەڕی دژ بە تیرۆر ناسێنران.

2 دوای دەستپێکردنی شەڕی ناوخۆ، کورد توانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆی بەڕێوەببات و سەربازییەکی ئۆتۆنۆم بە ناوی (ڕۆژاڤا) پێکبهێنێت. ئەم سیستەمە بە جۆرێک هەوڵیدا نەخشە دیموکراسی و فرە کولتوورییەکان لە کۆمەڵگەی ناوخۆییدا جێبەجێ بکات.

3. کورد وەک گرووپێکی نەتەوەیی خاوەن مێژوو و کولتووری تایبەت بە خۆیان، بەشدارییان لە فرەچەشنی نەتەوەیی و ئایینی وڵاتەکەدا کردووە. ئەوان بەدوای مافەکانیاندا دەگەڕان و ناسنامەی کولتووری خۆیان بپارێزن، لە هەمان کاتدا گرنگییان بە پێکەوەژیانی ئاشتیانە لەگەڵ نەتەوە و ئایینەکانی دیکەی سوریادا دەدا.

4. کورد ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە دانوستانە سیاسییەکان سەبارەت بە داهاتووی رۆژئاوا و سوریا. ئەوان داوای دانپێدانان بە مافەکانیان و ئۆتۆنۆمییان لە چوارچێوەی سوریایەکی دیموکراسیدا کرد. 5. لەگەڵ بوونی تەحەددیات و گرژیەکان، لە هەمان کاتدا ڕۆڵی کورد لە شۆڕشدا ، بەتایبەتی لە پێوەندی لەگەڵ حکومەتی ناوەندی سوریا و هەروەها لەگەڵ تورکیا کە نیگەران بوو لە کاریگەرییەکانی کوردەکان لەسەر سنوورەکانی. بە گشتی کورد وەک یاریزانێکی سەرەکی لە شۆڕشی رۆژئاوا و گەلانی سوریا لە گۆڕەپانی سەربازی و سیاسی و کۆمەڵایەتیدا دەرکەوت و ڕۆڵی ئەوان کاریگەرییەکی زۆری لەسەر پرۆسەی گەشەسەندنی ئەم وڵاتە هەبوو. هەروەها لە ئێستادا لە دوای ڕووخانی حکومەتی بەشار ئەسەد لە سوریا گۆڕانکارییەکی گەورە دەبێت کە دەتوانێت لێکەوتەی زۆری بۆ داهاتووی ئەم وڵاتە و ناوچەکە هەبێت.

لە دۆخێکی وادا ئەو هەنگاوانەی کە دەتوانرێت ئەنجام بدرێن وەک - دامەزراندنی حکومەتی ئینتقالی، دوای ڕووخانی حکومەت پێویستە حکومەتێکی ڕاگوزەر دابمەزرێنرێت کە نوێنەری سەرجەم نەتەوە لەخۆ بگرێت. پێویستە ئەم حکومەتە بتوانێت وەڵامی پێداویستییەکانی خەڵک بداتەوە و هاوکار بێت لە بەرقەرارکردنی ئاسایش و سەقامگیری. -دابینکردنی ئاسایش و ڕێگریکردن لە ئاژاوەگێڕی و تاڵانی موڵکی گشتی،کە یەکێک لە ئەرکە سەرەکییەکانی دوای ڕووخانی ڕژێم ئەگەری ئاژاوەگێڕی و توندوتیژی ناوخۆیی هەیە ، پێویستە ڕێوشوێن بگیرێتەبەر بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی ناوچە جیاوازەکان و هێزی ئەمنی نوێ پێکبهێنرێت بە ئامانجی پاراستنی هاوڵاتیان. - ئەنجامدانی دیالۆگی نیشتمانی لە نێوان گروپە جیاوازەکانی کۆمەڵگەی سوریا بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنی سیاسی و کۆمەڵایەتی پێویستە.

ئەم دیالۆگانە دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ بەهێزکردنی پێکەوەژیانی ئاشتیانە و ڕێگریکردن لە گرژییە نەتەوەیی و ئایینییەکان. - دوای چەندین ساڵ لە شەڕ و وێرانکاری، پێویستی بە بەرنامەی بەرفراوانی ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری و خزمەتگوزارییە گشتییەکان و ئابووری هەیە. پشتیوانی نێودەوڵەتی لەم بوارەدا دەتوانێت زۆر کاریگەر بێت. - پێویستە گرنگی تایبەت بە مافی مرۆڤ و دادپەروەری ئینتقالی بدرێت.

ئەمەش لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی جەنگ و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە کاتی جەنگ و هەوڵدان بۆ چەسپاندنی مافی قوربانییەکان دەگرێتەوە -بەهێزکردن و پاڵپشتیکردنی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و گروپە کۆمەڵایەتییە کاراکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی و بەشدار. - لەدوای ڕووخانی حکومەت پێویستی بە ڕاکێشانی هاوکاری نێودەوڵەتی هەیە بۆ ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدانی وڵات. ئەم یارمەتییانە دەتوانن یارمەتی دارایی و مرۆیی و تەکنیکی لەخۆ بگرن.

لە کۆتاییدا، هەر کارێک لە دوای ڕووخانی حکومەت، دەبێت وەڵامی خواست و پێداویستییەکانی گەلی سوریا بداتەوە و هاوکار بێت لە بەرقەرارکردنی ئاشتی و سەقامگیری هەمیشەیی لەو وڵاتەدا.