هەواڵ

هەرێم ترسی لە دزەکردنی زانیارییەکان هەیە

هەرچەندە حکومەتی هەرێم دەڵێت سەرجەم داتا و زانیاری پێویستیان تایبەت بە مووچەخۆرانی هەرێم ڕادەستی حکومەتی ناوەندی کردووە، بەڵام سەرچاوەیەک لە حکومەتی هەرێم بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند، ئامادەنین لیستی مووچەخۆرانی سەربازی ڕادەستی بەغداد بکەن، چونکە مەترسی بۆسەر "ئاسایشی نیشتیمانی" هەیە.
سەرچاوەیەک لە حکومەتی هەرێمی کوردستان کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،" ئێمە ئامادەنین لیستی مووچەخۆرانی سەربازی ڕادەستی بەغداد بکەین، چونکە مەترسی هەیە بۆ سەر ئاسایشی نیشتیمانی، حکومەتی عێراق خۆی لیستی حەشدی شەعبی لەلا نییە، ئیتر ئێمە چۆن لیستی سەربازی دەنێرین."

وتیشی،" ئەگەر هەر ناچار بین، ڕەنگە بەشێک لە هێزەکانی پێشمەرگە بنێرین، بەڵام سەرجەم لیستی سەرجەم سلکە سەربازیەکان بە هیچ جۆرێک ئامادە نین ڕادەستیان بکەین."

هەرچەندە 11ی مانگی 3 وەزارەتی دارایی عێراق ڕایگەیاند، بڕیاری داوە 130 ملیار دینار بخرێتە سەر هەژماری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بانکی ناوەندی عێراق. ئەم پارەیەش بۆ مووچەکی مانگی دووی بەشێک لە فەرمانبارانی هەرێم کە تایبەتە بە موچەی خانەنشینی و ئەوانەی چاودێری کۆمەڵایەتی دەیانگرێتەوە.

بڕیاربوو ئەمە گوژمەی یەکەمی مووچەکە بێت و بە چەند گوژمه‌یه‌كی دیكه‌ ته‌واوی مووچه‌ی ئه‌م مانگه‌ ڕه‌وانه‌ بكرێت.

بەڵام ئەمڕۆ 13ی مانگی 3 وتەبێژی حکومەتی هەرێم ڕاگەیەند،" پارەی مووچە خراوەتە سەر هەژماری بانکی هەرێم و تا ئێستا دەستکاریان نەکردووە و حکومەتی هەرێم لە پرۆژەی "هەژماری من" پاشەکشە ناکات."

هاوکات ئەمڕۆ چوار شەممە، تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق لەگەڵ لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق کۆبوەوە و ئەندامێکی لیژنەی دارایی ئامادەی کۆبوونەوەکەش دەڵێت، وەزیر جەختی کردەوە دەبێت مووچە لە "ڕێگەی بانکە فیدڕاڵیەکانەوە دابەش بکرێت."

سۆران عومەر ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند،" ئەمڕۆ لە کۆبوونەوەکەدا پرسیار لە وەزیری دارایی کرا سەبارەت بە مووچەی مانگی سێ و ئەو شوێنانەی کە مووچەی نەهاتووە، وەزیر باسی لەوە کرد کە ئەوەی لیست بێت و بۆ ئەو چووبێت تەمویلی کردوە، ئەوەی تریش دەبێت لە ڕێگەی بانکە فیدڕاڵیەکانەوە بێت، حکومەتی هەرێم دەبێ دەستوبرد بکات لەو بابەدا."



لە دوای بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی لە ڕۆژی 21ی مانگی 2ی 2024، تایبەت بە شایستە داراییەکانی مووچەخۆرانی هەرێم، وا چاوەڕواندەکرا کێشەی مووچەۆرانی هەرێم دوای دە ساڵ چارەسەر ببێت، بەڵام کێشەکانی نێوان هەردوو حکومەت لەسەر میکانیزمی ناردنی مووچە و دابەشکردنی لە ڕێگەی بانکەکانەوە پێناچێت، کێشەکان بە ئاسانی چارەسەر ببن.

بە هۆی کێشەکانی نێوان هەردوو حکومەتیشەوە، دوای تێپەڕبوونی چل ڕۆژ هێشتا مووچەخۆران لە چاوەڕاوانی مووچەی مانگی شوباتدان، بەڵام تە ئێستا چارەنووسی مووچەکانیان نادیارە.
سۆران عومەر دەڵێت،" دەبێت هەردوو حکومەت لەسەر کێشەکان دانیشن و ڕێککەون لەسەر میکانیزم و ڕێکارەکانی تایبەت بە جێگیر کردنی مووچە هەیە لە بانکە فیدڕاڵیەکان، دەبێت كێشەکان بە گفتووگۆ چارەسەر ببێت چونکە ڕێگەی تری نییە."

وتیشی،" تا کاتی کردنەوەی هەژماری بانکی، دەبێت مووچە بە لیست بنێردرێت و دابەش بکرێت، سەبارەت بە داهاتی ناوخۆش بە پێی قانوونی بودجە و دادگای فیدڕاڵیش دەبیت ڕادەستی ناوەند بکرێت و مووچەی لێ دابەشبکرێت، پارەی گومرگەکانیش دەبێت لەسەدا پەنجا بدرێت بە ناوەند و سەدا پەنجاکەی تریش بۆ ئەم شارە بێت گومرگەکەی لێیە."

هەواڵ

سێشەممەی مووچە؛ حکومەتی عێراق بڕیار لەبارەی مووچەی هەرێمەوە دەدات؟

تا ئێستا حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناردنی پارەی مووچە بۆ هەرێمی کوردستان رێکنەکەوتوون، زانیارییەکان سێشەممە بە یەکلاییکەرەوە ناو دەبن. 

 سێشەممەی مووچە؛ ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە دەبێت و بەپێی زانیارییەکان بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رێککەوتنی هەولێر و بەغدا بدرێت. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، هەردوو حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان رەشنووسی رێککەوتنێکیان ئامادە کردووە کە پرسی داهاتەکان، بەجێکردنی مووچە و دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە خۆ دەگرێت. 

تا ئێستا هیچ کام لە هەولێر و بەغدا زانیاریی فەرمییان لەبارەی ئەو رەشنووسەوە بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام بەپێی سەرچاوەکان لە هەردوو حکومەت چاوەڕوان دەکرێت، ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە سێشەممەی مووچە بێت و حکومەتی عێراق لەبارەی ناردنییەوە بڕیار بدات. 

کێشەی نەناردنی پارەی مووچە لەلایەن بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان  ئەو کاتە سەری هەڵدا کە وەزارەتی دارایی عێراق بە نوسراوێک هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە هیچ بڕە پارەیەکیان لە یاسایی بوودجەدا نەماوە تا بۆیانی بنێرن. 

بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی عێراق بەڵێنی داوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە پارەی مووچەی مانگی ئایار بەشێوەی سولفە رەوانەی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام ئەگەر هەیە شێوازی ناردنەکەی لە سولفەشەوە بگۆڕێت بۆ شێوازی دیکە. 

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبارەی رەشنووسەکەوە دەستی  دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتووە، هەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت و داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت. 

هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا دەبێت مانگانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، تا لە رێگەی ئەو کۆمپانیا عێراقییەوە هەناردەی دەرەوە بکرێتەوە. 

پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەش یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی ئەو رەشنووسە سەرەتاییەی کە لە نێوان هەردوو حکومەت ئامادەکراوە. 

هەرێمی کوردستان پێویستە مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بە بانکی بکات و هەژماری بانکیان لە بانکە رێگە پێدراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بکاتەوە. 

چاوەڕوان دەکرێت، کردنەوەی هەژمارە بانکییەکان  لە چوارچێوەی پڕۆژەی "هەژماری من"دابن، وەک ئەوەی کاروان یاروەیس لە زاری پارێزگاری بانکی ناوەندییەوە رایگەیاندووە،" هەژماری من هەر تەوتینە و جیاوازیی نییە". 

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە 60 رۆژە چاوەڕانی دابەشکردنی مووچەن، دوایین مووچە کە لە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە مووچەی مانگی نیسان بووە کە 18ـی ئایاری 2025 کۆتا رۆژی دابەشکردنیی بووە و لەوکاتەوە هیچ مووچەیەک دابەش نەکراوە.