تەندروستی

چیرۆکی مرداربوونەوەی هەزاران نەورەس لە دوکان

لیژنەیەکی پسپۆڕی وەزارەتی تەندروستیی حكومەتی هەرێمی كوردستان، بە مەبەستی بەدواداچوونی زانستی بۆ مرداربوونەوەی باڵندە نەورەسەکان سەردانی دەڤەری ڕاپەڕین دەکات.

پۆلیسی داراستانیش دەڵێت هێشتا هۆکاری مرداربوونەوەی ئەو هەزاران نەورەسە نادیارە کە لە کەناراوەکانی دووکان و هەندێک ناوچەی دیکەدا کەوتوون

بە فەرمانی وەزیری تەندروستی، لیژنەیەکی پسپۆڕ سەردانی دەڤەری ڕاپەرین دەکات بە مەبەستی بەدواداچوونی زانستی لەسەر هۆکاری مرداربوونەوەی باڵندە نەورەسەکان و  ھەماھەنگی لەگەڵ فەرمانگەکانی ڤێتەرنەری و چۆنیەتی ئەنجامدانی ڕووپێو و و ئەنجامدانی پشکنینی تاقیگەیی.

بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی دارستان و ژینگەی سلێمانی رایگەیاند، ستافێک لە پزیشکی بەشی پشکنین و تاقیگە و پزیشکانی بەشی ڤێتەرنەری دوکان پشکنینیان بۆ نەورەسە سەرسپییەکانی دەریاچەی دووکان کە مرداربوونەتەوە، بەڵام تا ئێستا هۆکاری سەرەکی مرداربوونەوەی نەورەسەکان نەزانراوە.

دوو ڕۆژ لەمەوبەر کۆمەڵێک باڵندەی کێوی لە جۆری نەورەس لەسەر زێی بچووک تووشی نەخۆشییەکی تایبەت بوون، لە ئەنجامی پشکنینەکان دەرکەوتووە کە نەخۆشییەکە بە هۆی ڤایرۆسێکەوەیە.

زانست

ئایا ماسی دوای بەستنی دووبارە زیندوو دەبێتەوە؟

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " earthdate" دا باس لەوە دەکات کە ماسی بە گشتی توانای خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی پلەی گەرمیدا هەیە و دەتوانێت لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر بژی، بەڵام ئەگەر ئاوێک بە تەواوی بەستوو بێت، ئەگەری ئەوە هەیە هەندێک لە ماسییەکان بمرن.
لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە چۆن ماسییەکان لە دەریاچە بەستووەکان و ئاوەکانی ناوچە جەمسەرییە سەهۆڵاوییەکانی زەویدا دەژین؟
ماسییەکان کۆمەڵێک ستراتیژی بەکاردەهێنن بۆ مانەوەیان لە ژیاندا، ئەوانیش بریتین لە:
- خاوبوونەوەی میتابۆلیک، ماسی دەچێتە دۆخێکەوە پێی دەوترێت "torpor" ئەمەش هاوشێوەی خەوی زستانەیە، بەڵام بەو شێوەیە قووڵ نییە، پلەی گەرمی جەستەیان لەگەڵ پلەی گەرمی ئاوەکەدا دادەبەزێت و لێدانی دڵ و هەناسەدان و ئاستی چالاکی و جوڵەکانی بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش کەم دەبنەوە، بەم شێوەیەش وزە دەپارێزێت چونکە جەستەیان پێویستی بە جوڵە نییە.
- دەڕۆنە قووڵاییەکی زۆرترەوە، زۆرێک لە جۆرەکانی ماسی دەچنە ناوچە قووڵاییەکانی دەریاچەکانەوە کە پلەی گەرمی ئاوەکە جێگیرتر دەمێنێتەوە و کەمتر ئەگەری بەستنی تەواوەتی هەیە، ئەمەش ماسییەکە دەپارێزێت وادەکات لە ژیاندا بمێنێتەوە.
- کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن، بەو پێیەی ئاستی چالاکییەکانیان زۆر کەم دەبێتەوە، ماسییەکان پێویست ناکات لە وەرزی زستاندا وەکو جاران خۆراک بدۆزنەوە، لەوانەیە زۆر کەم بخۆن یان پشت بە وزەی یەدەگی خۆیان ببەستن.
- گونجاندنی فیزیۆلۆژی، هەندێک جۆری ماسی گونجانی تایبەتیان لە جەستەیاندا هەیە کە یارمەتیان دەدات لە سەرمادا بمێننەوە، بۆ نموونە هەندێکیان پرۆتینی دژە بەستن لە خوێنیاندا هەیە کە ڕێگری لە بەستنی خانەکانیان دەکات.
هەر بۆیە بە بەکارهێنانی ئەم ستراتیژانە، ماسییەکانی دەریاچە بەستووەکان دەتوانن وزەی خۆیان بپارێزن و لە بارودۆخی سەختی زستاندا بژین تا بەهار دێت.