-18

ئاشکراکردنی نهێنی پشت دابەزینی ئاستی زیرەکی هەندێک لە منداڵە نێرەکان

توێژینەوەیەکی نوێ دەریدەخات بەرکەوتن بە فشاری دەروونی لە ماوەی سێ مانگی کۆتایی دووگیانیدا دەبێتە هۆی دابەزینی ئاستی زیرەکی لە منداڵانی نێردا.

بەگوێرەی ئەوەی ڕۆژنامەی (دەیلی مەیلی بەریتانی) بڵاویکردۆتەوە، کاتێک ئافرەت دووگیان دەبێت، ڕێژەی کۆرتیزۆڵی بەشێوەیەکی سروشتی بەرز دەبێتەوە، کە هۆرمۆنێکی ستیرۆیدە و لە وەڵامی فشاری دەروونیدا دەردەدرێت، ئەمەش پێویستە بۆ گەشەکردنی تەندروست و تەندروستی منداڵەکە و پۆزەتیڤی هەیە کاریگەری لەسەر گەشەکردنی مێشکی.

بەڵام تیمێکی توێژەران بۆیان دەرکەوتووە کە زیادبوونی ئاستی کۆرتیزۆڵ لە ماوەی سێ مانگی کۆتایی دووگیانیدا ڕەنگە ڕێگری لە نمرەی ئاستی زیرەکی کوڕانی تەمەن حەوت ساڵان بکات.

بۆ پشکنینی کاریگەرییەکانی لەسەر کارکردی مەعریفی منداڵان لەگەڵ گەشەکردنیان، توێژەران داتایان لەسەر ئاستی کۆرتیزۆڵی ٩٤٣ ژنی دووگیان لە ماوەی سێ مانگی کۆتایی دووگیانیدا شیکردەوە، هەروەها پشکنینی زیرەکی منداڵەکانیان لە تەمەنی حەوت ساڵیدا.

ئەنجامی تاقیکردنەوەی ئای کیو
لە لێکۆڵینەوەکەدا کە ئەنجامەکانی لە کۆنگرەی ئەورووپای زانستی هێلکەدان لە ستۆکهۆڵم خراوەتەڕوو، توێژەران بۆیان دەرکەوتووە ئەو ئافرەتە دووگیانانەی کە کوڕێکیان هەڵگرتووە، ڕێژەی کۆرتیزۆڵ لە خوێندایان کەمترە بە بەراورد بەو ژنانەی کە کچیان هەڵگرتووە، هەروەها ئەو کوڕانانەی کە بەرکەوتەی ڕێژەیەکی بەرزتر بوون لە کۆرتیزۆڵ لە سکی دایکیدا ئەنجامەکانی کەمتر بووە لە تاقیکردنەوەکانی زیرەکی لە تەمەنی حەوت ساڵیدا، پێناچێت کچان کاریگەرییان لەسەر بێت.

توێژەران لە زانکۆی ئۆدێنس لە دانیمارک، دەڵێن دۆزینەوەکانیان ئاماژە بەوە دەکەن کە کوڕان ڕەنگە "زیاتر ئامادەیی بەرکەوتنی کۆرتیزۆڵیان هەبێت" لە کچان.
توانای قسەکردن و زمان
لێکۆڵینەوەیەکی پێشووتر، کە لەلایەن هەمان تیمی توێژەرانەوە ئەنجامدراوە، دەرکەوتووە کە منداڵانی تەمەن یەک تا سێ ساڵ توانای قسەکردن و زمانیان پێشکەوتووترە کاتێک دایکیان لە سێ مانگی سێیەمی دووگیانیدا ئاستی کۆرتیزۆڵیان بەرز بووە.

لە ئەنجامی توێژینەوەکەدا دەرکەوتووە، ئەو کوڕانەی دایکیان بەرکەوتەی ئاستێکی بەرزی فشاری دەروونی بوون، دەتوانن لە تەمەنی ١٢ بۆ ٣٧ مانگیدا وشەی زیاتر بڵێن، لە کاتێکدا کچان لە تەمەنی ١٢ بۆ ٢١ مانگیدا باشتر بوون لە تێگەیشتن لە وشەی زیاتر.

کاریگەری کاتی
دکتۆر ئانجا ڤینگەر-درایەر، توێژەری سەرەکی دەڵێت: "هەرچەندە توێژینەوەکەی پێشوو دەریخستووە کە بەرکەوتنی پێش لەدایکبوون بە کۆرتیزۆڵ پەیوەندییەکی ئەرێنی بە گەشەکردنی زمانەوە هەیە، بەڵام لە توێژینەوە نوێیەکەدا، بەرکەوتنی کۆرتیزۆڵ پێش لەدایکبوون پەیوەندییەکی نەرێنی بە نمرەکانی ئاستی زیرەکییەوە هەبووە،" توێژەری سەرەکی دکتۆر ئانجا ڤینگەر-درایەر وتی، ڕوونیکردەوە کە ئەنجامەکان مانای " کە "ئاستی بەرزی بەرکەوتنی پێش لەدایکبوون دەتوانێت کاریگەری کاتی لەسەر گەشەکردنی مەعریفی منداڵ هەبێت."

کێشەی ڕەفتار و فشاری دەروونی
هەروەها لێکۆڵینەوە جیاوازەکان دەریانخستووە کە ئەو منداڵانەی بەرکەوتەی ئاستی بەرزی کۆرتیزۆڵ دەبن، ئەگەری تووشبوونیان بە کێشەی ڕەفتار و نەخۆشی پەیوەست بە فشاری دەروونی لە دواتردا زیاترە.

زانست

دۆزینەوەی ئەڵماس لە هەسارەیەکی کۆمەڵەی خۆردا

توێژەرانی چین و بەلجیکا ئەم توێژینەوەیەیان ئەنجامداوە کە ئاماژە بەوە دەکات، ئەم چینە تا ١٨ کیلۆمەتر ئەستوورە. ئەم دۆزینەوە دەرخەری پێشکەوتنێکی بەرچاوە لە تێگەیشتن لە پرۆسەکانی جیاکردنەوەی هەسارەکان.

دەرکەوتووە کە ڕووی تاریکی نائاسایی عەتارد بەهۆی بوونی بەربڵاوی گرافیتەوەیە.

یانهاو لین، یەکێک لە نووسەرانی توێژینەوەکە سەبارەت بە دۆزینەوەی ئەم قەبارە ئەڵماسە لەسەر عەتارد دەڵێت: ساڵانێک لەمەوبەر بۆم دەرکەوت کە بوونی ئەو بڕە کاربۆنە لەم هەسارەدا ڕەنگە لێکەوتەی گرنگی هەبێت. بەم شێوەیە تێگەیشتم کە دەبێ لەناو ئەم هەسارەیەدا شتێکی تایبەت ڕوویدابێت.