-18

ناڕێکی خەوتن وا دەکات هەرزەکاران زیاتر بێهێز بن و کاربۆهیدراتەکان بخۆن

توێژینەوەکە لەلایەن توێژەرانی کۆلێژی پزیشکی لە زانکۆی ویلایەتی پێنسیلڤانیا لە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەنجامدراوە و پوختەیەکی توێژینەوەکە لە ٢٠ی نیسانی ساڵی ڕابردوودا لە گۆڤاری SLEEP بڵاوکرایەوە، ئەنجامەکانیش لە کۆبوونەوەی ساڵانەی خەو ساڵی ٢٠٢٤، ٢٠٢٠ خراوەتەڕوو، کە لە ٥ی حوزەیران لە شاری هیوستن لە ئەمریکا بەڕێوەچوو و ماڵپەڕی EurekAlert نووسیویەتی.

ئەنجامەکان دەریانخست کە خشتەی خەوتنی دواتر لە هەرزەکاراندا پەیوەندییەکی بەرچاوی بە زیادبوونی وەرگرتنی کاربۆهیدراتەوە هەبووە ئەم پەیوەندییە بەشێکی بەهۆی ناڕێکی کاتی خەوتنەوە ڕوونکرایەوە، هەروەها خشتەی خەوتنی دواتر پەیوەندی بە زیادبوونی ناچالاکییەوە هەبووە.

دواخستنی خشتەی خەوتن لە کاتی باڵغبوون و هەرزەکاریدا شتێکی ئاساییە، جولیۆ فێرناندێز مێندۆزا، پرۆفیسۆر و پزیشکی دەروونی لە کۆلێژی پزیشکی پێن ستێت لە شاری هێرشێی ئەمریکا، ڕایگەیاندووە، هەندێک لە هەرزەکاران خشتەی خەوتنیان تا ڕادەیەک دوادەخەن کە لەگەڵ ڕۆژەکەدا ناتەبا دەبێت -سوڕی شەوانە، خشتەی کۆمەڵایەتییان، و بەرپرسیارێتیەکانیان.

"زانیارییەکانمان پشتگیری لەوە دەکەن کە ئەم پابەندنەبوونە ڕەنگە پەیوەندی بە خۆراکی ناتەواو و چالاکیی جەستەییەوە هەبێت، ئەمەش زیاتر بەشدارە لە پەتاکەی قەڵەوی و خراپی تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان."

بەگوێرەی ئەکادیمیای ئەمریکی بۆ پزیشکی خەو، خەوتن پێویستە بۆ تەندروستی، خەوی تەندروست پێویستی بە ماوەی پێویست و کوالیتی باش و کاتی گونجاو و ڕێکوپێکی هەیە، هەروەها نەبوونی تێکچوونی خەو خشتەی دواکەوتنی خەوتن - کە تایبەتمەندە بە درەنگانی کاتی خەوتن لە چاو... کاتە نەریتی یان پەسەندکراوەکەی کۆمەڵایەتی - زیاتر لە نێوان هەرزەکاران و گەنجانی پێگەیشتوودا باو دەبێت.
ئەکادیمیای ئەمریکی بۆ پزیشکی خەو پێشنیاری ئەوە دەکات کە هەرزەکاران شەوانە ٨ بۆ ١٠ کاتژمێر بخەون بۆ ئەوەی تەندروست بن.

مێندۆزا ئاماژەی بەوەدا کە ڕێکوپێکی ڕۆژانە لەگەڵ کاتژمێری بایۆلۆژیدا زۆر گرنگە بۆ تەندروستی هەرزەکاران، و وتی، “چارەسەرکردنی ناهاوسەنگی ڕۆژانە لە خولی خەو-بەئاگابوونەوە و هەڵاوسانی پەیوەندیدار بە ماوەی خەوتن دەبێت بەشێکی دانەبڕاو بێت لە دەستێوەردانەکان کە ئامانجیان چارەسەرکردنی... کێشەی خراپی هەڵبژاردنی خۆراک و مەیلی ناچالاکی لەنێو گەنجاندا”.

بەگوێرەی ماڵپەڕی (Sleep Foundation) لە ئەمریکا، کاتژمێری بایۆلۆجی ئەو نەخشە سروشتییانەن کە بە درێژایی هەر خولێکی ٢٤ کاتژمێری لە جەستەدا ڕوودەدەن ئەگەر کەسێک نەخەوێت کاتێک جەستەی پێی دەڵێت کاتی ئەوە هاتووە، یان ئەگەر بخەوێت بۆ ماوەیەکی زۆر لە ڕۆژدا، ڕەنگە ڕیتمەکانی کاتژمێرەکە ببنە بایۆلۆژیای ئەو لەگەڵ خولی ٢٤ کاتژمێری شەو و ڕۆژدا ناگونجێت.

هەواڵ

سوریا دوای ئەسەد ؛دەرفەت و بنیاتنانەوەی نەتەوەیەک

سوریا دوای ئەسەد ؛دەرفەت و بنیاتنانەوەی نەتەوەیەک

نەجیبە مەحمود

ڕۆڵی کورد لە شۆڕشی گەلانی سوریادا گرنگییەکی تایبەتی هەیە و دەتوانرێت ئاماژە بە چەند لایەنێکی سەرەکی بکرێت:

لەوانە :_ 1. ڕۆڵی سەربازی، کورد بەتایبەت هێزەکانی سوریای دیموکرات (هەسەدە) و یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) ڕۆڵێکی سەرەکییان لە شەڕی داعش و گروپە توندڕەوەکانی تردا بینی. ئەم هێزانە توانیان ناوچەیەکی فراوان لە دەستی داعش ڕزگار بکەن و وەک هێزێکی سەرەکی لە شەڕی دژ بە تیرۆر ناسێنران.

2 دوای دەستپێکردنی شەڕی ناوخۆ، کورد توانی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆی بەڕێوەببات و سەربازییەکی ئۆتۆنۆم بە ناوی (ڕۆژاڤا) پێکبهێنێت. ئەم سیستەمە بە جۆرێک هەوڵیدا نەخشە دیموکراسی و فرە کولتوورییەکان لە کۆمەڵگەی ناوخۆییدا جێبەجێ بکات.

3. کورد وەک گرووپێکی نەتەوەیی خاوەن مێژوو و کولتووری تایبەت بە خۆیان، بەشدارییان لە فرەچەشنی نەتەوەیی و ئایینی وڵاتەکەدا کردووە. ئەوان بەدوای مافەکانیاندا دەگەڕان و ناسنامەی کولتووری خۆیان بپارێزن، لە هەمان کاتدا گرنگییان بە پێکەوەژیانی ئاشتیانە لەگەڵ نەتەوە و ئایینەکانی دیکەی سوریادا دەدا.

4. کورد ڕۆڵێکی گرنگی هەبوو لە دانوستانە سیاسییەکان سەبارەت بە داهاتووی رۆژئاوا و سوریا. ئەوان داوای دانپێدانان بە مافەکانیان و ئۆتۆنۆمییان لە چوارچێوەی سوریایەکی دیموکراسیدا کرد. 5. لەگەڵ بوونی تەحەددیات و گرژیەکان، لە هەمان کاتدا ڕۆڵی کورد لە شۆڕشدا ، بەتایبەتی لە پێوەندی لەگەڵ حکومەتی ناوەندی سوریا و هەروەها لەگەڵ تورکیا کە نیگەران بوو لە کاریگەرییەکانی کوردەکان لەسەر سنوورەکانی. بە گشتی کورد وەک یاریزانێکی سەرەکی لە شۆڕشی رۆژئاوا و گەلانی سوریا لە گۆڕەپانی سەربازی و سیاسی و کۆمەڵایەتیدا دەرکەوت و ڕۆڵی ئەوان کاریگەرییەکی زۆری لەسەر پرۆسەی گەشەسەندنی ئەم وڵاتە هەبوو. هەروەها لە ئێستادا لە دوای ڕووخانی حکومەتی بەشار ئەسەد لە سوریا گۆڕانکارییەکی گەورە دەبێت کە دەتوانێت لێکەوتەی زۆری بۆ داهاتووی ئەم وڵاتە و ناوچەکە هەبێت.

لە دۆخێکی وادا ئەو هەنگاوانەی کە دەتوانرێت ئەنجام بدرێن وەک - دامەزراندنی حکومەتی ئینتقالی، دوای ڕووخانی حکومەت پێویستە حکومەتێکی ڕاگوزەر دابمەزرێنرێت کە نوێنەری سەرجەم نەتەوە لەخۆ بگرێت. پێویستە ئەم حکومەتە بتوانێت وەڵامی پێداویستییەکانی خەڵک بداتەوە و هاوکار بێت لە بەرقەرارکردنی ئاسایش و سەقامگیری. -دابینکردنی ئاسایش و ڕێگریکردن لە ئاژاوەگێڕی و تاڵانی موڵکی گشتی،کە یەکێک لە ئەرکە سەرەکییەکانی دوای ڕووخانی ڕژێم ئەگەری ئاژاوەگێڕی و توندوتیژی ناوخۆیی هەیە ، پێویستە ڕێوشوێن بگیرێتەبەر بۆ دڵنیابوون لە ئاسایشی ناوچە جیاوازەکان و هێزی ئەمنی نوێ پێکبهێنرێت بە ئامانجی پاراستنی هاوڵاتیان. - ئەنجامدانی دیالۆگی نیشتمانی لە نێوان گروپە جیاوازەکانی کۆمەڵگەی سوریا بۆ گەیشتن بە ڕێککەوتنی سیاسی و کۆمەڵایەتی پێویستە.

ئەم دیالۆگانە دەتوانن یارمەتیدەر بن بۆ بەهێزکردنی پێکەوەژیانی ئاشتیانە و ڕێگریکردن لە گرژییە نەتەوەیی و ئایینییەکان. - دوای چەندین ساڵ لە شەڕ و وێرانکاری، پێویستی بە بەرنامەی بەرفراوانی ئاوەدانکردنەوە و پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری و خزمەتگوزارییە گشتییەکان و ئابووری هەیە. پشتیوانی نێودەوڵەتی لەم بوارەدا دەتوانێت زۆر کاریگەر بێت. - پێویستە گرنگی تایبەت بە مافی مرۆڤ و دادپەروەری ئینتقالی بدرێت.

ئەمەش لێکۆڵینەوە لە تاوانەکانی جەنگ و پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە کاتی جەنگ و هەوڵدان بۆ چەسپاندنی مافی قوربانییەکان دەگرێتەوە -بەهێزکردن و پاڵپشتیکردنی ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و گروپە کۆمەڵایەتییە کاراکان دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دروستکردنی کۆمەڵگەیەکی دیموکراسی و بەشدار. - لەدوای ڕووخانی حکومەت پێویستی بە ڕاکێشانی هاوکاری نێودەوڵەتی هەیە بۆ ئاوەدانکردنەوە و گەشەپێدانی وڵات. ئەم یارمەتییانە دەتوانن یارمەتی دارایی و مرۆیی و تەکنیکی لەخۆ بگرن.

لە کۆتاییدا، هەر کارێک لە دوای ڕووخانی حکومەت، دەبێت وەڵامی خواست و پێداویستییەکانی گەلی سوریا بداتەوە و هاوکار بێت لە بەرقەرارکردنی ئاشتی و سەقامگیری هەمیشەیی لەو وڵاتەدا.