تەندروستی

نەخۆشیی پێی وەرزشەوان

نەخۆشیی پێی وەرزشەوان  هەوکردنێکی کەڕووی درمییە، کەتووشی پێ دەبێت. هەروەها دەتوانێت بە دەست و نینۆکدا بڵاوبێتەوە و تەشەنەبکات، ئەم هەوکردنە کەڕووییە بە زۆری لە وەرزشەواندا باوە، ئەم نەخۆشییە مەترسیدارنیە، بەڵام هەندێک جار چارەسەرکردنی ئاسان نابێتهۆکارەکانی
هەوکردنی پێی وەرزشەوان بەهۆی  (کەڕووی تینیا، زامە کەڕووەوە) ڕوودەدات، ئەم هەوکردنە کاتێک ڕوودەدات کە کەڕووەکە لەسەر پێیەکان گەشە دەکات دەتوانیت لە ڕێگەی بەرکەوتنی ڕاستەوخۆ لەگەڵ کەسێک کە ئەو کەڕووە بگرێت، یان بە دەستدان بەو ڕووانەی کە بە کەڕووەکە پیس بوون، لە ژینگەیەکی گەرم و شێداردا گەشە دەکات بە شێوەیەکی گشتی لە ژوورەکانی خۆگۆڕین و دەوروبەری حەوزەکانی مەلەکردن دەدۆزرێتەوە.

نیشانەکانی
خوران و ڕووشان لەنێوان پەنجەکانی پێ یان بنی پێ
دروستبوونی تڵۆق لە سەرپێ کە دەبێتە هۆی خوران
ڕووشان و لێبوونەوەی چینی سەرەوەی پێست بەتایبەت لە بنی پێ
وشکبوونەوەی پێست لەبنی پێ و لاتەنیشتەکانی
بێڕەنگبوون و ئەستوربوون و بەئاسانی شکانی نینۆکی پێ
جیابوونەوەی نینۆک لە پەنجەی پێ

ئەم هەوکردنە چۆن دەستنیشان دەکرێت؟
پزیشک لەوانەیە نەخۆشیی پێی وەرزشەوان دەستنیشان بکات بەهۆی نیشانەکانەوە، یان لەوانەیە داوای پشکنینی پێست بکات ئەگەر دڵنیا نەبێت لەوەی کە هەوکردنی کەڕوو دەبێتە هۆی نیشانەکانت. پشکنینی پۆتاسیۆم هایدرۆکسیدی KOH پێست باوترین پشکنینە بۆ پێی وەرزشوان، پزیشک ناوچەیەکی بچووک لە پێستی تووشبوو لادەبات و دەیکاتە ناو پۆتاسیۆم هایدرۆکسید، پۆتاسیۆم هایدرۆکسید خانە ئاساییەکان لەناودەبات و خانە کەڕووەکان بەتەنها بەجێدەهێڵێت بۆ ئەوەی بە ئاسانی لەژێر مایکرۆسکۆپدا ببینرێن.

چۆن چارەسەر دەکرێت؟
پێی وەرزشوان زۆرجار دەتوانرێت چارەسەر بکرێت بە دەرمانی دژە کەڕوو (OTC) وەک:
مایکۆنزڵ
تێربینافن
بیوتێنافین
تۆڵنافتەیت
ئەگەر دەرمانەکانی OTC چارەسەری هەوکردنەکە نەکەن، پزیشک لەوانەیە دەرمانی ڕەچەتەیی دەم یان ناوچەیی دژە کەڕووی بەهێزتر بنووسێت، هەروەها لەوانەیە پێشنیاری چارەسەری ماڵەوە بکات بۆ یارمەتیدان لە پاککردنەوەی هەوکردنەکە هەموو کەسێک دەتوانێت  تووشی نەخۆشیی پێی وەرزشوان ببێت، بەڵام هەندێک ڕەفتار مەترسیت زیاد دەکات ئەو هۆکارەنەی کە ئەگەری تووشبوون بەم هەوکردنە زیاد دەکەن:
ڕۆشتن بە پێیپەتی لە شوێنە گشتیەکاندا بەتایبەت لە مەلەوانگە، ژووری خۆگۆڕین و گەرماو
هاوبەشی پێکردنی گۆرەوی و پێڵاو و خاولی لەگەڵ کەسی تووشبوو
لەپێکردنی پێڵاوی داخراو
هێشتنەوەی پێ بەتەڕی بۆ ماوەیەکی زۆر
بوونی ئارەقی زۆر لە پێ
بوونی برین لە پێ و نینۆک

چەند شتێک دەتوانیت بیکەیت بۆ ئەوەی ڕێگری بکەیت لە تووشبوون بە نەخۆشی پێی وەرزشەوان، لەوانە وەک:
هەموو ڕۆژێک پێیەکانت بە سابوون و ئاو بشۆ و بە تەواوی وشکیان بکەوە، بەتایبەتی نێوانی پەنجەکانت.
شوشتنی پێڵاو، گۆرەوی، جێگای نوستن و خاولی لە ئاوێکدا کە ١٤٠ پلەی فەهرەنایت (٢٠ پلەی سیلیزی) یان بەرزترە.
هەموو ڕۆژێک پاودەری دژە کەڕوو لەسەر پێیەکانت دابنێ.
گۆرەوی، پێڵاو یان خاولی لەگەڵ کەسانی دی هاوبەشی پێ مەکە.
نەعل بەکار بهێنە لە دووش و حەوزەکانی مەلەکردنی دەرەوە.
گۆرەوییەکانت بگۆڕە کاتێک قاچەکانت ئارەق دەکەنەوە.
لە نێوان دوو جووت پێڵاو، هەموو ڕۆژێک جووتێک لەبەر بکە، بۆ ئەوەی کات بدەیت بە پێڵاوەکانت تا لە نێوان بەکارهێنانەکاندا وشک بن، شێداری ڕێگە بە گەشەکردنی کەڕوو دەدات بەردەوام بێت.

هەواڵ

هەرێمی کوردستان بە یاساکەی عێراق زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەنشین دەکات

ئەمساڵ هەرێمی کوردستان زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەشین دەکات، هەر کەسێکیشیان تەمەنی خزمەتی 25 ساڵ بێت 18 مووچەی پێکەوە پێدەدرێت. پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.

حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیاریداوە، تەنها لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵدا زیاتر لە 35 هەزار فەرمانبەر خانەنشین بکات. 

بەشی کارگێڕی سەرجەم فەرمانگەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ماوەی دوو ڕۆژە سەرقاڵی ئامادەکردن و رێکخستنی لیستی ئەو فەرمانبەرانەن کە خانەنشین دەکرێن.

بەپێی ڕێکارەکان، ئەو کەسانەی لەم قۆناغەدا خانەشین دەکرێن، لەدایکبووانی ساڵەکانی 1962،1963،1964ن لەگەڵ لەدایکبووانی مانگی یەکی ساڵی 1965 کە تەمەنیان بووەتە 60 ساڵ خانەنشین دەکرێن.

یاساکەی عێراق بۆ خانەشینکردنی فەرمانبەران بەکاردەهێنرێت
کۆتایی مانگی تشرینی دووەمی 2022، دادگاى باڵاى فیدراڵى عێراق، بڕیاریدا بە پابەندکردنی حکومەتى هەرێمى کوردستان بە کارکردن بە یاسای ژمارە 9ـی ساڵی 2014ـی تایبەت بە یاسای یەکگرتوی خانەنشینی عێراق، بەگوێرەى یاساکە کەمترین موچەى خانەنشینى 400 هەزار دینار دەبێت.

تەموزی 2024، حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەندبوونی خۆی بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیەوە ڕاگەیاند و بڕیاریدا ئەو یاسایە بۆ خانەنشینکردنی فەرمانبەرانی بەکاربهێنێت. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان لە خانەنشینکردنی ئەم فەرمانبەرە نوێیانەشدا پشت بە هەمان یاسا دەبەستێت، بەڵام بڕیاریداوە، تەمەنی خانەنشینیی لە 63 ساڵەوە بۆ 60 ساڵی كەم بکرێتەوە. 

بەپێی یاسای خانەنشینی عێراق کە هەرێمی کوردستان بۆ خانەنیشینی بوونی فەرمانبەران بەکاریدەهینێت، هەر فەرمانبەرێک لە کاتی خانەنشینیدا ئەگەر 25 ساڵ خزمەتی هەبێت، 12 مووچە وەک پاداشتی ساڵانی خزمەت پێدەدرێت لەگەڵ شەش مووچەی مۆڵەتی کۆکراوە.

کەسوکاری شەهیدان دەتوانن خانەنشین نەبن
وەزارەتی دارایی و ئابوریی هەرێمی کوردستان مافی بەردەوامبوون بەو کەسانە دەدات کە خاوەن شەهیدی پلە یەک و دوون و تەمەنی خانەشینیان تەواو کردووە. 

بەپێی ڕاگەیەندراوی وەزارەتەکە، ئەو کەسانەی کەسی پلە یەک و پلە دوویان شەهیدە، فۆڕمێکی تایبەتی وەزارەتی دارایی عێراقییان پڕکردوەتەوە، بە مەبەستی "ئەنجامدانی کاری پێویست و بەردەوامبوونیان لە خزمەت".

ژمارەی خانەنشیان 
بەپێی دوایین ڕاپۆرتی وەزارەتی دارایی و ئابوری بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، 277 هەزار و 541 کەس لە هەرێمی کوردستان خانەنشینن.

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان، مووچەی یەک مانگی خانەشینان پێویستی بە زیاتر لە 180 ملیار دیناری مانگانە هەیە. 

دامەزراندن دەکرێتەوە؟ 
خانەنشین بوون، ڕێگەیەکە بۆ نوێکردنەوەی فەرمانگە و دامەزراوە حکومییەکان بە گەنجان و لاوان، چونکە پێویستە لەگەڵ خانەشینبوونی توێژێکدا توێژێکی نوێ دابمەزرێت. 
تا ئێستا حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ، ڕێکار و ڕێنماییەکی بڵاونەکردوەتەوە کە تایبەت بێت بە دامەزراندنی فەرمانبەری نوێ لە شوێنی ئەو فەرمانبەرانەی خانەنشین دەکرێن، بەڵام  پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.