تەندروستی

بۆ نەخۆشانی پەستانی خوێن، کامیان باشترە: وەرزشی بەیانیان یان ئێواران؟

Mic
2024-06-09

تیمێکی لێکۆڵینەوە لە زانکۆی بەڕازیلی ساوپاولۆ ڕوونیکردەوە کە وەرزشکردن یارمەتی ڕێکخستنی پەستانی خوێن دەدات، ئەمەش بەهۆی ڕۆڵی لە باشترکردنی کۆنترۆڵی دڵ و خوێنبەرەکان لە ڕێگەی کۆئەندامی دەمارەوە.

تیمەکە توێژینەوەکەیان لەسەر ٢٣ کەسی بەساڵاچوو ئەنجامداوە کە پەستانی خوێنیان بەرزە، و ئەوانیش دابەشکراون بەسەر دوو گروپدا، کە یەکێکیان بەیانیان وەرزشیان کردووە و ئەوی دیکەیان لە ئێواراندا.

هەردوو گروپەکە بۆ ماوەی ١٠ هەفتە لەسەر پاسکیلێکی وەستاو بە چڕییەکی مامناوەند بەردەوام بوون لە ڕاهێنانەکان، بە ڕێژەی ٣ دانیشتنی هەفتانە، هەریەکەیان ٤٥ خولەکی خایاند، لەو ماوەیەدا پارامێتەرە سەرەکییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان وەک پەستانی خوێنی سیستۆلیک و دیاستۆلیک و لێدانی دڵ دوای ١٠ خولەک شیکرانەوە لە پشوودان، و زانیارییەکان پێش و دوای 3 کۆکرانەوە لانیکەم چەند ڕۆژێک دوای ئەوەی بەشداربووان ماوەی ڕاهێنانەکە تەواو دەکەن.

توێژەران چاودێری میکانیزمەکانی پەیوەست بە سیستەمی دەماری ئۆتۆنۆمیان کرد، کە کۆنترۆڵی هەناسەدان، لێدانی دڵ، پەستانی خوێن، هەرسکردن و کارە نائیرادییەکانی تری جەستە دەکات، وەک چالاکیی دەمارەکانی بەرپرس لە ڕێکخستنی ڕۆیشتنی خوێنی دەوروبەر لە ڕێگەی گرژبوونەوە و شلبوونەوەی خوێنبەرەکان لە... شانە ماسولکەییەکان.

توێژەران بۆیان دەرکەوتووە، ئەو گروپەی لە ئێواران وەرزشیان کردووە، سەرجەم ئەو نیشاندەرانەیان باشتر کردووە کە پەیوەندییان بە پەستانی خوێنی سیستۆلیک و دیاستۆلیکەوە هەیە، بە بەراورد بەو گروپانەی کە لە بەیانیان وەرزشیان کردووە.

دکتۆر لیاندرۆ کامپۆس دی بریتۆ، توێژەری سەرەکی توێژینەوەکە دەڵێت: "چەند میکانیزمێک هەیە بۆ ڕێکخستنی پەستانی خوێن، هەرچەندە ڕاهێنانی بەیانیان سوودی هەبوو، بەڵام ڕاهێنانی ئێواران بووە هۆی باشترکردنی کۆنترۆڵکردنی پەستانی خوێن لە ماوەی کورتخایەندا".

ئاماژەی بەوەشکرد، وەرزشەکانی ئێواران یارمەتی کۆنترۆڵکردنی بەرزی پەستانی خوێن دەدەن، لەڕێگەی باشترکردنی میکانیزمێکی سروشتی لە جەستەدا کە سەقامگیری پەستانی خوێن دەپارێزێت کە پێی دەوترێت هەستیاری بارۆریفلێکس.

ئەم میکانیزمە لە ڕێگەی ئەو وەرگرانەوە کاردەکات کە لە دیواری خوێنبەرە گەورەکاندا دەبینرێن و کاتێک پەستانی خوێن دەگۆڕێت، ئەم وەرگرانە سیگناڵ دەنێرن بۆ مێشک، کە لە بەرامبەردا سیگناڵی بەرامبەر دەنێرێت بۆ دڵ و خوێنبەرەکان بۆ ڕێکخستنی پەستانی خوێن.

بەرزبوونەوەی پەستانی خوێن یەکێکە لە هۆکارە سەرەکییەکانی مردنی پێشوەختە لە سەرانسەری جیهان، بەپێی ڕێکخراوی تەندروستی جیهانی، کە مەزەندە دەکات نزیکەی یەک ملیار و ٢٨ ملیۆن کەسی پێگەیشتوو لە سەرانسەری جیهان تووشی ئەم نەخۆشییە بوون

More News

Most Popular

زانست

ئایا ماسی دوای بەستنی دووبارە زیندوو دەبێتەوە؟

Mic
2024-07-25

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " earthdate" دا باس لەوە دەکات کە ماسی بە گشتی توانای خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی پلەی گەرمیدا هەیە و دەتوانێت لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر بژی، بەڵام ئەگەر ئاوێک بە تەواوی بەستوو بێت، ئەگەری ئەوە هەیە هەندێک لە ماسییەکان بمرن.
لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە چۆن ماسییەکان لە دەریاچە بەستووەکان و ئاوەکانی ناوچە جەمسەرییە سەهۆڵاوییەکانی زەویدا دەژین؟
ماسییەکان کۆمەڵێک ستراتیژی بەکاردەهێنن بۆ مانەوەیان لە ژیاندا، ئەوانیش بریتین لە:
- خاوبوونەوەی میتابۆلیک، ماسی دەچێتە دۆخێکەوە پێی دەوترێت "torpor" ئەمەش هاوشێوەی خەوی زستانەیە، بەڵام بەو شێوەیە قووڵ نییە، پلەی گەرمی جەستەیان لەگەڵ پلەی گەرمی ئاوەکەدا دادەبەزێت و لێدانی دڵ و هەناسەدان و ئاستی چالاکی و جوڵەکانی بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش کەم دەبنەوە، بەم شێوەیەش وزە دەپارێزێت چونکە جەستەیان پێویستی بە جوڵە نییە.
- دەڕۆنە قووڵاییەکی زۆرترەوە، زۆرێک لە جۆرەکانی ماسی دەچنە ناوچە قووڵاییەکانی دەریاچەکانەوە کە پلەی گەرمی ئاوەکە جێگیرتر دەمێنێتەوە و کەمتر ئەگەری بەستنی تەواوەتی هەیە، ئەمەش ماسییەکە دەپارێزێت وادەکات لە ژیاندا بمێنێتەوە.
- کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن، بەو پێیەی ئاستی چالاکییەکانیان زۆر کەم دەبێتەوە، ماسییەکان پێویست ناکات لە وەرزی زستاندا وەکو جاران خۆراک بدۆزنەوە، لەوانەیە زۆر کەم بخۆن یان پشت بە وزەی یەدەگی خۆیان ببەستن.
- گونجاندنی فیزیۆلۆژی، هەندێک جۆری ماسی گونجانی تایبەتیان لە جەستەیاندا هەیە کە یارمەتیان دەدات لە سەرمادا بمێننەوە، بۆ نموونە هەندێکیان پرۆتینی دژە بەستن لە خوێنیاندا هەیە کە ڕێگری لە بەستنی خانەکانیان دەکات.
هەر بۆیە بە بەکارهێنانی ئەم ستراتیژانە، ماسییەکانی دەریاچە بەستووەکان دەتوانن وزەی خۆیان بپارێزن و لە بارودۆخی سەختی زستاندا بژین تا بەهار دێت.