Tech

جۆرێکی تاکسی شۆفێرە چینییەکانی نیگەرانکردووە

هاوکات لەگەڵ پاڵپشتی و هاندانی حکومەت، خزمەتگوزاری تەکسی خۆکار دەستیکردووە بە بڵاوبوونەوە لە شارەکانی چین بە کواڵتییەکی بەرز و نرخێکی پاڵپشتیکار و کێبڕکێکار، بەڵام بێ نیگەرانی و کێشە نییە، چینییەکان لە بەتایبەت چینی شۆفێرانی تاکسی لەوە دەترسن بەهۆی ئەم تەکنەلۆژیا نوێیە و هەرزانی لە گواستنەوە کارەکانیان لە دەست بدەن.

لە شاری ووهانی چین کە زیاتر لە ١١ ملیۆن کەسی تێدا دەژی، ٥٠٠ تاکسی خۆکار دەستیان بە ڕۆیشتن کرد بە شەقامەکانی شارەکەدا، ئەمەش لە چوارچێوەی پلانێک کە ئامانج لێی ئەوەیە ووهان بکاتە یەکەم شاری خاوەن تاکسی خۆکار لە جیهاندا.

بەڵام کێشەی سەرەکی لە نرخە کێبڕکێکارەکاندایە کە ئەم تاکسییە ئەلیکترۆنییە پێشکەشی دەکات بە بەراورد بە تەکسییەکی ئاسایی، بەپێی سی ئێن ئێن، کە کرێی گواستنەوە لە ٤ یوانی چینییەوە دەستپێدەکات (٥٥ سەنت)، تا ١٨ یوانی چینی (٢.٤٨ دۆلار ) و کۆمپانیای خاوەنداریش ئامانجیەتی تا کۆتایی ساڵی ٢٠٢٤ ژمارەی تاکسییەکانی بکات بە هەزار دانە.

تاکسی تەواو خۆکار هێشتا بەدەست نەتوانینی وەڵامدانەوەی ورد و کاریگەر بۆ سیگناڵەکانی هاتوچۆ دەناڵێنێت، کە ئەمەش دەبێتە هۆی زۆرێک لە ڕووداوەکانی هاتووچۆ، بەڵام ئەوەی زۆرترین نیگەرانییە بۆ هەندێک لە چینییەکان، زیادبوونی ئەگەری لەدەستدانی کارەکانیانە لە ئایندەیەکی نزیکدا.

چینییەکان دەڵێن؛ بابەتەکە تەنها لە شۆفێرانی تەکسی تەقلیدیدا سنووردار نییە، چونکە هەندێک پێشبینی دەکەن ئەم تەکنەلۆژیا نوێیە ببێتە هۆی زیانگەیاندن بە قوتابخانەکانی فێربوونی شۆفێری و پشکنەرانی ڕێگاوبان و کۆمپانیاکانی بواری تاکسی.

لەلایەکی دیکە شرۆڤەکاران پێشبینی دەکەن چین ببێتە یەکێک لە گەورەترین بازاڕەکانی ئۆتۆمبێلی ئەلیکترۆنی و خۆکار، ئەمەش دەگەڕێتەوە بۆ ئەو پاڵپشتییەی حکومەتی چین بۆ دەستپێشخەری و پرۆگرامی تاقیکاری لەم بوارەدا پێشکەشی دەکات.

هەواڵ

هەرێمی کوردستان بە یاساکەی عێراق زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەنشین دەکات

ئەمساڵ هەرێمی کوردستان زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەشین دەکات، هەر کەسێکیشیان تەمەنی خزمەتی 25 ساڵ بێت 18 مووچەی پێکەوە پێدەدرێت. پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.

حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیاریداوە، تەنها لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵدا زیاتر لە 35 هەزار فەرمانبەر خانەنشین بکات. 

بەشی کارگێڕی سەرجەم فەرمانگەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ماوەی دوو ڕۆژە سەرقاڵی ئامادەکردن و رێکخستنی لیستی ئەو فەرمانبەرانەن کە خانەنشین دەکرێن.

بەپێی ڕێکارەکان، ئەو کەسانەی لەم قۆناغەدا خانەشین دەکرێن، لەدایکبووانی ساڵەکانی 1962،1963،1964ن لەگەڵ لەدایکبووانی مانگی یەکی ساڵی 1965 کە تەمەنیان بووەتە 60 ساڵ خانەنشین دەکرێن.

یاساکەی عێراق بۆ خانەشینکردنی فەرمانبەران بەکاردەهێنرێت
کۆتایی مانگی تشرینی دووەمی 2022، دادگاى باڵاى فیدراڵى عێراق، بڕیاریدا بە پابەندکردنی حکومەتى هەرێمى کوردستان بە کارکردن بە یاسای ژمارە 9ـی ساڵی 2014ـی تایبەت بە یاسای یەکگرتوی خانەنشینی عێراق، بەگوێرەى یاساکە کەمترین موچەى خانەنشینى 400 هەزار دینار دەبێت.

تەموزی 2024، حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەندبوونی خۆی بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیەوە ڕاگەیاند و بڕیاریدا ئەو یاسایە بۆ خانەنشینکردنی فەرمانبەرانی بەکاربهێنێت. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان لە خانەنشینکردنی ئەم فەرمانبەرە نوێیانەشدا پشت بە هەمان یاسا دەبەستێت، بەڵام بڕیاریداوە، تەمەنی خانەنشینیی لە 63 ساڵەوە بۆ 60 ساڵی كەم بکرێتەوە. 

بەپێی یاسای خانەنشینی عێراق کە هەرێمی کوردستان بۆ خانەنیشینی بوونی فەرمانبەران بەکاریدەهینێت، هەر فەرمانبەرێک لە کاتی خانەنشینیدا ئەگەر 25 ساڵ خزمەتی هەبێت، 12 مووچە وەک پاداشتی ساڵانی خزمەت پێدەدرێت لەگەڵ شەش مووچەی مۆڵەتی کۆکراوە.

کەسوکاری شەهیدان دەتوانن خانەنشین نەبن
وەزارەتی دارایی و ئابوریی هەرێمی کوردستان مافی بەردەوامبوون بەو کەسانە دەدات کە خاوەن شەهیدی پلە یەک و دوون و تەمەنی خانەشینیان تەواو کردووە. 

بەپێی ڕاگەیەندراوی وەزارەتەکە، ئەو کەسانەی کەسی پلە یەک و پلە دوویان شەهیدە، فۆڕمێکی تایبەتی وەزارەتی دارایی عێراقییان پڕکردوەتەوە، بە مەبەستی "ئەنجامدانی کاری پێویست و بەردەوامبوونیان لە خزمەت".

ژمارەی خانەنشیان 
بەپێی دوایین ڕاپۆرتی وەزارەتی دارایی و ئابوری بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، 277 هەزار و 541 کەس لە هەرێمی کوردستان خانەنشینن.

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان، مووچەی یەک مانگی خانەشینان پێویستی بە زیاتر لە 180 ملیار دیناری مانگانە هەیە. 

دامەزراندن دەکرێتەوە؟ 
خانەنشین بوون، ڕێگەیەکە بۆ نوێکردنەوەی فەرمانگە و دامەزراوە حکومییەکان بە گەنجان و لاوان، چونکە پێویستە لەگەڵ خانەشینبوونی توێژێکدا توێژێکی نوێ دابمەزرێت. 
تا ئێستا حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ، ڕێکار و ڕێنماییەکی بڵاونەکردوەتەوە کە تایبەت بێت بە دامەزراندنی فەرمانبەری نوێ لە شوێنی ئەو فەرمانبەرانەی خانەنشین دەکرێن، بەڵام  پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.