ژیان

كاریگەریی پەنجەرەی ژووری خەوتن لەسەر مێشك

لە توێژینەوە زانستییەكەدا كە تێیدا تاقیكردنەوە لەسەر 40 كەس كراوە، دەركەوتووە هەوای پاكژ لەناو ژووری خەوتندا بە شێوەیەكی بەرچاو هاوكاردەبێت لەسەر خەوتن بە باشیی لەكاتەكانی شەودا، ئەوەش بە كردنەوەی پەنجەرەكانی ژووری خەوتن دەبێت.

دكتۆر پاوڵ وارگۆكی، گەورەنووسەری توێژینەوە زانستییەكە كە لە زانكۆی تەكنیكیی دانیمارك ئەنجامدراوە لەوبارەیەوە روونیكردووەتەوە " كوالیتی و جۆری هەوای ناو ژووری خەو كاریگەریی دروستدەكات لەسەر هێز و تواناكانی مێشك وەك توانای سەرنجدان، تێگەیشتن و كاردانەوە، هەر بۆیە خەوتن لە ژوورێكی هەواپاكژ سوود بە مێشك دەگەیەنێت".

ئەو 40 كەسەی توێژینەوەكەیان لەسەر ئەنجامدراوە بۆ ماوەیەك لە ژوورێكدا خەوتوون كە پەنجەرەكانی داخراو بووە، پاشان بۆ ماوەیەكی دی لە ژوورێكدا خەوتوون هەواپاكژتر بووە بەهۆی ئەوەی پەنجەرەیان لەكاتی خەوتندا كردووەتەوە.

سەرەنجام دەركەوتووە، كاتێك پەنجەرەكانیان كردووەتەوە لەكاتی خەوتندا، بۆ  رۆژی دواتر خەواڵوو نەبوون، بەڵكو چالاكتر بوون لە بەیانیان هەتا كاتژمێرەكانی ئێوارە، رێژەی لەسەدا 87ی بەشداربووەكانی ئەو توێژینەوەیە رایانگەیاندووە "بە پەنجەرەی كراوە خەوەكانیان قووڵتر بووە و زووتریش لەخەو رابوون".

لە توێژینەوەیەكی دیكەشدا كە لە رابردوودا ئەنجامدراوە، جەختكراوەتەوە لەسەر ئەوەی كردنەوەی پەنجەرەی ژووری خەو لەكاتی خەوتندا دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی پرخە بۆ ئەو كەسانەی دەپرخێنن.

هەواڵ

هەرێمی کوردستان بە یاساکەی عێراق زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەنشین دەکات

ئەمساڵ هەرێمی کوردستان زیاتر لە 35 هەزار کەس پێکەوە خانەشین دەکات، هەر کەسێکیشیان تەمەنی خزمەتی 25 ساڵ بێت 18 مووچەی پێکەوە پێدەدرێت. پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.

حکومەتی هەرێمی کوردستان بڕیاریداوە، تەنها لە مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵدا زیاتر لە 35 هەزار فەرمانبەر خانەنشین بکات. 

بەشی کارگێڕی سەرجەم فەرمانگەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان ماوەی دوو ڕۆژە سەرقاڵی ئامادەکردن و رێکخستنی لیستی ئەو فەرمانبەرانەن کە خانەنشین دەکرێن.

بەپێی ڕێکارەکان، ئەو کەسانەی لەم قۆناغەدا خانەشین دەکرێن، لەدایکبووانی ساڵەکانی 1962،1963،1964ن لەگەڵ لەدایکبووانی مانگی یەکی ساڵی 1965 کە تەمەنیان بووەتە 60 ساڵ خانەنشین دەکرێن.

یاساکەی عێراق بۆ خانەشینکردنی فەرمانبەران بەکاردەهێنرێت
کۆتایی مانگی تشرینی دووەمی 2022، دادگاى باڵاى فیدراڵى عێراق، بڕیاریدا بە پابەندکردنی حکومەتى هەرێمى کوردستان بە کارکردن بە یاسای ژمارە 9ـی ساڵی 2014ـی تایبەت بە یاسای یەکگرتوی خانەنشینی عێراق، بەگوێرەى یاساکە کەمترین موچەى خانەنشینى 400 هەزار دینار دەبێت.

تەموزی 2024، حکومەتی هەرێمی کوردستان پابەندبوونی خۆی بە بڕیارەکەی دادگای فیدراڵیەوە ڕاگەیاند و بڕیاریدا ئەو یاسایە بۆ خانەنشینکردنی فەرمانبەرانی بەکاربهێنێت. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان لە خانەنشینکردنی ئەم فەرمانبەرە نوێیانەشدا پشت بە هەمان یاسا دەبەستێت، بەڵام بڕیاریداوە، تەمەنی خانەنشینیی لە 63 ساڵەوە بۆ 60 ساڵی كەم بکرێتەوە. 

بەپێی یاسای خانەنشینی عێراق کە هەرێمی کوردستان بۆ خانەنیشینی بوونی فەرمانبەران بەکاریدەهینێت، هەر فەرمانبەرێک لە کاتی خانەنشینیدا ئەگەر 25 ساڵ خزمەتی هەبێت، 12 مووچە وەک پاداشتی ساڵانی خزمەت پێدەدرێت لەگەڵ شەش مووچەی مۆڵەتی کۆکراوە.

کەسوکاری شەهیدان دەتوانن خانەنشین نەبن
وەزارەتی دارایی و ئابوریی هەرێمی کوردستان مافی بەردەوامبوون بەو کەسانە دەدات کە خاوەن شەهیدی پلە یەک و دوون و تەمەنی خانەشینیان تەواو کردووە. 

بەپێی ڕاگەیەندراوی وەزارەتەکە، ئەو کەسانەی کەسی پلە یەک و پلە دوویان شەهیدە، فۆڕمێکی تایبەتی وەزارەتی دارایی عێراقییان پڕکردوەتەوە، بە مەبەستی "ئەنجامدانی کاری پێویست و بەردەوامبوونیان لە خزمەت".

ژمارەی خانەنشیان 
بەپێی دوایین ڕاپۆرتی وەزارەتی دارایی و ئابوری بۆ ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان، 277 هەزار و 541 کەس لە هەرێمی کوردستان خانەنشینن.

بەپێی داتاکانی وەزارەتی دارایی و ئابوری هەرێمی کوردستان، مووچەی یەک مانگی خانەشینان پێویستی بە زیاتر لە 180 ملیار دیناری مانگانە هەیە. 

دامەزراندن دەکرێتەوە؟ 
خانەنشین بوون، ڕێگەیەکە بۆ نوێکردنەوەی فەرمانگە و دامەزراوە حکومییەکان بە گەنجان و لاوان، چونکە پێویستە لەگەڵ خانەشینبوونی توێژێکدا توێژێکی نوێ دابمەزرێت. 
تا ئێستا حکومەتی هەرێمی کوردستان هیچ، ڕێکار و ڕێنماییەکی بڵاونەکردوەتەوە کە تایبەت بێت بە دامەزراندنی فەرمانبەری نوێ لە شوێنی ئەو فەرمانبەرانەی خانەنشین دەکرێن، بەڵام  پێشبینی دەکرێت، بە خانەنشینی بوونی ئەو ژمارە فەرمانبەرە دەرگای دامەزراندنی نوێ بەڕوی بەشێک لە گەنجاندا بکرێتەوە.