خۆشەویستی ئەوکاتە دەستپێدەکات هەڵپە کۆتایی دێت، ناکرێت مرۆڤ بڵێت دەریام خۆشدەوێت و لەکەناری دەریا ڕاوەستابیت، دەبێت بەناو قوڵایی دەریادا مەلە بکەیت، بەرگەی شەپۆلەکانی بگریت، ئاوی سوێری دەریا بخۆیتەوە، قاچەکانت بەردی دەریا برینداری بکات، قوڵایی تاریکی ببینیت، کاتێک دەگەڕێیتەوە بۆ کەنار دەریا جیاوازتر دەیبینیت، وەک نمونەیی نایبینیت، تۆ بەرکەوتنت هەبوە لەگەڵ کەم و کورتیەکانیدا، تاریکیەکانی دەناسیت، توڕەیی دەریا دەناسیت ئیدی ئەوکات یان بۆ هەمیشە دەریا و هەمو ناو دەریات خۆشدەوێت یان ڕقت لێی دەبێت.
ئازار و شکست چۆن دەتوانێت مرۆڤ کامڵ بکات؟
سەبارەت بەم گرفتە قوڵە فەلسەفییە، فەیلەسوفی پورتوگالی (جۆزیە ساراماگۆ) وەڵاممان دەداتەوە: مرۆڤ بە ئامۆژگاری کامڵ نابێت، مرۆڤ بە وتار کامڵ نابێت، مرۆڤ بە ئەزمونی ئەوانی دیکە کامڵ نابێت، مرۆڤ کاتێک کامڵ دەبێت لەدەستدان بەشێک لەدڵی ببات، پشتی نەوی بکات لەتاو شکستی خۆشەویستانی، چرچ و لۆچ ڕوخساری داگیربکات لەتاو چڕی و سەختی بیرکردنەوە! وزەکانی بڕوات، جەستەی تەنک ببێت، جەستەیەک ڕاکردنێکی سادە لەڕێاگەیەکی هەڵەوە بتوانێت بیدات لەزەوی، مرۆڤ کاتێک کامڵ دەبێت و پێدەگات ژیان لەڕەگ و ڕیشەوە هەڵیدەکێشێت.
لێرەدا چیخۆف زیاتر دەڕوات و دەڵێت: کامڵ بون واتە؛ تێبگەیت دڵخۆشی لەشتە ڕوکەشەکاندا نییە، بەڵکو لەناخماندایە.
دۆیستۆفسکی دێت و کۆتایی دێنێت بەم پرسیارە ئاڵۆزە فەلسەفیەی ژیان، بەحەسرەت و هەناسەیەکی قوڵەوە دەڵێت: بەڕێزان گرفت لەوەدا نیە مرۆڤ دەبێت بەرگەی ئازار بگرێت تا کامڵ ببێت، بەڵکو دەبێت مرۆڤ لەکامڵ بوندا مانایەک بدۆزێتەوە.
لەناو پێکهاتەی ڕۆمانی (برایانی کارامازۆف)دا، دۆیستۆفسکی بەقوڵی پرسیارێک دەوروژێنێت سەبارەت بە ترسی پیاو لەژنی (بەهێز) و دەڵێت، بۆ پیاو لەژنی بەهێز دەترسێت؟ چونکە لەتوانایدا هەیە بەناو ناخی پیاودا گەشت بکات و قوڵاییەکان ئاشکرا بکات، ئەو ژنە دەتوانێت ئەو نهێنیە ببینێت ئەو پیاوە لەجیهانی دەشارێتەوە، تەنانەت ئەوەی لەدەرونیدا دەشارێتەوە.
لەڕێگەی پڕۆگرامی شکاریەوە (سیگمۆند فرۆید) دێتە سەرهێڵ و سەبارەت بە بۆچونەکەی دۆیستۆفسکی عەرەبی دونیای ئاڵۆزی دەڵێت؛ ژنی بەهێز لەتوانایدا هەیە پیاوی بەهێز نەرمتر بکات، هەروەها لەتوانایدا هەیە لاوازتر پشانی بدات، هەروەها دواتر چی بوێت پێی بکات، ئەمەش هۆکارە ژن مەترسیدار بێت.
لەدیدگای ڕەشبینیەوە (شۆپنهاوەر؛ سەبارەت بەژنان دەڵێت: ژن لەسروشتدا دروستکراوێکی لاوازە، هەوڵ دەدات لەسێبەری پیاوێکدا بژی و جیهانێکی تایبەت بەخۆی دروست بکات، بەڵام دایکی ڕۆحی ژنان (سیمۆن دی بۆ فوار)ی وجودی پێچەوانەی ئەم بۆچەنەی شۆپنهاوەر بیر دەکاتەوە و دەڵێت: لاوازی ژن لەوەدا نییە بەهای کەمتر بێت لەپیاو، بەڵکو لەوەدایە ڕێگای پێنادرێت لەو جیهانەدا بژی پیاوان دروستیانکردوە.
سەرەڕای کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و بەشدارینەکردنی لە هەڵبژاردنی
داهاتووی پەرلەمانی عێراق، بەڵام موقتەدا سەدر هێشتا مۆتەکەی دەسەڵاتدارانی
عێراقە، ئەمەش وایکردووە لەلایەک چاویان لەسەر هەڵبژاردن بێت و لەلایەکیش چاویان
لەسەر سەدر بێت، خودی موقتەدا سەدریش چاوەڕێی روودانی دوو ئەگەرە لە عێراق.
موقتەدا سەدر سەرکردەی ڕەوتی سەدر، هێشتا یەکێکە لە گەورەترین مەتەڵە
سیاسییەکان، کە ڕووبەڕووی نەیارەکانی دەبێتەوە لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا، یان تەنانەت
لایەنگران و هاوپەیمانە نزیکەکانی.
لەدوای بڕیارە بەناوبانگەکەی سەدر بۆ کشانەوەی کوتلە پەرلەمانییەکەی
کە خاوەنی 72 کورسی پەرلەمانی بوو، لە هاوینی 2022 و راگەیاندنی ڕەتکردنەوەی
کارکردن لەگەڵ "گەندەڵکاران" کە مەبەستی چوارچێوەی هەماهەنگی بوو، پێشبینیەکان
سەبارەت بە هەنگاوی داهاتووی سەدر بەردەوام مشتومڕی لە نێوان سیاسەتمەداران و شیکەرەوەکان
و تەنانەت هاوڵاتیانی ئاسایی دروستکردووە.
موقتەدا سەدر لە هەموو پەیامەکانیدا سەبارەت بە کشانەوەی لە پرۆسەی
سیاسی و هەڵبژارد، تەنها ئاماژەی بە چینێکی گەندەڵی دەسەڵاتدار کردووە، بەبێ ئەوەی
هیچ نیازێکی تری خۆی بخاتەڕوو، بەڵام سەرکردەویەکەی چوارچێوەی هەماهەنگی خواستی
سەدر ئاشکرا دەکات.
سەرکردەیەک لە چوارچێوەی هەماهەنگی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە ڕۆژنامەی
«الشرق الأوسط»ـى راگەیاندووە، سەدر سیستەمێکی دەوێت کە لەگەڵ تێڕوانینی خۆیدا
بگونجێت، کە لەوانەیە لەگەڵ تێڕوانینی ئەوانی تردا نەگونجێت.
ئەو سەرکردەیەی چوارچێوەی هەماهەنگی پێیوایە، کشانەوەی ئێستای موقتەدا
سەدر لە پرۆسەی سیاسی و بایکۆتی هەڵبژاردن، لەم دیدگایەوە سەرچاوە دەگرێت نەک ڕق لە
کاری سیاسی.
ئاماژە بە پێگە و بەهێزی سەدر دەکات لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسی و دەڵێت:
لەوانەیە یارییەکە بە تەواوی بگۆڕێت تەنانەت ئەگەر لە پێشبڕکێی هەڵبژاردنیش دوور بێت،
هەر بۆیە، چوارچێوەی هەماهەنگی چاوێکیان لەسەر هەڵبژاردنەکان و چاوەکەی دیکەش لەسەر
سەدرە.
لەگەڵ ئەوەی لایەنەسیاسییەکان و چاودێرانی سیاسی پێیانوابوو، سەدر لە
چوار ساڵی رابروودا، شەقامی لە بەرژەوەندی خۆی ساز و ئامادەکردووە بۆ چوونە سەر
سندوقەکانی دەنگدان، بەڵام لە بڕیارێکی چاوەڕواننەکراودا، سەدر بایکۆتکردنی
هەڵبژاردنی راگەیاند، هەرچەندە سەرۆک کۆماری عێراق بە فەرمی داوای لێکرد بە
بڕیارەکەیدا بچێتەوە، بەڵام ئەو سوربوو لەسەر بڕیارەکەی.
لە ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ساڵی ڕابردوودا، موقتەدا سەدر بڕیارێکی دەرکرد
بۆ دوورخستنەوەی 31 کەس لە بزووتنەوەکە و باڵی سەربازی سەرایا سەلام، بەهۆی ئاماەکارییان
بۆ بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا.
سەرکردەیەکی رەوتی سەر بە رۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى
وتووە، ڕەوتی سەدر پشتگیری لە هیچ لیست و کاندیدێک ناکات لە هەڵبژاردنەکانی
داهاتوودا، ئەو سەرکردەیە ڕەتی دەکاتەوە پێشبینی هەنگاوەکانی داهاتووی سەدر بکات و
دەڵێت: هەموو شتێک دەگونجێت، بەڵام کەس نازانێت چۆن و کەی ڕوودەدات.
ئەو سەرکردەیە ئاماژەی بەوەکردووە، کە سەدر درکپێدەکات و گرەو لەسەر ئەگەری
داڕمانی چوارچێوەی هەماهەنگی دەکات بە تێپەڕبوونی کات، چونکە بڕوا وایە سیستەمی سیاسی
ئێستا بە ئاسانی چاکسازی ناکرێت.
دەشڵێت: سەدر هەموو جۆرە کارێکی سیاسی تاقیکردۆتەوە. بەشداری کردن لە
پەرلەمان و کشانەوەی لێی و بەشداریکردن لە حکومەت و کشانەوەی لێی و هەروەها دژایەتیکردنی
چالاکی لە شەقامدا و پێدەچێت گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە ئەم سیستەمە توانای
چاکسازی نییە.
یەکێکی تر لەو ئەگەرانەی کە سەدر چاوەڕێی دەکات، شوێنگرتنەوەی عەلی
سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەکانە لە عێراق، خودی سەدریش خواستی خۆی بۆ جێگرتنەوەی
نەشاردووەتەوە و بەپێی بنەماکانی مەزهەبی شیعە، موقتەدا سەدر هەموو مەرجەکانی
تێدایە.