سەرۆکی ئەمەریکا باجی نوێی بەسەر هەریەک لە وڵاتانی مەکسیک، کەنەدا و چین دا سەپاند و دەڵێت، ئامانجی باجەکان سنووردارکردنی هاتنە ناوەوەی ماددە هۆشبەرەکان و کۆچبەرانی بێ بەڵگەنامەیە بۆ ناو ئەمەریکا.
هەنگاوەکەی ترامپ هەر سێ وڵاتەکەی توڕە کردووە و هەڕەشەی تۆڵە سەندنەوە لە ئەمەریکا دەکەن و دەڵێن، ڕێکاری یاسای دەگرینەبەر.
بڕیارەکانی دۆناڵد ترامپ سەرۆکی ئەمەریکا بۆ زیادکردنی باجی گومرگی لەسەر کاڵای چینی، کەندی و مەکسیکی کاردانەوەی فراوانی بەدوای خۆیدا هێناوە و سێ وڵاتەکە هەڕەشەی تۆڵەسەندنەوەیان کردووە.
لە یەکەم کاردانەوەدا جەستن ترودۆ سەرۆک وەزیرانی کەنەدا باجی تۆڵەسەندنەوەی دوور مەودای ڕاگەیاند و کلۆدیا شاینبام سەرۆکی مەکسیکیش بەڵێنیداوە وڵاتەکەی هەمان هەنگاو بگرێتەبەر.
چین کە ڕکابەری سەرسەختی ئەمەریکایە، لە ڕێگەی وەزارەتی دەرەوە هەڵوێستی خۆی بەرامبەری بڕیارەکانی ترامپ ڕاگەیاندووە و بڕیاریداوە لەگەڵ گرتبەری ڕێکاری یاسایی، ڕێوشوێنی بەرپەرچدانەوەی هاوشێوەس بەکاربهێنێت.
ترامپ بۆچی باجی گومرگی دانا؟
ڕۆژی 1ـی شوباتی 2025، دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا، لە فەرمانێکی نوێیدا، 25٪ باجی گومرگی بەسەر بەرهەمەکانی کەنەدا و مەکسیک و 10٪ـی باجی گومرگیشی بەسەر بەرهەمەکانی چیندا سەپاند.
هۆکاری سەرەکی بڕیارەکەی ئیدارەی نوێی ترامپ دژی ئەو سێ وڵاتە پرسی ماددەی هۆشبەر و کۆچبەرانی نایاساییە، کۆشکی سپی ڕاگەیاندووە، دەیانەوێت ئەو پرسانە کۆتاییان بێت.
کاریگەری بڕیارەکانی ترامپ
سەپاندنی باج لەلایەن هەر وڵاتێکەوە لەسەر ئەو بەرهەمانەی دێنە وڵاتەکەیەوە، کاریگەری ڕاستەوخۆی لەسەر بەرزبوونەوەی نرخەکان دەبێت.
چاوەڕوان دەکرێت، هەنگاوە نوێیەکانی ترامپ نرخی بەرهەکانی ئەو سێ وڵاتە لە بازاڕەکانی ئەمەریکادا بەرز بکاتەوە، بە تایبەت کە 10% زیادکردنی باجەکان لەسەر سوتەمەنی کەنەدییە.
هاوڵاتییانی ئەمەریکا، بە شێوەیەکی بەرچاو پشت بە بەرهەمی وزەی کەندی دەسبەستن، بەتایبەت نەوت، کارەبا و غازی سروشتی بۆیە بەرزبوونەویە نرخەکان بە چاوەوان کراون دەبنینرێت.
سەبارەت بە بەرزبوونەوەی نرخەکان، دۆناڵد ترامپ لە کۆنگەرەکی ڕۆژنامەوانیدا ڕایگەیاند، ''ڕەنگە بەرزونەوەی کاتی و کورتخایەنی نرخەکان ڕووبدات بەڵام هیوادارم خەڵکی لەوە تێبگەن کە باجەکان زۆر بەهێزمان دەکەن و ئێمە زۆر دادپەروەرانە مامەڵە لەگەڵ وڵاتانی دیکە دەکەین ".
هاتنەوەی ترامپ
ساڵی 2017 دۆناڵد ترامپ وەک سەرۆکی ئەمەریکا هەڵبژێردرا، بەڵام لە هەڵبژاردنت دواتردا نەتیتوانی سەرکەوتوو بێت و پۆستەکە بە دەستبهێنێتەوە.
ساڵی 2024، ترامپ توانی هەڵبژاردن بباتەوە و 20ـی کانوونی دووەمی 2025 دوای سوێندخواردنی توانی وەک 47هەمین سەرۆکی ئەمەریکا بگەڕێتەوە کۆشکی سپی.
پەنابەرانی نایاسایی بەشێکی سەرەکی بانگەشەی هەڵبژاردنەکانی ترامپ، وەک بەڵێنیدا دەیەوێت دەست بە ڕەوانەکردنەوەی کۆچبەران بۆ وڵاتەکانیان بکاتەوە.
ئەمەریکا کاروانێکی نوێی چەک ڕەوانەی ئیسرائیل دەکات، بەرپرسی فەرمانگەی ڕاگەیاندنی حکومەتی غەززە دەڵێت، ئەمەریکا لەبری ناردنی هاوکاری بۆ غەززە، پشتگیری تاوانبارانی جەنگ دەکات.
وەزارەتی بەرگری ئیسرائیل گەیشتنی کاروانێکی نوێی کەرەستەی سەربازی ئەمەریکی بە وڵاتەکەی ڕاگەیاند، گەیشتنی کاروانەکە هاوکاتی سەردانی مارک ڕۆبیۆ وەزیری دەرەوەی ئەمەریکایە بۆ وڵاتەکە.
ئیسرائیل گەیشتنی ئەو کاروانە سەربازییە بە "هێمای پەیوەندی بەهێزی"یان لەگەڵ ئەمەریکا دەزانێت، چاوەڕوانی بەهێزکردنیشی دەکات.
ئیدارەی بایدن، دوای هێرشەکەی 7ـی ئۆکتۆبەرى 2023ـی حەماس بۆ سەر ئیسرائیل، هەزاران بۆمبی رەوانەی وڵاتەکە کرد، بەڵام دواتر بەهۆی نیگەرانیی کاریگەرییەکانی لەسەر غەززە، یەکێک لە کاروانەکانی راگرت.
ئەم کاروانەی ئێستا گەیشتووە، هەمان ئەو کاروانە ڕاگیراوەیە کە مانگی ڕابردوو لەلایەن ئیدارەکەی ترامپەوە ڕاگرتنی هەڵگیرا و ڕەوانە کرا.
ناردنی چەکی نوێ لەلایەن ئەمەریکاوە دووبارە نیگەرانی دورستکردووە، سەلامە مەعروف، بەرپرسی فەرمانگەی ڕاگەیاندنی حکومەتی غەززە ڕایگەیاند، "لەبری ناردنی خۆراک، دەرمان، ئاو، یان شوێنی حەوانەوە و کەرەستەی بیناسازی بۆ قوربانیانی کەرتی غەززە، ئەمریکا پشتگیری تاوانبارانی جەنگ دەکات و هاوکاری زیاتریان بۆ دەنێرێت".
هاوکارییە سەربازییە نوێیەکان چین؟
بۆمبی قورس لە جۆری MK-84 بە کێشی دوو هەزار پاوەندە کە توانای زیانگەیاندنێکی بەرفراوانیان هەیە و مەبەست لێی بەهێزکردنی تواناکانی هێرشی ئیسرائیلە.
چەکی دورهاوێژ لە جۆری دۆشکەی (IDF)، کە لەلایەن ئەمریکاوە پەرەی پێدراوە و لە قەبارەی 7.62x51 ملمدایە.
-پێداویستی تەقەمەنی تۆپخانە و فڕۆکەی هێرشبەر کە پاکێجەکە بە بڕی 8 ملیار دۆلار بۆ ئیسڕائیل نێردراوە.
ئامانجی ئەمەریکا چییە؟
هاوکارییەکانی ئەمەریکا بۆ ئیسرائیل بەشێکن لە دەستپێشخەرییەکانی واشنتن بۆ بەرزکردنەوەی توانای سەربازی تەلئەڤیڤ لە جەنگ و ململانێکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.