VT

ساڵانە نزیكەی 40 هەزار خوێندكار لە زانكۆو پەیمانگەكان دەردەچن بێ دامەزراندن

نەبوونی دەرفەتی كار و دامەزراندن یەكێكە لە گرفتە گەورەكانی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان لەهەرێمی كوردستان، ساڵانە ژمارەیەكی زۆر خوێندكار بە هیوای دامەزراندن و دەستكەوتنی كارەوە خوێندن تەواو دەكەن.

بە گشتی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان، لە سێ ڕێگەوە ڕوو لە بازاڕی كاردەكەن:

 ڕێگای یەكەم: دامەزراندن لە ڕێگای كەرتی تایبەتەوە
دەرچووان لە ڕێگەی ناردنی سیڤی و بەكارهێنانی پەیوەندییە كەسییەكانیان دەتوانن دەرفەتی كار بدۆزنەوە و لە كەرتی تایبەت كار بكەن، بەشێك لەم دەرچووانە كارێك ئەنجامدەدەن كە پەیوەندی بە پسپۆڕی و بڕوانامەكانیانەوە نیە.

ڕێگای دووەم: كاری ئازارد

بەشێكی تر لە دەرچووان بە سوود بینین لە پسپۆڕی و شارەزایی خۆیان كاری ئازاد ئەنجام دەدەن و كەمتر بیر لە دامەزراندن لە كەرتی تایبەت یان گشتی دەكەنەوە.

ڕێگای سێیەم: دامەزراندن لە ڕێگای كەرتی گشتییەوە

ئەم بەشەی دەرچووان ،كە دەتوانرێت بوترێت زۆرینەی ژمارەی دەرچووان پێكدێنن، دەیانەوێت لە كەرتی گشتیدا و بە پێی پسپۆڕی و لێهاتووییان لە دام و دەزگاكانی حوكمەتدا خزمەت بكەن.

لە هەرێمی كوردستاندا، هیچ كام لەم ڕێگایانەی سەرەوە  نەیتوانیوە بە شێوەیەكی باش پێویستی دەرچووان بۆ دەستكەوتنی دەرفەتی كار پڕ بكاتەوە.

كەرتی تایبەت لە ئاستی پێویستدا نیە و زۆرینەی هەلی كارەكان لەسەر بنەمای پەیوەندییە كەسییەكان پڕدەكرێنەوە نەوەك پسپۆڕی، هەروەها هاوسەنگی لە نێوان ئەرك و مافەكانی كارمەندا نیە.

زانكۆ و پەیمانگاكانیش نەیانتوانیوە وەك پێویست ببنە ژینگەیەكی لەبار بۆ پێگەیاندنی كادرێك كە بتوانێت ببێتە خاوەن كار و پیشەی ئازاد.

هەر بۆیە زۆرینەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان چاوییان لە كەرتی گشتییە و چاوەڕوانی دامەزراندن دەكەن.

نزیكەی ٨ ساڵە بە بیانووی خراپی دۆخی ئابوری، پرۆسەی دامەزراندن لە هەرێمی كوردستاندا ڕاگیراوە و ساڵانە ژمارەی دەرچووە دانەمەزراوەكانیش ڕوو لە زیادبوونە.

بۆ دەستكەوتنی ئاماری فەرمی ژمارەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان، مایك پەیوەندیكرد بە هەر یەك لە وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و بڕیاردەری لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە پەڕلەمانی كوردستان و چەند ئەندامێكی ئەو لیژنەیە.

بەڵام سەرجەمیان بێ ئاگایی خۆیان لەو ئامارە ڕاگەیاند و ئاماژەیان بەوەدا كە وەزارەتەكان هەماهەنگی پەرلەمانتاران ناكەن لە پێدانی داتا و ژمارەكان.

بە پێی ئامار و داتا نافەرمییەكان لە 15 ساڵی ڕابردوودا زیاتر لە (420,000) خویندكار لە زانكۆ و پەیمانگاكان دەرچوون و لەو ڕێژەیەش تەنها نزیكەی (60,000) لە كەرتی گشتیدا دامەزراون.

لە ئێستادا ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو نزیكەی (360,000) دەرچووە، ساڵانەش نزیكەی (40,000) خوێندكار لە زانكۆ و پەیمانگاكان خوێندن تەواو دەكەن و چاوەڕێی دامەزراندن و دەرفەتی كاركردن  دەكەن.

لە ساڵانی ڕابردوودا خوێندكارە یەكەمەكانی سەر ئاستی زانكۆ و پەیمانگاكان لە پرۆسەیەكی تایبەتی دامەزراندندا جیاواز لە دەرچووانی تر دادەمەزرێنراون، ماوەی چوار ساڵە ئەو جۆرە دامەزراندنەش ڕاگیراوە و لە ئێستادا زیاتر لە 1500 دەرچووی یەكەمی زانكۆ و پەیمانگاكان چاوەڕوانی دامەزراندنن، سەرەڕای هەبوونی ژمارەیەكی زۆر بۆشایی لە دامودەزگاكاندا، حوكمەتی هەرێم ماوەی هەشت ساڵە دەرگای دامەزراندنی داخستووە و لە ئێستادا هیچ پلانێك نیە بۆ دەستپێكردنەوەی پرۆسەكە.

وەستانی پرۆسەی دامەزراندن، بووەتەهۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێكاری گەنجان و دروستبوونی بۆشایی میلاكات لە دامودەزگاكانی حوكمەتدا.

بەهۆی نەبوونی دەرفەتی كار و دامەزراندنەوە، بەشێك لە دەرچووان وەك خۆبەخش یان وەك وانەبێژ لە خوێندنگە و دامودەزگاكاندا كاردەكەن و بەهیوای ئەوەن لە ئەگەری دەستپێكردنەوەی پرۆسەی دامەزراندندا هەلی دامەزراندنیان هەبێت.

زیاتر لە 17 هەزار دەرچووی دانەمەزراو وەك وانەبێژ لە كەرتی پەروەردەدا كاردەكەن و خۆبەخشانی كەرتی تەندروستیش ژمارەیان نزیكەی4  هەزار كەسە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ نەبوونی میلاكاتی پێویست لەو دوو كەرتەدا.

لە ڕابردوودا، دابەزینی نرخی نەوت و بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حوكمەتی عێراقەوە ئەو پاساوانەبوون كە حوكمەتی هەرێم دەیكردنە هۆكاری ڕاگرتنی پرۆسەی دامەزراندن، بەڵام لە دوای دوبارە ڕێكەوتنەوەی هەولێر و بەغداد و باشبوونی دۆخی دارایی هەرێم، دەرچووانی دانەمەزراو چاوەڕێدەكەن پرۆسەی دامەزراندن دەستپێبكاتەوە.

هەواڵ

ئەمریکا دەستوەردان لە نەوت و غازی هەرێم دەکات

چاوەڕواندەکرێت وەفدێکی باڵای وزەی ئەمریکا بگاتە هەرێمی و کوردستان و لەسەر پرسی هەناردەکردنەوەی نەوت و راکێشانی بۆری غاز گفتوگۆ لەگەڵ بەرپرسانی عێراق و هەرێم بکات .

جگە لە دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت، پرسی هەناردەی غازی کۆرمۆریش پرسێکی دیکەیە کە وەفدەکەی ئەمریکا گفتوگۆی لەبارەوە دەکەن، بەتایبەت بۆ ناردنی غاز لەکۆرمۆرەوە و بۆ دهۆک و هەندێک ناوچەی دیکەی عێراق.

وەفدەکەیا به‌ سه‌رۆكایه‌تیی جیۆفری پایات، یاریدەدەری وەزیری دەرەوەی ئەمریکا بۆ سیاسەتی وزەی جیهانی  سەردانی عێراق و هەرێمی کوردستان دەکەن.

لەگەڵ بەرپرسانی عێراق و هەرێمی کوردستان، په‌ره‌پێدانى غازى سروشتى، ڕاكێشانى بۆریى غازی چه‌مچه‌ماڵ بۆ دهۆک و هه‌نارده‌كردنى غازى سروشتى و فرۆشتنى بە به‌غدا، هەناردەکردنەوەی نەوت و زیانەکانی ڕاگرتنی نەوت، وزەی خاوێن تاوتوێ دەکات.

چاوەڕوان دەکرێت دوای سەردانی وەفەکەی ئەمریکا ڕێککارەکانی دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت خێرا بکرێت، هەروەها لە هەرێمی کوردستانەوە غاز بۆ عێراق دابین بکرێت.