زانست

چۆن قەبارەی مێشکی مرۆڤ لەماوەی دوو ملیۆن ساڵدا سێ هێندە گەورەبوو؟

لە دۆزینەوەیەکدا، توێژەران ئەوەیان بۆ دەرکەوت؛ ئەو ماددە کیمییایەی مرۆڤ تووشی هەڵوەسە دەکات کە لە کارگی جادوویدا هەیە، دەکرێت ببێتە هۆی دووبارە ڕێکخستنەوە و پێکهێنانەوەی خانەکانی مێشک.
بەپێی بیردۆزی ئەیپی بێ هۆش کە لەلایەن تێرەنس مەکێنا و دێنیسی برای دانرا، کۆمەڵێکی سەرەتایی لە مرۆڤی ژیر دەکرێت ئەو کارگە جادوویانەیان خواردبێت کە لە ژینگەکەیاندا هەبووە، ئەمەش بووەتە هۆی گۆڕانکاریەکی مەزن لە قەبارەی مێشکیاندا.

ئەم خزمە کۆنانەی مرۆڤی ئێستا لە دەستپێکی گەشتەکانیانەوە، بەپێی ئەوەی گەڕۆک بوون و بۆ مانەوە ئاژەڵیان ڕاوکردووە، خواردنەکانیان گۆڕانکاری بەسەردا هاتووە.

لە توێژینەوەیەکی زانستیدا، دەرکەوتووە کە بە درێژایی گۆڕانکاری سروشتی ٢٣ جۆر زیندەوەری سەرەتایی بە مرۆڤەکانەوە، کارگیان کردووە بە یەکێک لە خواردنەکانیان. مێژووی بوونی مرۆڤ لەسەر زەوی هێندە کۆنە کە زانیاریەکی تەواومان نیە سەبارەت بە کاتی دروستبوونی. بەپێی ئەوەی مرۆڤ بە شێوەیەکی ڕاستەوخۆ بەرکەوتەی لەگەڵ ڕووەکەکاندا هەبووە، جێی گومان نیە کە باوباپیرانمان ڕووبەڕووی ئەو ڕووەکانە بوونەتەوە کە گۆڕان لە ئاگاییدا دروست دەکەن.

مەکێنا گریمانەی ئەوەی دەکرد کە(سایلۆسیبیان)توانای وەرگرتنی زانیاری مێشکی مرۆڤی سەرەتایی بەشێوەیەکی خێرا ڕێکخستۆتەوە، ئەمەش بووەتە هۆی ئەوەی گۆڕانکاری سروشتی درکپێکردنی خێرا بێت، لێرەوە هونەر و زمان و تەکنەلۆژیای سەرەتایی مرۆڤی ژیر سەریهەڵداوە.
ئەوان ئەو کارگانەیان دەخوارد کە لەسەر ڕیخی ئاژەڵان دەڕوان تا لە بوونەوەری سادە و سەرەتاییەوە گەیشتن ئاگاییان گەیشتە ئاستێکی بەرز. کارگە جادوویەکان ڕێ خۆشکەرن بۆ مێشک تا زانیاری زیاتر وەربگرێت، ئەم پڕۆسەیە دەشێت وەک شلەیەک بۆ دروستکردنی پەیوەندی ببینرێت لە نێوان وەرگرە دەمارەیەکانی ناو مێشک.

بەهۆی گەشەی کلتوریەوە، مرۆڤەکان  دەستیانکرد بە بەخێوکردنی ئاژەڵان، ئەمەش بووە هۆی بوونی ڕیخ بەشێوەیەکی بەردەوام لە ژینگەکەیاندا، لەبەر ئەوەی کارگی جادوویش لەسەر پیسایی دەڕوێت، پەیوەندی و پشتبەستنی چەشنەزیندەییەکان زیاتر قوڵ بۆوە. هەرچەندە ئەمە تەنها تیۆریەکە، بەڵام دەتوانین بزانین کە مرۆڤ لە مێژە کارگی ئاوەزگەردانەی لە نەریتە ئایینیەکاندا بەکارهێناوە، ڕەنگە تەکنەلۆژیای ئەوەمان نەبێت تا بیسەلمێنین، بەڵام ئاگایی بەرز و درکپێکردن نەریتەکان خۆڕسکانە لە مرۆڤدا پەیدانەبوون. 
کلیلە وشە:

Stoned Ape Theoryبیردۆزی ئەیپی بێ هۆش 
Magic mushrooms کارگی جادوویی
Primates زیندەوەرە سەرەتاییەکان
Psilocybin سایلۆسیبیان
Synapsis گەیەنەری دەماری
Archeological record تۆماری شوێنەوار

هەواڵ

دوو کۆبونەوەی باڵا نەیتوانی مووچە دابەشبکات و ئەنجامی دوو کۆبونەوەی دیکە ماوە

کۆبونەوەی دادگای باڵای فیدراڵی و کۆبونەوەی لوتکەی یەکێتی و پارتی هیچ هەواڵێکی خۆشیان بۆ مووچە خۆران پێنەبوو، بڕیارە لە 24 کاتژمێری داهاتوودا دوو کۆبونەوەی باڵا لە بەغدا بەڕێوەبچێت و تێدا پرسی موچەی هەرێم تەوەری سەرەکی دەبێت.

ئەمڕۆ 14ـى تەمموز، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق تایبەت بە دوو سکاڵا لەبارەی نەناردنی مووچەی هەرێمی کوردستانەوە کۆبووەوە، هەرچەندە موچە خۆران چاوەڕێبوون دادگا بڕیاری ناردنی مووچە بدات، بەڵام دادگاکە بڕیاردانی لەسەر سکاڵاکان بۆ 28ـی تەمموز دواخست.

پرسی مووچەی مووچە خۆرانی هەرێم، ئەمڕۆ پارتی و یەکێتی لە ئاستی باڵادا کۆکردەوە، شاندی یەکێتی بە سەرۆکایەتی بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی لەگەڵ شاندی پارتی بە سەرۆکایەتی مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی کۆبونەوە.

دوای کۆتاییهاتنی کۆبونەوەکە، راگەیەندراوێکیان بڵاوکردەوە کە بەشێکی تایبەتبوو بە پرسی مووچە و ئاماژە بەوەکراوە، هەموو هەوڵەکان چڕ بکرێنەوە بۆ چارەسەری کێشە و دابینکردنی مووچە شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان
وابڕیارە ئەمشەو، کۆبونەوەی چوارچێوەی هەماهەنگیی بەڕێوەدەچێت، کە لە لایەنە سەرەکیە شیعەکانی ناو حکومەت پێکهاتووە، سەرۆک وەزیرانی عێراق ئامادەی کۆبونەوەکە دەبێت و پرسی ناردنی مووچەی هەرێم تەواوەرێکی کۆبونەوەکە دەبێت.

سبەینێ، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق کۆدەبێتەوە و تاوتوێی ئەو راپۆرتە دەکات، کە لیژنە وەزارییەکەی حکومەتی عێراق ئامادەی کردووە لەسەر پرسی مووچەی هەرێم.

شێروان دووبەردانی، پەرلەمانتاری فراکسیۆنی پارتی لە پەرلەمانی عێراق بە میدیای حزبەکەی راگەیاندووە، دواخستنی دانیشتنەکەی ئەمڕۆی دادگای فیدراڵی هیچ یاسایی نەبوو، تەنیا نەیانویست بڵێن لە تواناماندا نییە بڕیار بدەین، دواخستنی دادگای فیدراڵی بۆ 28 مانگ پەیامێکی ناراستەوخۆیە کە ناتوانن مووچە بنێرن.

لەبارەی هەڵوێستی فراکسیۆنی پارتی لە بەرامبەر دواخستنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان وتی: کۆتا وادەی چاوەڕوانیمان یەک هەفتەی دیکەیە و ئەگەر تا ئەو کاتە پرسی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان چارەسەر نەکرێت، هەڵوێستمان دەبێت.