ژیان

ئه‌و 15 شته‌ی تەنها كاتیان پێوە بەفیڕۆ دەدەیت

كات له‌ ژیانی مرۆڤدا گرنگییه‌كی ئێجگار زۆری هه‌یه‌. لە ڕۆژێکدا تەنها ٢٤ کاتژمێرت هەیە بۆ ئەوەی خەوێکی باش بکەیت و نان بخۆیت و بژێوی ژیانت دابین بکەیت.
 قورسە کات بدۆزیتەوە بۆ ئەوەی چێژ لەژیان وەربگریت. هه‌ربۆیه‌ لێره‌دا شتانێك ده‌خه‌ینه‌ڕوو كه‌ له‌ ڕۆژه‌كه‌تدا كات و وزه‌ی تۆ به‌فیڕۆ ده‌ه‌ده‌ن:
ژیانت رێکبخەرەوە و بوه‌ستە لەبەفیڕۆدانی کاتەکانت
بابه‌تی عاتیفی بێبنه‌ما:
هەمیشە کەسانێک هەن لە ژیانتدا دەیانەوێت بتخەنە ناو دراماکانی خۆیانەوە، بەڵام تۆ هیچ  جۆره‌ بەرەوپێشچون و سوودێک لە كێشه‌ عاتیفییه‌كانی خەڵکی نابینیت، چونکە لە کۆتاییدا وا ده‌كه‌وێته‌وه‌ كه‌ ئه‌وانه‌ كێشه‌ی عاتیفی تۆش بن.

１-ئەو کەسانەی کە نرخت نازانن
لە جیاتی ئەوەی چوارده‌وری خۆت به‌ خه‌ڵكانی ژه‌هراوی پڕ بكه‌یته‌‌وه‌. هەوڵبدە ئەو کەسانە لە دەورت بهێڵیتەوە کە ڕیزتدەگرن و نرخی پەیوەندییەکەت دەزانن، ئەمەش واده‌كات كه‌مترینی كاته‌كانت به‌و خه‌‌ڵكانه‌ به‌فیڕڕۆ بچێت.

２-هەوڵی بوون به‌ باشترین:
هەموومان دەزانین بوون به‌ باشترین مه‌حاڵه‌، کەوایە بۆچی زۆرینه‌ی خەڵکی هەوڵی زۆردەدەن بۆ ئەوەی پێی بگەن یان نزیک بنەوە لێی؟ لە کارکردنه‌وە بیگرە تاوەکو ژیانی تایبەتی، هەندێک خەڵک هەرگیز له‌ هیچ شتێ ڕازی نین لەبەر ئەوەی هیچ شتێک بەلایەنەوە کامڵ نییە لە جیاتی ئەوەی بە دوای کامڵبوندا بگەرێیت ئەوەی کە خۆت دەتەوێت بە باشترین شێوە ئەنجامی بدە.

３-به‌رده‌وام ته‌‌ماشاكردنی ئیمه‌یڵه‌كه‌ت و شاشه‌ی مۆبایله‌كه‌ت:
ئێمە لە سەردەمێکی مەزندا دەژین کە زانیاری زۆر لە ناو لەپی دەستەکانماندایە و ئامێرە زیرەکەکان زیاتر و زیاتر بڵابوونەتەوە، کەمتر کاتەکانمان لەگەڵ ئەو کەسانە بەڕێدەکەین کە خۆشمان دەوێن و کەمتر دەیان بینین. بۆ ساتێك مۆبایلەکەت دابنێ و لە کۆمپیوتەرەکەت دوور بکەوەرەوە. کاتەکانت زیاتر لەگەڵ ئەو کەسانەدا بەسەربەرە کە خۆشتدەوێن یاخود ئەو چالاکییانە بکە کە بەڕاستی دڵخۆشتده‌كه‌ن.

４-دانه‌نانی هاوسه‌نگییه‌ك له‌نێوان ژیانی خۆت و پیشه‌كه‌تدا:
کۆمەڵێک خەڵکی هەن هەموو ڕۆژەکەیان بە شێوەیەکی تەمەڵانە و له‌كاتی ئیشه‌كانیاندا كات لەسه‌ر ئینتەرنێت بەسەردەبەن و کۆمەڵێک خەڵکی دیکەش هەن کە هەموو ساتەکانیان بە کاری پڕووپوچ بەڕێدەکەن،هەردووک کات بەفیڕۆ دەدەن،هەروەک چۆن پێویستە هەموو ڕۆژێکت بە بەرهەمبێت بەهەمان شێوە پێویستت بە پشووە.

５-بەڕێوبردن و پلاندانان بە شێوەیەکی ورد و کۆنترۆڵانە
شتێکی مەحاڵە گەر بتەوێت کۆنترۆڵی هەموو شتێک بکەیت بۆ نموونە کەسەکانی ژیانت یاخود تەنانەت کەشوهەوای رۆژەکە، هەناسەیەکی قوڵ هەڵمژە و ئەوە بزانە کە تۆ ناتوانیت پلانی پێشوه‌خته‌ بۆ هەموو شتیک دابنێیت، ژیان بەردەوامە.

６-ترس لە شکست
ترس شتێکی زۆر ئاساییە بەرامبەر بەو شتانەی نەزانراون، هەرچەندە هەندێکمان ڕێگە دەدەین ئەو ترسە کار بکاتە سەر بریارەکانمان، بۆنمونە دەتەوێت گەشتێکی جیهان بکەیت بەڵام دەترسیت لەوەی لە ژیاندا نەمێنیت، گەر ڕێگەبدەیت ئەم ترسە کار بکاتە سەر بڕیارەکانت، ئەوا هەرگیز ئەو شتانە ئەنجام نادەیت کە دڵخۆشت دەکه‌ن.

７-گلەییکردن:
ئەگەر ڕۆژێکی قورست بەڕێکرد، لابردنی نائومێدییەکانت دەتوانێت ئاسانكاریت بۆ بكات، بەڵام ئەگەر هەموو ڕۆژەکانی ژیانت بە گلەیکردن لەو شتانە بەسەربەریت کە ناتوانیت کۆنترۆڵی بکەیت، بە شێوەیەکی نەرێنییانە کاردەکاتە سەر خۆت و دەوروبەرت، زۆرکات گلەییکردن یارمەتیدەر نییە بۆت. بۆیە  لەبری ئەوەی کات و وزەتی تێدا بەسەربەریت وابکە زیاتر چێژبەخش بێت.
８-هەڵگرتنی ڕقی ڕابردوو:
ئەگەر ڕقی چەند ساڵ لەمەو پێشت له‌ دڵدا هه‌‌ڵگرتووه‌، ئەوە تەنها زیاتر دەتترسێنێت و ڕاڕات دەکات، ڕق هەڵگرتن هیچ یارمەتیت نادات و تەنها بێتاقەتترت دەکات هەر کاتێک بیری لێدەکەیتەوە، هەرچەندە قورسیشبێت بەلاتەوە، وازی لێبهێنە.

９-بیرکردنەوە لە ئەگەرەکان:
هەموومان لە کاتێکی ژیانماندا بیرمان لەوە کردووه‌تەوە و وتومانە ئەگەر ژیان بگەڕابایەتەوە،خۆشتر ده‌بوو. بەداخەوە ئەمە هەردەم ئەو پرسیارە بەدوای خۆیدا دێنێت: چی دەبوو ئەگەر؟ چی دەبوو ئەگەر قسەت لەگەڵ ئەو کچەدا بکردایە کە به‌دڵتبوو؟ چی دەبوو ئەگەر کارەکەی دەرەوەی شارم قبوڵکردایە؟ چی دەبوو ئەگەر لە قوتابخانەیەکی تر بویتایە؟ لە کاتێکدا تۆ ناتوانیت ڕابردوو بگۆڕیت ئەوەی ڕوویداوە ڕوویداوە، دەکرێت تەماشای بڕیارەکانی ڕابردووبکەیتەوە بەڵام بیر لەوە بکەرەوە کە چۆن ئه‌و بڕیارانه‌ی ڕابردوو له‌ داهاتووتدا یارمه‌تیت ده‌دات.

１０-نیگەرانی خەڵکی دیکەبیت
خەڵکی هەمیشە شتانێک دەکەن کە دەبێتە هۆی نیگەرانیت، لە جیاتی ئەوەی رێگە بدەیت کارت تێبکات هەناسەیەکی قوڵ هەڵمژە و بیرکەرەوە گرنگ نییە بیری لێبکەیتەوەو باشترە سەرقالی ژیانی خۆت بیت.
１１-به‌رده‌وام چاوەرێی کاتی گونجاو بکەیت
هیچ شتێک تەواو نابێت ئەگەر بوەستیت بۆ ئەوەی کاتەکە گونجاوبێت بۆ ئەنجامدانی. لەبری ئەوەی چاوەڕێی کاتێک بکەی بۆ ئەوەی ئەنجامی بدەیت، کاتەکە گونجاو بکە بۆ کردنی. چاوەڕوانیکردن ناتگەیەنێیت بە هیچ، ئەوە کردەوه‌کانتە جیاوازی دروستدەکات.

１２-خۆت بە هەموو کەسێک بەراوردبکەیت
خۆ به‌راوردكردن بەوانی دیکە یارمەتیت نادات وێنە فراوانه‌كه‌ی شتەکان ببینیت، ژیانت پڕە لە کۆمەڵێک هەلومەرج بە تەواوی لەوانیدیکە جیاوازە، وە بەراوردکردنی دەستکەوتەکانت بە کەسانی دیکە بە تەواوی نا دادپەروەرییەکە بەرامبەر خۆت و کەسەکەی دیش ئه‌نجامیده‌ده‌یت لە بری ئەوەی چاو لە بەرامبەرەکەت بکەیت، دڵخۆشبە بەو شتانەی خەڵکی هەیەتی و و هەوڵی بەدەستهێنانی دڵخۆشی خۆت بدە.

１３-هەموو کەسێک دڵخۆشبکەیت
هەموو کەسێک لە ژیانتدا دڵخۆشمەکە، ڕەنگە هەندێک جار بڕیارێک بدەیت کە حەزت پێی نییە، یاخود ڕەنگە هەندێ کات شتێک بکەیت کەسێک نیگەران بکات، تا بە زوویی ئەمە قبوڵبکەیت دڵخۆشتر دەبیت لە ژیانی خۆتدا.

１４-شتێک بکەیت کە بێتاقەتت دەکات
هەندێک جار پێویستە شتانێک بکەیت کە چێژیان لێ نابینیت وەک چێشتلێنان، پاکردنەوەی حەمام و تەوالێت و تەواوکردنی پەڕاوەکانی کارکردن. وە ئەگەر تەواوی ڕۆژەکەت بە کارێکەوە بەسەربەریت کە حاڵت خراپبکات وەک کارێک كه‌ هیلاك و شكه‌تت ده‌كات. ئەوا تۆ هیچی لێوە فێرنابیت. باشترین ڕێگا بۆ ئەوەی کات بەدەستبهێنی یاخود بۆت بگەڕێتەوە لەو شتانەدا بەسەریبەرە كه‌ خۆت دەتەوێت. بیر لە درامای کەسانی دیکە مەکەره‌وە. بیر لەوە مەکەرەوە ئەوان چی دەکەن و چۆن بیر لە تۆ دەکەنەوە، ئەو شتانەی ١٥ ساڵ لەمەوپیش ڕوویداوە بیری لێمەکەرەوە، کاتیک توانای گۆڕینی شتی دیکەت نییە بۆ نیگەرانیت لێی؟ بۆ ئەوەی خۆت دڵخۆشبکەیت  سەرنج بخه‌ره‌ سەر ئەوەی لە داهاتوودا چی ڕودەدات، وە خۆت دەیبینیتەوە چۆن چێژ لە بەسەربردنی ڕۆژەکەت دەبینیت  زیاتر لە جاران.

هەواڵ

بایکۆت شکێندرا… پرۆگرامی خوێندنی پۆلە ناکۆتاکانی سلێمانی کەمکرایەوە

بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت، دەوام لە سەرجەم خوێندنگەکانی سنوری پەروەردەی سلێمانی دەستیپێکردووە و دەشڵێت، بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو ماوەی مامۆستایان بایکۆتیان کردبوو پرۆگرامی خوێندن بۆ نۆ پۆل کەمکراوەتەوە.

نەژاد عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بەوەکالەت بە دیجیتاڵ میدیای مایکی راگەیاند، سەجەم ناوەندەکانی خوێندن لە سنوری پەروەردەی سلێمانی کراونەتەوە و دوامیان تێدادەکرێت.
مامۆستایانی سنوری پارێزگای سلێمانی نزیکەی دوو مانگ بایکۆتی دەوامیان کرد، لەبارەی کەمکردنەوەی پرۆگرامی خوێندنەوە نەژاد عەبدوڵا وتی،" پرۆگرامی خوێندن بۆ سەرجەم پۆلەکان کەمکراوەتەوە جگە لە یەکی سەرەتایی و نۆی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی".
بەپێی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان، 2025 كۆی رۆژەكانی خوێندن لە خوێندنی ساڵی 2024دا 166 رۆژە.
بەپێی ساڵنامەکە، 25ـی ئەیلولی 2024 وەك یەكەم رۆژی دەستپێكی وەرزی یەكەم دیاریكراوە و 4ـى ئایاری 2025  دواین رۆژی خوێندنە و لەدوای ئەوەوە تاقیكردنەوەیە.

پشوو هەڵوەشێندراوەتەوە و کاتی تاقیکردنەوەکانیش گۆڕاون
نەژاد عەبدوڵڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بە وەکالەت سەبارەت بە پشووی قوتابخانەکان باسی لەوەکرد، پشووى بەهارەى ناوەندەکانى خوێندن لە 11  24ـی ئازار دەبێت، بەڵام ئەو ناوەندانە ناگرێتەوە کە بایکۆتیان کردووە.
پەروەردەی سلێمانی بڵاویکردوەتەوە، "ئەو خوێندنگانەی لە پڕۆسەی ساڵنامەی خوێندن دواكەوتوون، پێویستە 13-4 تاوەکو 22-4ـی 2025، تاقیكردنەوەی نیوەی وەرزی دووەم (20 نمرە) بۆ پۆلە ناكۆتاكانی 4 تاوەکو 8ـی بنەڕەتی و پۆلەكانی 10 و 11ـی بکرێن."
لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "پۆلەكانی 9ـی بنەڕەتی و 12ـی ئامادەیی لە 8-4 تاوەکو 21-4 دەکرێت وەكو چۆن لە ساڵنامەی خوێندندا هاتووە."
رۆژانی شەممە لە پەروەردەکانی هەرێمی کوردستان پشووی فەرمییە، بەڵام قوتابخانەکانی سنوری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەی سلێمانی ناگرێتەوە و ئاماژە بۆ ئەوەکراوە،"ئەگەر پشووی فەرمی كەوتە ناو رۆژی یەكێک لە تاقیكردنەوەكان، ئەو رۆژە تاقیكردنەوە ناکرێت و بەپێی هەمان زنجیرە تاقیكردنەوە رۆژی دواتر تاقیكردنەوەكان بەردەوامیان دەبێت". 
رۆژی 03ـی ئازاری 2025، وەزارەتی پەروەردە گشتاندنێکی بۆ هەموو پەروەردەکان کردووە سەبارەت بە ساڵنامەی خوێندن و تاقیکردنەوەکانی ساڵی 2024-2025، بۆ سەرجەم قوتابخانە حکومی و ناحکومییەکان و تێیدا هاتووە، "لە رۆژانی (4-6-8-9)ـی ئادار چوار تاقیکردنەوە بکەن، پاش نەورۆز لە رۆژانی (24-25-26-27)ـی هەمان مانگ چوار تاقیکردنەوەی دیکە بکەن". 

داواکاری سەرەکی مامۆستایانی ناڕازی چییە؟ 
یەکەمجار لە 1ـی کانوونی یەکەمی 2024 بایکۆت لەو سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و راپەرین دەستیپێکرد و تەواوی مانگەکە بەردەوام بوو. دوای دابەشکردنی مووچەیەک، مامۆستایان بۆ تاقیکردنەوەکانی وەرزی یەکەم گەڕانەوە ناوەندەکانی خوێندن، بەڵام لەگەڵ کۆتاییهاتنی تاقیکردنەوەکان و دەستپێکردنەوەی دەوام لە 26ـی کانوونی دووەمی 2025ـەوە بایکۆت دەستیپێکردەوە، بەڵام لە مانگی رابردووەوە دەوام لە زۆربەی خوێندنگەکان ئاسایی بووەوە و ئەم مانگە کۆتایهات.
مامۆستایان چەند داواکارییەکی سەرەکیان هەیە و داوا دەکەن، پلەبەرزکردنەوەیان دەست پێبکاتەوە کە ماوەی 9 ساڵە ڕاگیراوە. 
دابەشكردنی مووچە لە کاتی خۆیدا و بە بانکیکردنی مووچە لە بانکە فیدراڵییەکان، دوو لە داواکارییەکانی دیکەی مامۆستایانی ناڕازییە. 
ئەگەرچی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ دابەشكراوە، بەڵام تا ئێستا مووچەخۆران چارەنوسی مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ڕابردوو نازانن و داوا دەکەن، هەرچی زووە ئەو مووچەیەشیان پێ بدرێت. 

ساڵی رابردوو درێژترین ماوەی بایکۆت بوو
ماوەی 9 ساڵە لە کاتی هاتنی داعشەوە پرسی بایکۆت بەشێوەی پچڕ پچڕ لە هەرێمی کوردستان بەردەوامە، بەڵام ساڵی ڕابردو درێژترین ماوەی تۆمارکرد، لەساڵەکانی 2016 و 2017 دا ماوەی بایکۆت گەشتە 52 ڕۆژ، بەڵام ساڵی ڕابردو 97 ڕۆژ مامۆستایان بایکۆتی دەوامیان کرد