زانست

هۆكارەكانی خۆڵبارین و چۆنیەتی خۆپاراستنی لێی

خۆڵبارین یاخود زریانی خۆڵ كە بە عەرەبی "العجاج" ی پێدەوترێت بەرزبونەوەی خۆڵ و لمە لەهەوادا، زۆربەی وردە خۆڵەكان لە 50 سانتیمەتر زیاتر بەرز نابنەوە بەڵام بەشێك لەدەنكە خۆڵەكان بۆ دوو مەتر زیاتر بەرزدەبنەوە.

هەندێكجار خێرایی زریانی خۆڵین یاخود خۆڵبارین دەگاتە زیاتر لە 16 كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا و زۆرجاریش گەردەلولی لێدەكەوێتەوە كە سێ بۆ پێنج كاتژمێر مەترسیدارە و چەند رۆژێكیش بەردەوامی دەبێت، بەتایبەتیش لەبیابانەكان.

سەرچاوەی خۆڵبارین
زۆربەی خۆڵبارینەكان سەرچاوەكانیان بیابان و ناوچە دەشتاییەكانە كە سەوزاییان كەمە، بەشێوەیەك زۆربەی خۆڵبارینی ناوچەكانی كەنداوی عەرەبی سەرچاوەكەیان سعودیە و وڵاتانی ئەفریقایە بەتایبەت تریش بیابانی گەورە لە ئەفریقا.

چۆن دروست دەبێت؟
خۆڵبارین كردەیەكە بەهۆی باوە دروست دەبێت و لەو ناوچانەی كە وشكن و ئاستی باران بارین تێیاندا لاوازە لە ئەنجامی راماڵینی ھەوای خاك و ھەڵواسرانی دەنكۆڵەكانی خاك یان پیسكەرە سروشتی و مرۆییەكان لە ھەوادا بە بەرزی نزیكەی یەك كیلۆمەتر و نیو لە رووی زەوییەوە روو دەدات، هەندێك جاریش كردەییە ولە ئەنجامی كارە نا تەندروستیەكانی مرۆڤەوە دروست دەبێت.
هۆكارە سەرەكییە سروشتییەكانی دروستبوونی خۆڵبارین دەگەڕێتەوە بۆ گۆڕانكاری كەشوهەوا و كەمی بارانبارین و وشكبوونەوەی ناوچەكان و بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی و كەمبوونەوەی ماددە ئۆرگانییەكان و ئەوەش وا دەكات خاكەكە بە ئاسانی لەلایەن بایەكەوە بگوازرێتەوە.

كاریگەریەكانی
جگە لەوەی كە خوڵبارین هۆكارێكە بۆ كەمكردنەوەی رادەی بینین، لەگەڵ ئەوەشدا كاریگەری زۆری هەیە لەسەر هاوسەنگی نێوان تیشكی خۆر وتیشكی زەوی و كوالێتی هەوا بە تەواوەتی دەگۆرێت، چونكە كاریگەری زۆری لەسەر رێژەی ئۆكسجین دەبێت و لەلایەكی ترەوە، بەهۆی وردی دەنكۆڵەكانی خۆڵبارینەوە كە بە شێوەیەكی راستەوخۆ دەنیشنەوە سەر گەڵای دارو رووەك و بەروبومە كێڵگەیەكان و دەبێتە هۆی داخستنی ملولەی سەر گەڵای دارەكان و دەبێتە هۆی پەكخستنی كرداری رۆشنەپێكهاتن و دواتر وەرینی گەڵای دارەكان و كەمكردنەوەی بەرهەمی كشتوكاڵی.
كاریگەرییەكانی خۆڵبارین لەماوەی ئەم چەند ساڵەی كۆتایی، بەتایبەتی لەسەر عێراق و هەرێمی كوردستان زیاتر بووە و چەند پسپۆڕێكیش باسیان لەوەكردووە، دروستكردنی بەنداوەكان لە ئێران و توركیا لەسەر سەرچاوەكانی ئاوی عێراق و هەرێمی كوردستان وای كردووە وشكەساڵی و دیاردەی بەبیابانبوون لە عێراقدا زیادبكات.

زیانە تەندروستیەكانی
خۆڵبارین لەوانەیە سییەكان پڕبكاتەوە و توشی هەوكردنیان بكات، لە نیشانە باوەكانیشی ئازاری سنگ و كۆكە و تا لێهاتن و ئەستەمی هەناسەدانە، زۆركاتیش گەردیلەكانی خۆڵ دەچنە ناو چاوەوە، ئەمەش لەوانەیە زیان بە چاوەكان بگەیەنێت و كۆرینەی چاو بریندار بكات و كەسەكە نارەحەت بكات.

خۆپاراستن لە خۆڵبارین
باشترین رێگە بۆ خۆپاراستن لە خۆڵبارین مانەوە لە ماڵ و داخستنی دەرگا و پەنجەرەیە، لەگەڵ ئەوەشدا بەكارهێنانی ماسك بۆ ئەو كەسانەی نەخۆشیی پەیوەست بە سییەكان و كۆئەندامی هەناسەیان هەیە تەنانەت ئەگەر لە ماڵیشەوە بن، لەگەڵ بەكارهێنانی ماسك بۆ كەسانی ئاسایی لەكاتی چوونەدەرەوەدا.
یەكێكی دیكە لە رێگەچارەكان خواردنی ئەو خۆراكانەیە كە بەرگری جەستە بەهێزدەكەن، وەك ئەو خواردنانەی دەوڵەمەندن بە ڤیتامینەكانی C و E  لە سەوزەواتەكان و بادەم و گێزەر و زۆری تریشدا بوونیان هەیە.

هەواڵ

مووچە زامنکرا.. بەستەڵەکی نێوان هەرێم و بەغدا توایەوە

دوای چەندین کۆبونەوە، لە کۆتایی کۆبونەوەی ئەمڕۆی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراقدا، رێککەوتنی هەرێم و بەغدا لەسەر هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێم پەسەندکرا، بەمەش بەستەڵەکی کێشەکانی نێوان هەرێم و بەغدا توایەوە و هیچ بیانویەک بەدەست عێراقەوە نەما بۆ ناردنی مووچە.

لە کۆتایی کۆبوونەوەی ئەمڕۆیدا، ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق دەنگی لەسەر دوو بڕیاردا سەبارەت بە میکانیزمی مامەڵەکردن لەگەڵ کۆمپانیا نەوتییە بیانییەکان و پرسی نەوتی هەرێمی کوردستان.


یەکەم: ئەنجومەنی وەزیران بڕیاریدا کە کرێی دەرهێنانی نەوت بۆ کۆمپانیا بیانییەکان، کە بۆ هەر بەرمیلێک بە 16 دۆلار دیاریکراوە، چیتر بە پارەی کاش نەدرێت.
بەپێی بڕیارەکە، لە بری پێدانی پارە، بڕی ئەو نەوتەیان پێدەدرێت کە هاوتای شایستە داراییەکانیانە و کۆمپانیاکان خۆیان بەرپرس دەبن لە فرۆشتنی ئەو نەوتە لە بازاڕەکاندا.

دووەم: ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق رەزامەندیی سەرەتایی نیشاندا لەسەر ئەنجامدانی گرێبەستێکی سێقۆڵی لەنێوان (حکومەتی هەرێمی کوردستان - حکومەتی فیدراڵی عێراق - کۆمپانیا نەوتییە بیانییەکان).

مەرجی جێبەجێکردنی ئەم بڕیارە ئەوەیە کە حکومەتی عێراق گرێبەستەکە بەرز بکاتەوە بۆ لیژنەی راوێژکاریی وەزارەتی نەوتی عیراق.

چاوەڕوان دەکرێت لیژنەکە لە ماوەی 48 کاتژمێری داهاتوودا وەڵامی کۆتایی خۆی بداتەوە، تاوەکو گرێبەستە سێ لایەنییەکە بە فەرمی ئەنجام بدرێت و بچێتە بواری جێبەجێکردنەوە.

ئەم دوو بڕیارە بە هەنگاوی گرنگ دادەنرێن بۆ کردنەوەی گرێکوێرەی هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان و چارەسەرکردنی کێشە هەڵپەسێردراوەکانی نێوان هەولێر و بەغدا.

بە جێبەجێکردنی بڕیارەکان، حکومەتی عێراق هیچ بیانویەکی بەدەستەوە نامێنێت بۆ نەناردنی مووچەی هەرێم و دەبێت قۆناغ بەقۆناغ موچەی مانگەکانی مووچە خۆرانی هەرێم بنێرێت، کە تا کۆتایی ئەمساڵ دەکاتە شەش مووچە.