هۆكارەكانی خۆڵبارین و چۆنیەتی خۆپاراستنی لێی

خۆڵبارین یاخود زریانی خۆڵ كە بە عەرەبی "العجاج" ی پێدەوترێت بەرزبونەوەی خۆڵ و لمە لەهەوادا، زۆربەی وردە خۆڵەكان لە 50 سانتیمەتر زیاتر بەرز نابنەوە بەڵام بەشێك لەدەنكە خۆڵەكان بۆ دوو مەتر زیاتر بەرزدەبنەوە.

هەندێكجار خێرایی زریانی خۆڵین یاخود خۆڵبارین دەگاتە زیاتر لە 16 كیلۆمەتر لەكاتژمێرێكدا و زۆرجاریش گەردەلولی لێدەكەوێتەوە كە سێ بۆ پێنج كاتژمێر مەترسیدارە و چەند رۆژێكیش بەردەوامی دەبێت، بەتایبەتیش لەبیابانەكان.

سەرچاوەی خۆڵبارین
زۆربەی خۆڵبارینەكان سەرچاوەكانیان بیابان و ناوچە دەشتاییەكانە كە سەوزاییان كەمە، بەشێوەیەك زۆربەی خۆڵبارینی ناوچەكانی كەنداوی عەرەبی سەرچاوەكەیان سعودیە و وڵاتانی ئەفریقایە بەتایبەت تریش بیابانی گەورە لە ئەفریقا.

چۆن دروست دەبێت؟
خۆڵبارین كردەیەكە بەهۆی باوە دروست دەبێت و لەو ناوچانەی كە وشكن و ئاستی باران بارین تێیاندا لاوازە لە ئەنجامی راماڵینی ھەوای خاك و ھەڵواسرانی دەنكۆڵەكانی خاك یان پیسكەرە سروشتی و مرۆییەكان لە ھەوادا بە بەرزی نزیكەی یەك كیلۆمەتر و نیو لە رووی زەوییەوە روو دەدات، هەندێك جاریش كردەییە ولە ئەنجامی كارە نا تەندروستیەكانی مرۆڤەوە دروست دەبێت.
هۆكارە سەرەكییە سروشتییەكانی دروستبوونی خۆڵبارین دەگەڕێتەوە بۆ گۆڕانكاری كەشوهەوا و كەمی بارانبارین و وشكبوونەوەی ناوچەكان و بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی و كەمبوونەوەی ماددە ئۆرگانییەكان و ئەوەش وا دەكات خاكەكە بە ئاسانی لەلایەن بایەكەوە بگوازرێتەوە.

كاریگەریەكانی
جگە لەوەی كە خوڵبارین هۆكارێكە بۆ كەمكردنەوەی رادەی بینین، لەگەڵ ئەوەشدا كاریگەری زۆری هەیە لەسەر هاوسەنگی نێوان تیشكی خۆر وتیشكی زەوی و كوالێتی هەوا بە تەواوەتی دەگۆرێت، چونكە كاریگەری زۆری لەسەر رێژەی ئۆكسجین دەبێت و لەلایەكی ترەوە، بەهۆی وردی دەنكۆڵەكانی خۆڵبارینەوە كە بە شێوەیەكی راستەوخۆ دەنیشنەوە سەر گەڵای دارو رووەك و بەروبومە كێڵگەیەكان و دەبێتە هۆی داخستنی ملولەی سەر گەڵای دارەكان و دەبێتە هۆی پەكخستنی كرداری رۆشنەپێكهاتن و دواتر وەرینی گەڵای دارەكان و كەمكردنەوەی بەرهەمی كشتوكاڵی.
كاریگەرییەكانی خۆڵبارین لەماوەی ئەم چەند ساڵەی كۆتایی، بەتایبەتی لەسەر عێراق و هەرێمی كوردستان زیاتر بووە و چەند پسپۆڕێكیش باسیان لەوەكردووە، دروستكردنی بەنداوەكان لە ئێران و توركیا لەسەر سەرچاوەكانی ئاوی عێراق و هەرێمی كوردستان وای كردووە وشكەساڵی و دیاردەی بەبیابانبوون لە عێراقدا زیادبكات.

زیانە تەندروستیەكانی
خۆڵبارین لەوانەیە سییەكان پڕبكاتەوە و توشی هەوكردنیان بكات، لە نیشانە باوەكانیشی ئازاری سنگ و كۆكە و تا لێهاتن و ئەستەمی هەناسەدانە، زۆركاتیش گەردیلەكانی خۆڵ دەچنە ناو چاوەوە، ئەمەش لەوانەیە زیان بە چاوەكان بگەیەنێت و كۆرینەی چاو بریندار بكات و كەسەكە نارەحەت بكات.

خۆپاراستن لە خۆڵبارین
باشترین رێگە بۆ خۆپاراستن لە خۆڵبارین مانەوە لە ماڵ و داخستنی دەرگا و پەنجەرەیە، لەگەڵ ئەوەشدا بەكارهێنانی ماسك بۆ ئەو كەسانەی نەخۆشیی پەیوەست بە سییەكان و كۆئەندامی هەناسەیان هەیە تەنانەت ئەگەر لە ماڵیشەوە بن، لەگەڵ بەكارهێنانی ماسك بۆ كەسانی ئاسایی لەكاتی چوونەدەرەوەدا.
یەكێكی دیكە لە رێگەچارەكان خواردنی ئەو خۆراكانەیە كە بەرگری جەستە بەهێزدەكەن، وەك ئەو خواردنانەی دەوڵەمەندن بە ڤیتامینەكانی C و E  لە سەوزەواتەكان و بادەم و گێزەر و زۆری تریشدا بوونیان هەیە.

هەواڵ

وردەكاری گیانلەدەستدانی 46 كۆچبەر لەئەمریكا

لە شاری سان ئەنتینۆی ویلایەتی تەکساس لە هەوڵێکی قاچاخیدا لەنێوان سنوری ئەمریکا و مەکسیک نزیکەی 46 کەس بە مردوویی دۆزرانەوە.

لە شاری سان ئەنتینۆی  ویلایەتی تەکساس لەنا ترێلەیەکدا 46 کەس بەمردوویی دۆزرانەوە، کە پێدەچێت هەوڵێکی قاچاخچێتی بێت لە نێوان ئەمریکا ومەکسیک، لەگەڵ ئەوەشدا چارڵز هود بەڕێوبەری ئاگرکوژینەوەی سان ئەنتۆنیۆ ڕایگەیاندووە کە 16 کەسی دیکە هەر لەو ترێلەیەدا ڕۆژی دووشەممە دۆزراونەتەوە کە بەهۆی جەڵدەی گەرما تەندروستیان تێکچووە وگەیەنراونەتە نەخۆشخانە، کە لە نێوانیاندا چوار کەسیان تەمەنیکی کەمیان هەبووە.
بەهۆی ڕووداوەکەوە سێ کەس دەستگیرکراون 
ئە و بارهەڵگرە بارهەڵگرێکی ساردکەرەوە بوو، بەڵام هیچ یەکەیەکی تەندرووستی تیدا نەبووە، لە تەنیشت هێڵی شەمەندەفەر لە ناوچەیەکی دوور لە بەشی باشوری شارەکە دۆزرایەوە.
بەڕێوەبەری ئاگرکوژێنەوەی سان ئەنتۆنیۆپ وتیشی:  لەناو کوژراوەکاندا دوو هاوڵاتی گواتیمالای تێدا بووە کە بە ناسنامەی ساختەی یەکێتی ئەوروپا هاتوونەتە سان ئەنتۆنیۆ.
ڕووداوەکە لە ڕۆژی دووشەمەدا روویداوە کە پلەکانی گەرما لە سان ئەنتۆنیۆ کە نزیکەی 260 کیلۆمەتر لە سنوری مەکسیکەوو ودوورە بۆ نزیکەی  39 پلەی سیلیزی بەربۆتەوە لەگەڵ شێداریەکی زۆر.
ڕۆن نیربێرگ سەرۆکی شارەوانی سان ئەنتۆنیۆ ڕوداوەکەی رۆژی دووشەممەی بە کارەساتیکی ترسناك و مرۆیی ناوبرد، هەروەها وتیشی کە کوژراوەکان خێزانیان هەبووە و پێدەچیت بۆ ژیانیکی باشتر هەوڵیان دابێت.
 ڕەنگە کارەساتەکە یەکێک بێت لە کوشندەترین ڕووداوەکانی قاچاخکردنی مرۆڤ لە سنوری ئەمریکا ومەکسیک لە دەیەکانی ڕابردوودا.
هاوکات لە ساڵی 2017 شدا 10 کەس لەناو بارهەڵگرێکدا گیریان خواردبوو لە سان ئەنتۆنیۆ وەستابوو، گیانیان لەدەست دا، لە ساڵی 2019شدا 19کەسی دیکە لە بارهەڵگرێکی دیکەدا لەبەشی باشووری ڕۆژهەڵاتی شارەکە بە مردوویی دۆزرانەوە.