ژیان

یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتین لەلایەن كوردێكەوە وەرگێڕانی بۆكرا

Mic
2022-08-02

ڕۆمانی 'بیر'ـی نووسەری ئوروگوایی 'خوان کارلۆس ئۆنێتی' یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە، ژیار هۆمەر لە ئیسپانییەوە وەریگێڕاوە و ئێستا لە کتێبفرۆشییەکانی کوردستان بەردەستە.
خوان کارلۆس ئۆنێتی ڕۆماننووس و چیرۆکنووس و وتارنووسێکی ئوروگواییە. نووسەرێکی هەرە گرنگی مێژووی ئەمریکای لاتین و زمانی ئیسپانییە. سەر بە وێژەی بوونخوازییە و باوکی ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە. ساڵی ١٩٨٠، خەڵاتی بەناوبانگی سێرڤانتێس و ساڵی ١٩٨٥، خەڵاتی مەزنی وێژەی ئوروگوایی وەرگرتووە. ساڵی ١٩٣٩، یەکەمین ڕۆمانی خۆی بە ناوی بیر بڵاو کردووەتەوە، ژیار هۆمەر لە ئیسپانییەوە وەریگێڕاوە و ناوەندی کەشکۆڵ لە زانکۆی ئەمریکی لە عێراق، سلێمانی لە دووتوێی ٨٤ لاپەڕەدا بڵاوی کردووەتەوە. 
وەرگێڕی لاو ژیار هۆمەر لە لێدوانێکیدا بەمایكی وت: بیر بنچینەیەکی تێگەیشتنی دنیای گێڕانەوەی ئەمریکای لاتینە. ئۆنێتی کاریگەرییەکی زۆری لەسەر ڕیالیزمی جادوویی و ڕەوتی وێژەییی «بوم» و نەوەی دواتر داناوە؛ ئەو کەڵەنووسەرانی وەک نوێنەری ئەمریکای لاتین لە چوار قۆڕنەی دنیادا دەنگیان داوەتەوە، نووسەری وەک ماریۆ بارگاس یۆسا و خولیۆ کۆرتاسار و کارلۆس فوێنتێس و خوان ڕولفۆ و گابریێل گارسییا مارکێز لە لایەنی ناوەڕۆک، لێکدان و ڕێکخستن و تێکهەڵکێشی کات، گەمەی بەردەوامی نێوان حەقیقەت و خەیاڵەوە، قەرزارباری ئۆنێتین.
نووسیاری کۆبەرهەمی ئۆنێتی، ئۆرتێنسیا کامپانێلا، دەڵێت: "بیر گرنگترین بەرهەمی ئۆنێتییە، زۆربەی کەڵکەڵەکانی نووسەر لەم ڕۆمانەدایە، دەقی بیر سەرتۆپی سەردەمەکەیەتی. زۆر کەس بەراوردی «هێڵنج»ـەکەی سارتەری دەکەن. ڕاستە کەشەکەیان هاوشێوەیە، بەڵام ئۆنێتی ئاگاداری «هێڵنج» نەبووە و حەوت ساڵ لەوەو پێشتر «بیر»ـی نووسیوە." ڕەخنەگری ئوروگوایی، ئێمیر ڕۆدریگێز مۆنێگال، بیری بە «خەیاڵی ناو خەیاڵ» و «فرەلایەنیی ڕوانگەی گێڕانەوە» و «تێترنجاندنی دنیایەکی خەیاڵی لە دنیایەکی دیکەدا» پێناسە کردووە، هەروەها دەڵێت: "بیر سیمای تێکڕای بەرهەمەکانی دواتری ئۆنێتییە.''
یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتین چۆن نووسراوە؟ 
وەرگێڕی کتێبەکە، ژیار هۆمەر، دەڵێت: ساڵی ١٩٣١ لە بوێنۆس ئایرێس، سەردەمی ڕژێمی ئوریبوروو، شەممە و یەکشەممان فرۆشتنی جگەرە قەدەغە بووە، ئەوەی جگەرەکێش بووایە، دەبووایە هەینی مشووری بخواردایە. جارێکیان ئۆنێتی بیری دەچێت و جگەرەی لێ دەبڕێت، دادەنیشێت لەسەر ئامێری نووسین بیر دادەڕێژێت. منیش خۆم جگەرەکێشێکی باشم، جگەرە بە جگەرە دادەگیرسێنم. لەبەر وەرگێڕانی ئەم ڕۆمانە وازم لە جگەرەکێشان هێنا، هەمووان حەپەسان و کەس بڕوای نەدەکرد، هۆکارەکەیشیم نەدرکاند، خۆم خستە هەمان دۆخی نووسەر تا باشتر بتوانم وەریبگێڕم و دایبڕێژمەوە و هەستی ئەودیو وشەکان بگوازمەوە. دڵخۆشم دوای شەونخوونیی تاقەتپڕووکێن و نەبڕاوە، وەرگێڕانی ئەم بەرهەمەم بڕاندەوە. 
نووسەری ئەمریکای لاتین و براوەی خەڵاتی نۆبڵ، ماریۆ بارگاس یۆسا، دەڵێت: بیر یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە و ئێمەی نووسەرانی ئەمریکای لاتین هەمیشە قەرزارباری ئۆنێتیین، کەڵەنووسەری ئەرجەنتینی خولیۆ کۆرتاسار لەبارەی گرنگیی ئۆنێتییەوە دەڵێت: 'ئۆنێتی مەزنترین ڕۆماننووسی ئەمریکای لاتینە.
خوان کارلۆس ئۆنێتی (Juan Carlos Onetti): ڕۆماننووس و چیرۆکنووس و وتارنووسێکی ئوروگواییە. ساڵی ١٩٠٩ لە شاری مۆنتێڤیدێیۆی پایتەختی ئوروگوای، لە بنەماڵەیەکی چینی مامناوەند، چاوی بە دنیا هەڵهێناوە. ئۆنێتی هەر لە منداڵییەوە خوێنەرێکی شێلگیر بووە، زوو دەستی لە خوێندن هەڵگرتووە و دەستی بە کاری ڕۆژنامەنووسی کردووە.
 لە تەمەنی چواردە ساڵیدا، یەکەمین چیرۆکی بۆ ڕۆژنامەی ئێل موندۆ ناردووە، بەڵام بڵاویان نەکردووەتەوە. ساڵی ١٩٣٠ ژیانی هاوبەشی لەگەڵ «ماریا ئەمالیا ئۆنێتی»ـی ئامۆزای پێک هێناوە. چەند کارێکی جیاوازی تاقی کردووەتەوە و درێژەی بە نووسینی چیرۆک و وتار داوە. 
ساڵی ١٩٣٩، یەکەمین ڕۆمانی بە ناوی بیر (El Pozo) بڵاو کردووەتەوە کە یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە. 
ساڵی ١٩٨٠، خەڵاتی سێرڤانتێسی بردەوە. سێرڤانتێس لە گرنگترین خەڵاتەکانی زمانی ئیسپانییە؛ نووسەری وەک خۆرخێ لویس بۆرخێس و ئۆکتاڤیۆ پاز و ئێرنێستۆ ساباتۆ و کارلۆس فوێنتێس و کامیلۆ خۆسێ سێلا و ماریۆ بارگاس یۆسا و ئەلێخۆ کارپێنتیێر وەریانگرتووە. هەر ساڵی ١٩٨٠، لە لایەن پێنی ئەمریکای لاتینەوە بۆ خەڵاتی نۆبێڵی وێژە پاڵێوراوە، بەڵام نەیبردووەتەوە. ئۆنێتی ساڵانێک ئاوارەی ئیسپانیا بووە. لەوێ ژیانێکی گۆشەگیریی هەڵبژاردووە: دوانزە ساڵی کۆتاییی تەمەنی لە باڵەخانەکەی لە مەدرید بەسەر بردووە و خوێنەران و ڕۆژنامەوانان سەریان لێ داوە. ڕۆژی ٣٠ـی مەیی ١٩٩٤، لە تەمەنی ٨٤ ساڵیدا، لە نۆڕینگەیەکی مەدرید بە نەخۆشیی جگەر، کۆچی دواییی کردووە و لەسەر وەسێتی خۆی لە گۆڕستانی لا ئەلمودێنا نێژراوە.
ژیار هۆمەر (Jiyar Homer): وەرگێڕ و نووسیارێکی کوردە. لەدایکبووی ١٩٩٦ـی سلێمانییە. ئەندامی ناوەندی کەشکۆڵ لە زانکۆی ئەمریکی لە عێراق، سلێمانی (AUIS)ـیە. نووسیاری گۆڤاری ئیلیانە. وەرگێڕی کوردی و ئیسپانی و پۆرتوگالی و ئینگلیزی و عەرەبی و فارسییە. بەرهەمی چەندین نووسەری ئەمریکای لاتینی بۆ کوردی وەرگێڕاوە. 

بابەتی لێکچو

More News

Most Popular

هەواڵ

مەترسییەکانی بە قەزابوونی قەرەتەپە لایەنە کوردییەکان یەکدەخات

Mic
2025-07-08


دوای ئەوەی ئەنجومەنی پارێزگای دیالە بڕیاری بە قەزابوونی ناحەی قەرەتەپەی دەرکرد، لایەنە کوردییەکان بە توندی دژی بڕیارەکە وەستاونەتەوە، جەختدەکەنەوە، بڕیارەکە هەوڵێکە بۆ تێکدانی دیمۆگرافیای ناوچەکە و هەروەها، بڕیارەکە پێچەوانەی مادەی 140ـى دەستورە.

ئەنجومەنی پارێزگای دیالە بەکۆی دەنگ، بڕیاری بە قەزابوونی ناحیەی قەرەتەپەی پەسەندکرد، کە ناحیەیەکی سەر بە قەزای خانەقین بوو، بەپێی بڕیارەکە، جگەلەوەی قەرەتەپە لە خانەقین دادەبڕێت، ناحیەکانی کۆکس و جەبارە لە کفری دادەبڕێت و دەخرێنە سەر قەزا تازەکە.

بڕیارەکە نیگەرانی لایەنە کوردییەکانی لێکەوتووەتەوە و و پێیانوایە، بڕیارەکە هەوڵێکە بۆ تێکدانی دیمۆگرافیای ناوچەکە و پێچەوانەی مادەی 140ـى دەستورە.

بۆ رەتکردنەوەی بڕیارەکە، ئەمڕۆ سەرجەم لایەنە کوردییەکان لە خانەقین کۆدەبنەوە، بە وتەی شێرکۆ میروەیس، لێپرسراوی مەڵبەندی یەکێتی لە خانەقین لە کۆبونەوەکەدا، بڕیارێکی بەکۆمەڵ دەدەن بۆ رەتکردنەوەی ئەو ستەمەی لە کورد دەکرێت .

لێپرسراوی مەڵبەندی یەکێتی لە خانەقین وتیشی: پێشێلکارییەکە مەترسییە لەسەر هەموو کوردستان و ئایندەی کورد لە ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی کوردستان.

ئەوس مەهداوی، نوێنەری یەکێتی لە ئەنجومەنی پارێزگای دیالە رایگەیاند، ناحیەی قەرەتەپە هێشتا تایبەتمەندیی بەقەزابوونی تێدانییە، ژمارەی دانیشتووانەکەشی لە 400 هەزار تێپەڕ ناکات، تاوەکو بێتە قەزا، بەڵام وەزیری پلاندانان، وەک کارێکی سیاسی ئەوەی کردووە، چونکە ئەوەی ئێستا بەڕێوەبەری ناحیەکەیە لە رووی سیاسییەوە سەر بە ئەوە، ئەو کارەش بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەکاردەهێنێت.

TVPodcastهەواڵبنکۆڵکاری دەربارەی ئێمە 18-

ریکلاممان لەگەڵ بکە

+964 (0)770 153 6483

[email protected]

Designed and developed by AVESTA GROUP

Mic News. ©2021 All rights reserved