یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتین لەلایەن كوردێكەوە وەرگێڕانی بۆكرا

ڕۆمانی 'بیر'ـی نووسەری ئوروگوایی 'خوان کارلۆس ئۆنێتی' یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە، ژیار هۆمەر لە ئیسپانییەوە وەریگێڕاوە و ئێستا لە کتێبفرۆشییەکانی کوردستان بەردەستە.
خوان کارلۆس ئۆنێتی ڕۆماننووس و چیرۆکنووس و وتارنووسێکی ئوروگواییە. نووسەرێکی هەرە گرنگی مێژووی ئەمریکای لاتین و زمانی ئیسپانییە. سەر بە وێژەی بوونخوازییە و باوکی ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە. ساڵی ١٩٨٠، خەڵاتی بەناوبانگی سێرڤانتێس و ساڵی ١٩٨٥، خەڵاتی مەزنی وێژەی ئوروگوایی وەرگرتووە. ساڵی ١٩٣٩، یەکەمین ڕۆمانی خۆی بە ناوی بیر بڵاو کردووەتەوە، ژیار هۆمەر لە ئیسپانییەوە وەریگێڕاوە و ناوەندی کەشکۆڵ لە زانکۆی ئەمریکی لە عێراق، سلێمانی لە دووتوێی ٨٤ لاپەڕەدا بڵاوی کردووەتەوە. 
وەرگێڕی لاو ژیار هۆمەر لە لێدوانێکیدا بەمایكی وت: بیر بنچینەیەکی تێگەیشتنی دنیای گێڕانەوەی ئەمریکای لاتینە. ئۆنێتی کاریگەرییەکی زۆری لەسەر ڕیالیزمی جادوویی و ڕەوتی وێژەییی «بوم» و نەوەی دواتر داناوە؛ ئەو کەڵەنووسەرانی وەک نوێنەری ئەمریکای لاتین لە چوار قۆڕنەی دنیادا دەنگیان داوەتەوە، نووسەری وەک ماریۆ بارگاس یۆسا و خولیۆ کۆرتاسار و کارلۆس فوێنتێس و خوان ڕولفۆ و گابریێل گارسییا مارکێز لە لایەنی ناوەڕۆک، لێکدان و ڕێکخستن و تێکهەڵکێشی کات، گەمەی بەردەوامی نێوان حەقیقەت و خەیاڵەوە، قەرزارباری ئۆنێتین.
نووسیاری کۆبەرهەمی ئۆنێتی، ئۆرتێنسیا کامپانێلا، دەڵێت: "بیر گرنگترین بەرهەمی ئۆنێتییە، زۆربەی کەڵکەڵەکانی نووسەر لەم ڕۆمانەدایە، دەقی بیر سەرتۆپی سەردەمەکەیەتی. زۆر کەس بەراوردی «هێڵنج»ـەکەی سارتەری دەکەن. ڕاستە کەشەکەیان هاوشێوەیە، بەڵام ئۆنێتی ئاگاداری «هێڵنج» نەبووە و حەوت ساڵ لەوەو پێشتر «بیر»ـی نووسیوە." ڕەخنەگری ئوروگوایی، ئێمیر ڕۆدریگێز مۆنێگال، بیری بە «خەیاڵی ناو خەیاڵ» و «فرەلایەنیی ڕوانگەی گێڕانەوە» و «تێترنجاندنی دنیایەکی خەیاڵی لە دنیایەکی دیکەدا» پێناسە کردووە، هەروەها دەڵێت: "بیر سیمای تێکڕای بەرهەمەکانی دواتری ئۆنێتییە.''
یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتین چۆن نووسراوە؟ 
وەرگێڕی کتێبەکە، ژیار هۆمەر، دەڵێت: ساڵی ١٩٣١ لە بوێنۆس ئایرێس، سەردەمی ڕژێمی ئوریبوروو، شەممە و یەکشەممان فرۆشتنی جگەرە قەدەغە بووە، ئەوەی جگەرەکێش بووایە، دەبووایە هەینی مشووری بخواردایە. جارێکیان ئۆنێتی بیری دەچێت و جگەرەی لێ دەبڕێت، دادەنیشێت لەسەر ئامێری نووسین بیر دادەڕێژێت. منیش خۆم جگەرەکێشێکی باشم، جگەرە بە جگەرە دادەگیرسێنم. لەبەر وەرگێڕانی ئەم ڕۆمانە وازم لە جگەرەکێشان هێنا، هەمووان حەپەسان و کەس بڕوای نەدەکرد، هۆکارەکەیشیم نەدرکاند، خۆم خستە هەمان دۆخی نووسەر تا باشتر بتوانم وەریبگێڕم و دایبڕێژمەوە و هەستی ئەودیو وشەکان بگوازمەوە. دڵخۆشم دوای شەونخوونیی تاقەتپڕووکێن و نەبڕاوە، وەرگێڕانی ئەم بەرهەمەم بڕاندەوە. 
نووسەری ئەمریکای لاتین و براوەی خەڵاتی نۆبڵ، ماریۆ بارگاس یۆسا، دەڵێت: بیر یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە و ئێمەی نووسەرانی ئەمریکای لاتین هەمیشە قەرزارباری ئۆنێتیین، کەڵەنووسەری ئەرجەنتینی خولیۆ کۆرتاسار لەبارەی گرنگیی ئۆنێتییەوە دەڵێت: 'ئۆنێتی مەزنترین ڕۆماننووسی ئەمریکای لاتینە.
خوان کارلۆس ئۆنێتی (Juan Carlos Onetti): ڕۆماننووس و چیرۆکنووس و وتارنووسێکی ئوروگواییە. ساڵی ١٩٠٩ لە شاری مۆنتێڤیدێیۆی پایتەختی ئوروگوای، لە بنەماڵەیەکی چینی مامناوەند، چاوی بە دنیا هەڵهێناوە. ئۆنێتی هەر لە منداڵییەوە خوێنەرێکی شێلگیر بووە، زوو دەستی لە خوێندن هەڵگرتووە و دەستی بە کاری ڕۆژنامەنووسی کردووە.
 لە تەمەنی چواردە ساڵیدا، یەکەمین چیرۆکی بۆ ڕۆژنامەی ئێل موندۆ ناردووە، بەڵام بڵاویان نەکردووەتەوە. ساڵی ١٩٣٠ ژیانی هاوبەشی لەگەڵ «ماریا ئەمالیا ئۆنێتی»ـی ئامۆزای پێک هێناوە. چەند کارێکی جیاوازی تاقی کردووەتەوە و درێژەی بە نووسینی چیرۆک و وتار داوە. 
ساڵی ١٩٣٩، یەکەمین ڕۆمانی بە ناوی بیر (El Pozo) بڵاو کردووەتەوە کە یەکەمین ڕۆمانی هاوچەرخی ئەمریکای لاتینە. 
ساڵی ١٩٨٠، خەڵاتی سێرڤانتێسی بردەوە. سێرڤانتێس لە گرنگترین خەڵاتەکانی زمانی ئیسپانییە؛ نووسەری وەک خۆرخێ لویس بۆرخێس و ئۆکتاڤیۆ پاز و ئێرنێستۆ ساباتۆ و کارلۆس فوێنتێس و کامیلۆ خۆسێ سێلا و ماریۆ بارگاس یۆسا و ئەلێخۆ کارپێنتیێر وەریانگرتووە. هەر ساڵی ١٩٨٠، لە لایەن پێنی ئەمریکای لاتینەوە بۆ خەڵاتی نۆبێڵی وێژە پاڵێوراوە، بەڵام نەیبردووەتەوە. ئۆنێتی ساڵانێک ئاوارەی ئیسپانیا بووە. لەوێ ژیانێکی گۆشەگیریی هەڵبژاردووە: دوانزە ساڵی کۆتاییی تەمەنی لە باڵەخانەکەی لە مەدرید بەسەر بردووە و خوێنەران و ڕۆژنامەوانان سەریان لێ داوە. ڕۆژی ٣٠ـی مەیی ١٩٩٤، لە تەمەنی ٨٤ ساڵیدا، لە نۆڕینگەیەکی مەدرید بە نەخۆشیی جگەر، کۆچی دواییی کردووە و لەسەر وەسێتی خۆی لە گۆڕستانی لا ئەلمودێنا نێژراوە.
ژیار هۆمەر (Jiyar Homer): وەرگێڕ و نووسیارێکی کوردە. لەدایکبووی ١٩٩٦ـی سلێمانییە. ئەندامی ناوەندی کەشکۆڵ لە زانکۆی ئەمریکی لە عێراق، سلێمانی (AUIS)ـیە. نووسیاری گۆڤاری ئیلیانە. وەرگێڕی کوردی و ئیسپانی و پۆرتوگالی و ئینگلیزی و عەرەبی و فارسییە. بەرهەمی چەندین نووسەری ئەمریکای لاتینی بۆ کوردی وەرگێڕاوە. 

هەواڵ

زیاتر لە 300 هەزار خانووی زیادەڕەو لەهەرێمی كوردستان تاپۆ دەكرێن

زیاتر لە 300 هەزار خانووی زیادەڕەو لە هەرێمی كوردستان هەن كە دەتوانن تاوەكو بەرواری 9-9-2022، داواكاری بۆ تاپۆكردنی خانووەكانیان پێشكەش بكەن، سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانیش ڕێنمایی بۆ تاپۆكردنیان دەركرد.
ئەو خانووانەی پێش 31-12-2020، بەزێدەڕۆ درووستكراون تاپۆدەكرێن، تاوەكو ئێستا لیژنەی خەمڵاندنی تێچووی تاپۆی هەر خانوویەكی زێدەڕۆ نەچووەتە گەڕەكەكان، بەڵام تێچووی هەر یەكێكیان بەپێی بە یاسای ژمارە 7ـی ساڵی 2021ـی پەرلەمانی كوردستان دیاریدەكرێت: 
- ئەگەر ئەو زەوییەی زێدەڕۆیی كراوەتەسەر، پێشتر شارەوانی جیایكردبێتەوە، تێچووەكەی بە 25%ـی نرخی راستەقینەی زەوییەكە دەخەمڵێنرێت.
- ئەگەر كەسەكە پێشتر سوودمەندبووبێت لە دەوڵەت، تێچووەكەی بە 35%ـی نرخی راستەقینەی زەوییەكە دەخەمڵێنرێت. 
- ئەگەر شارەوانی پێشتر ئەو زەوییەی جیانەكردبێتەوە، تێچووەكەی بە نرخێك دەخەمڵێنرێت كە كەمترنەبیت لە 5%ـی نرخی راستەقینەی زەوییەكە. 
- ئەگەر شوێنی خانوویەك سەرپێچی بوو بۆ سەر ماستەرپلان یان نەخشەی كەرتی، تاپۆكردنەكەی رەتدەكرێتەوە و بە زەوییەكی دیكە قەرەبوو دەكرێتەوە.
- ئەگەریش كەسێك ئامادەنەبوو ئەو بڕە پارەیە بۆ تاپۆكردن بدات، زەوییەكەی بەناوی شارەوانی سنوورەكەیەوە تۆماردەكرێت.
لوقمان وەردی، سەرۆكی لیژنەی شارەوانی و گواستنەوە و گەیاندن و گەشتوگوزار بە مایكی وت: بۆ دیاریكردنی نرخی تاپۆكردن، لیژنەیەك لەیەكە ئیدارییەكان دروستدەكرێت و نوێنەری وەزارەتە پەیوەندیدارەكانی تێدایە و خەمڵاندن بۆ ئەو زەوییانە دەكات و نرخەكەی دیاریدەكات، ئێمەش لە نزیكەوە چاودێری نزیكی ئەو كارانە دەكەین.
لە 70%ـی داهاتی پڕۆسەكە بۆ خزمەتگوزاری ئەو گەڕەكانە بەكاردێت كە خانووەكانیان لێ تاپۆكراون.
سە‌رۆكایە‌تی شارە‌وانی سلێمانی ئەمرۆ رایگەیاند: لە ڕێكەوتی ٢٠٢٢/٨/١٤، كۆبونەوەیەك ئەنجامدرا لە دیوانی پارێزگا، بە ئامادەبوونی نوێنەری پارێزگای سلێمانی، بەڕێوەبەرایەتی گشتیی شارەوانییەكان، قائیمقامیەتی سلێمانی، بەڕێوەبەرایەتی ناحیەی بەكرەجۆ، سەرۆكایەتی شارەوانی سلێمانی-لیژنەی گوندەكان، تایبەت بە پێدانی ڕێنمایی بە (موختارەكانی) شاری سلێمانی، بەمەبەستی جێبەجێكردنی یاسای (٣)ی ساڵی  ٢٠٠٩، هەموواركراوی ژمارە (٧) ی ٢٠٢١. تایبەت بە تەملیكردنی خانووە زیادەڕۆییەكان و ڕێنماییدان، بە موختارەكان بۆ كارئاسانیكردنی مامەڵەی هاووڵاتیان زوو ڕاییكردنیان بەمشێوەیە:-
١- بە هیچ شێوەیەك داوای گرێبەستی نوسینگە نەكرێت.
٢- داوای فۆڕمی گوندەكان نەكرێت.
٣- پشتگیریی، تەنها بۆ خانووی نیشتەجێ بكەن و، بەواتا پشتگیریی بۆ زەوی، هەیكەل، ئەساس نەكرێت.
٤- بۆ هەر خانوویەك تەنها، یەك پشتگیریی بكرێت.
٥- ئەگەر خانوویەك كرێچی تێدابوو، ئاماژەی پێبدەن لە پشتگیرییەكەدا.
٦- پشتگیریی بۆ هەموو خانوویەك بكرێت، كە لەناو سنوری گوندەكەدا بێت، یان لە دەرەوەی سنورەكە بێت.
٧- پێویستە هاووڵاتی پشتگیریی موختارەكەی، لەگەڵ داواكارییەك و پێداویستییەكانی وەك (كارتی نیشتیمانی، فۆڕمی خۆراك)، هەروەها پسوڵەی ئاو، كارەبا” ئەگەر هەبوو ببەن بۆ پارێزگا.