ژیان

شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ بەساڵاچووان

کەسانی بەساڵاچوو لە هەموو ڕوویەکەوە جیاوازن، پێویستە مامەڵەیەکی جیاوازیان لەگەڵدا بکرێت و زیاتر گرنگییان پێ بدرێت. زۆرینەی خەڵکی کەسی بەساڵاچوو لە خێزانەکەیدا هەیە و لەوانەیە نەزانێت چۆن مامەڵەی لەگەڵدا بکات، ئەمەش کێشەی بۆ دروست بکات، بۆیە پێویستە هەمووان چەند خاڵێک لەبەرچاوبگرن و بەو ڕێنوێنییانە گرنگی بدەن بە کەسانی بەساڵاچوو.
ڕێنوێنی بۆ شێوازی مامەڵەکردن لەگەڵ بەساڵاچوواندا
بە بێ هێز سەیریان نەکەیت
وەک هەر تەمەنێکی تر تەمەنی بەساڵاچوویش تایبەتمەندی خۆی هەیە، زۆرێک پێیان وایە کە بەساڵاچووەکان بێتوانان و بێهێزن. بەڵام ئەمە هەڵەیە و بەگشتی ئەوان ئەمەیان پێ ناخۆش دەبێت. پێویستە لێیان تێبگەیت و بهێڵیت خۆیان زۆرینەی کارەکانیان ئەنجام بدەن. کەسانی بەساڵاچوو دڵگران دەبن ئەگەر وابزانن بەزەیتت دێتەوە پێیاندا. 
ئاگاداری زمانی جەستەت بە
لەوانەیە سەیرکردنێک یاخود ئاماژەیەکی تۆ دڵی بەساڵاچوویەک بشکێنێت. وامەزانە کەسانی بەساڵاچوو لە ئاماژە و هەندێک سەیرکردن تێناگەن.
ئارامگرتن و خۆکۆنتڕۆڵکردن
بەگشتی ڕەفتار لەگەڵ کەسانی بەساڵاچوودا، پێویستی بە ئارامگرتن و خۆکۆنتڕۆڵکردن هەیە. کەسانی بەساڵاچوو دڵیان ناسکترە بۆیە پێویستە زۆر ئاگاداری ڕەفتار و کردەوەکانت بیت لەگەڵیاندا. زۆرجار کەسانی بەساڵاچوو زۆر بە هێواشی دەچن بە ڕێگادا یاخود بە هێواشی نان دەخۆن، ئەمە سروشتییە و بەهۆی تەمەنەکەیانەوەیە. هەربۆیە بۆڵەبۆڵکردن و ڕەفتاری ناشرینیت نیشانەی نزمی ئاستی هۆشیاری تۆیە. 
فەرمان مەکە بەسەریاندا، پرسییان پێ بکە
ئەگەر بەرنامە و یاسا دادەنێیت بۆ ژیانی بەساڵاچوویەک، واتە خەو و خواردن و شێوازی ژیانی دەکەیتە بەرنامەیەک. زۆر گرنگە بە شێوازی فەرمانکردن بەسەریدا پلانەکانی پێ نەڵێیت. ئەوە بۆ ژیانی ئەو دەبێت، بۆیە سەرەتا واباشە پرسی پێ بکەیت و بۆی ڕوونبکەیتەوە کە هەموو ئەمانە لەپێناو هەبوونی تەندروستییەکی باشە بۆ خۆی. بۆ نموونە نابێت بڵێیت (ئەمڕۆ مریشک بخۆ، دەبێت ئەمڕۆ نەچیت بۆ ئەو شوێنە ساردە) لەجێی ئەمانە دەتوانیت بڵێیت (مریشک سوودی زۆرە و پێت چۆنە ئەمڕۆ مریشکت بۆ دروست بکەم؟ ئەمڕۆ کەشوهەوا زۆر ساردە هەمووان لە ماڵەوە دەمێننەوە، بەڕای تۆ باشتر نییە بەیانی بچیت؟.
لێووردەبە بەرانبەر ڕەفتارەکانیان
کەسانی بەساڵاچوو زۆر شتیان بەلاوە جیاواز و سەیرە، بەتایبەت ئەوانەی کە لە سەردەمی خۆیاندا نەبووە. هەربۆیە ئەگەری هەیە بەردەوام توانج بدەن، یاخود تەنانەت قسەی ناشرینیش بکەن و دڵت بڕەنجێنن. بەڵام پێویستە لێبووردە بیت و ڕەچاوی تەمەنی ئەو کەسە بکەیت، ئەوەش بزانیت کە ئەو شتانە بۆ ئەو نائاساییە و ناتوانێت خۆی بگونجێنێت لەگەڵیدا هەربۆیە کاردانەوەی بەمشێوەیە دەبێت.
ئاگاداری تەندروستییان بە
کەسی بەساڵاچوو بەهۆی زۆری تەمەنەکەیەوە زووتر نەخۆش دەکەوێت، یاخود دەکرێت چەندین نەخۆشی درێژخایەنی هەبێت. بۆیە پێویستە زۆر ئاگاداری تەندروستی بیت و هەروەها سەردانی پزیشکی پێ بکەیت بۆ دڵنیابوونەوە.

هەواڵ

سێشەممەی مووچە؛ حکومەتی عێراق بڕیار لەبارەی مووچەی هەرێمەوە دەدات؟

تا ئێستا حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناردنی پارەی مووچە بۆ هەرێمی کوردستان رێکنەکەوتوون، زانیارییەکان سێشەممە بە یەکلاییکەرەوە ناو دەبن. 

 سێشەممەی مووچە؛ ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە دەبێت و بەپێی زانیارییەکان بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رێککەوتنی هەولێر و بەغدا بدرێت. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، هەردوو حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان رەشنووسی رێککەوتنێکیان ئامادە کردووە کە پرسی داهاتەکان، بەجێکردنی مووچە و دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە خۆ دەگرێت. 

تا ئێستا هیچ کام لە هەولێر و بەغدا زانیاریی فەرمییان لەبارەی ئەو رەشنووسەوە بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام بەپێی سەرچاوەکان لە هەردوو حکومەت چاوەڕوان دەکرێت، ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە سێشەممەی مووچە بێت و حکومەتی عێراق لەبارەی ناردنییەوە بڕیار بدات. 

کێشەی نەناردنی پارەی مووچە لەلایەن بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان  ئەو کاتە سەری هەڵدا کە وەزارەتی دارایی عێراق بە نوسراوێک هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە هیچ بڕە پارەیەکیان لە یاسایی بوودجەدا نەماوە تا بۆیانی بنێرن. 

بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی عێراق بەڵێنی داوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە پارەی مووچەی مانگی ئایار بەشێوەی سولفە رەوانەی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام ئەگەر هەیە شێوازی ناردنەکەی لە سولفەشەوە بگۆڕێت بۆ شێوازی دیکە. 

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبارەی رەشنووسەکەوە دەستی  دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتووە، هەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت و داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت. 

هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا دەبێت مانگانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، تا لە رێگەی ئەو کۆمپانیا عێراقییەوە هەناردەی دەرەوە بکرێتەوە. 

پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەش یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی ئەو رەشنووسە سەرەتاییەی کە لە نێوان هەردوو حکومەت ئامادەکراوە. 

هەرێمی کوردستان پێویستە مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بە بانکی بکات و هەژماری بانکیان لە بانکە رێگە پێدراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بکاتەوە. 

چاوەڕوان دەکرێت، کردنەوەی هەژمارە بانکییەکان  لە چوارچێوەی پڕۆژەی "هەژماری من"دابن، وەک ئەوەی کاروان یاروەیس لە زاری پارێزگاری بانکی ناوەندییەوە رایگەیاندووە،" هەژماری من هەر تەوتینە و جیاوازیی نییە". 

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە 60 رۆژە چاوەڕانی دابەشکردنی مووچەن، دوایین مووچە کە لە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە مووچەی مانگی نیسان بووە کە 18ـی ئایاری 2025 کۆتا رۆژی دابەشکردنیی بووە و لەوکاتەوە هیچ مووچەیەک دابەش نەکراوە.