ژیان

مرۆڤ تەمەنی درێژتر دەبێت بەڵام لە تەندروستی کەمتر... بەهۆی قەڵەوی و نەخۆشی شەکرە

Mic
2024-06-11

لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٠ بۆ ٢٠٢١ ژمارەی ئەو ساڵانەی کە مرۆڤەکان لە دۆخێکی خراپدا دەژین بە ڕێژەی ٥٠% زیادی کردووە
توێژینەوەیەکی گەورەی نێودەوڵەتی کە دوێنێ پێنجشەممە بڵاوکرایەوە، دەریخست قەڵەوی و بەرزی شەکر و پەستانی خوێن لە کێشەکانی میتابۆلیکن کە ئێستا دەبێتە هۆی زیادبوونی نزیکەی 50% لە ساڵانی تەمەندا کە مرۆڤ دەیتوانی لە تەندروستیدا بژی و لەدەست دەچێت بەهۆی نەخۆشی یان مردنی پێشوەختە، بە بەراورد بە ساڵی ٢٠٠٠.

هەر لەو ماوەیەدا، ژمارەی ئەو ساڵانەی کە بەهۆی هۆکارەکانی پەیوەست بە بەدخۆراکی دایکان و منداڵەکانەوە لەدەستچوون، وەکو کۆتاییهێنان یان بەفیڕۆدان، بە ڕێژەی ٧١.٥% کەمیکردووە.

توێژینەوەی بارگرانی جیهانی بۆ نەخۆشی و برینداربوون و هۆکاری مەترسی بۆ ساڵی ٢٠٢١ کە ئەمڕۆ پێنجشەممە لە ڕۆژنامەی لانسێتدا بڵاوکراوەتەوە، داتای ٢٠٤ وڵات و ناوچە بەکارهێناوە بۆ دەستنیشانکردنی هۆکارە سەرەکییەکانی نەخۆشی و مردنی پێشوەختە لە سەرانسەری جیهاندا.

نووسەرانی توێژینەوەکە دەڵێن داتاکان گۆڕانکارییەکی ڕوون لە ئاستەنگە تەندروستییە جیهانییەکان نیشان دەدەن لەگەڵ تەمەنی دانیشتووان و گۆڕانی شێوازی ژیان، هەرچەندە پیسبوونی هەوا گەورەترین هۆکاری مەترسی بووە لە داتاکانی ساڵی ٢٠٠٠ و ٢٠٢١دا.

هەروەها ئاماژەیان بەوە کردووە کە ئەنجامەکان یەکسان نەبوون، لەگەڵ کەمخۆراکی هێشتا هۆکارێکی سەرەکی مەترسیدارە لە ئەفریقای ژێر سەحرا، بۆ نموونە.

توێژەران ئاماژەیان بەوەشکردووە، نەخۆشیی تەندروستی لەنێو ئەو کەسانەی تەمەنیان لە تەمەنی ١٥ بۆ ٤٩ ساڵدایە لە سەرانسەری جیهاندا زیاتر دەگەڕێتەوە بۆ بەرزبوونەوەی ڕێژەی بارستەی لەش و بەرزبوونەوەی ڕێژەی شەکر لە خوێندا، کە هۆکاری مەترسین بۆ تووشبوون بە نەخۆشی شەکرە.
لیان ئۆنگ، توێژەری باڵا لە پەیمانگای پێوانە و هەڵسەنگاندنی تەندروستی لە زانکۆی واشنتۆن کە سەرکردایەتی توێژینەوەکە دەکات، دەڵێت: "ڕەنگە ڕەوتەکانی داهاتوو زۆر جیاواز بن لە ڕەوتەکانی ڕابردوو بەهۆی هۆکارەکانی وەک گۆڕانی کەشوهەوا، بەرزبوونەوەی قەڵەوی و ئالوودەبوون".

توێژینەوەیەکی هاوڕێی پانێڵی بارگرانی جیهانی پێشبینی کردووە کە تەمەنی چاوەڕوانکراو تا ساڵی ٢٠٥٠، ٤.٥ ساڵ بەرزبێتەوە، لە ٧٣.٦ ساڵەوە بۆ ٧٨.١ ساڵ.

پێدەچێت گەورەترین زیادبوون لەو وڵاتانەدا بێت کە لە ئێستادا خەمڵاندنەکانیان کەمن، ئەمەش بەو مانایەیە کە تەمەنی چاوەڕوانکراو لە سەرانسەری جیهاندا دەستیکردووە بە یەکگرتن.

هەرچەندە تاکەکان تەمەنیان زیاتر دەبێت، بەڵام بەپێی توێژینەوەکە پێشبینی دەکرێت ساڵانی زیاتری تەمەنیان لە دۆخی خراپی تەندروستیدا بەسەر بەرن.

More News

Most Popular

زانست

ئایا ماسی دوای بەستنی دووبارە زیندوو دەبێتەوە؟

Mic
2024-07-25

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " earthdate" دا باس لەوە دەکات کە ماسی بە گشتی توانای خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی پلەی گەرمیدا هەیە و دەتوانێت لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر بژی، بەڵام ئەگەر ئاوێک بە تەواوی بەستوو بێت، ئەگەری ئەوە هەیە هەندێک لە ماسییەکان بمرن.
لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە چۆن ماسییەکان لە دەریاچە بەستووەکان و ئاوەکانی ناوچە جەمسەرییە سەهۆڵاوییەکانی زەویدا دەژین؟
ماسییەکان کۆمەڵێک ستراتیژی بەکاردەهێنن بۆ مانەوەیان لە ژیاندا، ئەوانیش بریتین لە:
- خاوبوونەوەی میتابۆلیک، ماسی دەچێتە دۆخێکەوە پێی دەوترێت "torpor" ئەمەش هاوشێوەی خەوی زستانەیە، بەڵام بەو شێوەیە قووڵ نییە، پلەی گەرمی جەستەیان لەگەڵ پلەی گەرمی ئاوەکەدا دادەبەزێت و لێدانی دڵ و هەناسەدان و ئاستی چالاکی و جوڵەکانی بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش کەم دەبنەوە، بەم شێوەیەش وزە دەپارێزێت چونکە جەستەیان پێویستی بە جوڵە نییە.
- دەڕۆنە قووڵاییەکی زۆرترەوە، زۆرێک لە جۆرەکانی ماسی دەچنە ناوچە قووڵاییەکانی دەریاچەکانەوە کە پلەی گەرمی ئاوەکە جێگیرتر دەمێنێتەوە و کەمتر ئەگەری بەستنی تەواوەتی هەیە، ئەمەش ماسییەکە دەپارێزێت وادەکات لە ژیاندا بمێنێتەوە.
- کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن، بەو پێیەی ئاستی چالاکییەکانیان زۆر کەم دەبێتەوە، ماسییەکان پێویست ناکات لە وەرزی زستاندا وەکو جاران خۆراک بدۆزنەوە، لەوانەیە زۆر کەم بخۆن یان پشت بە وزەی یەدەگی خۆیان ببەستن.
- گونجاندنی فیزیۆلۆژی، هەندێک جۆری ماسی گونجانی تایبەتیان لە جەستەیاندا هەیە کە یارمەتیان دەدات لە سەرمادا بمێننەوە، بۆ نموونە هەندێکیان پرۆتینی دژە بەستن لە خوێنیاندا هەیە کە ڕێگری لە بەستنی خانەکانیان دەکات.
هەر بۆیە بە بەکارهێنانی ئەم ستراتیژانە، ماسییەکانی دەریاچە بەستووەکان دەتوانن وزەی خۆیان بپارێزن و لە بارودۆخی سەختی زستاندا بژین تا بەهار دێت.