تۆڕی کۆمەڵایەتی
زانراوە کە پەیوەندی کۆمەڵایەتی گرنگە بۆ تەندروستی دەروونی و جەستەیی و باشترکردنی باری دەروونی و بەرزکردنەوەی هەستی سەربەخۆیی و ئاسایش و سەلامەتی. زۆرێک لە توێژینەوەکان ئەو کاریگەرییە نەرێنییانەیان دەرخستووە کە تەنیایی و دابڕانی کۆمەڵایەتی دەتوانێت لەسەر تەندروستی هەبێت، بەتایبەتی بۆ کەسانی بەساڵاچوو.
هۆکارە کۆمەڵایەتییەکان
توێژینەوە نوێیەکە بە سەرۆکایەتی زانکۆی مۆناش لە ئوسترالیا، لێکۆڵینەوەی لەوە کردووە کە پەیوەندی کۆمەڵایەتی چەندە گرنگە کاتێک باس لە تەندروستی دڵ دەکرێت لەڕووی پێشبینیکەرە سەرەکییەکانی نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکانەوە لە ئەنجامی کۆمەڵێک هۆکاری جیاوازی کۆمەڵایەتیبوون. وەک یەکەم لێکۆڵینەوە کە سەیری مەترسی نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان دەکات لە پێوەندی لەگەڵ کۆمەڵێک هۆکاری کۆمەڵایەتی بەرفراوان، بۆی دەرکەوتووە کە ڕەگەز ڕۆڵی هەیە.
هاوسەر و خزم و کەسوکار
ئەنجامی توێژینەوەکە دەرکەوتووە کە هاوسەرگیری پەیوەندی بە کەمبوونەوەی مەترسی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکانەوە هەیە بۆ هەردوو ڕەگەزی نێر و مێ. بۆ پیاوان نزیک بوون لە سێ بۆ هەشت خزم کە دەتوانن داوای یارمەتی بکەن، ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان بە ڕێژەی 24% کەمدەکاتەوە. پیاوێک کە بەردەوام پەیوەندی لەگەڵ سێ بۆ هەشت خزم و کەسوکاری هەبێت کە بتوانێت لەگەڵیاندا باسی بابەتی تایبەت بکات، مەترسییەکەی بە ڕێژەی ٣٠٪ کەمدەکاتەوە. بەشداریکردن لە چالاکییە کۆمەڵایەتییە کێبڕکێکارەکاندا وەک یاری شەترەنج یان کارت بووە هۆی کەمبوونەوەی 18%. بۆ خانمان، ژیان لەگەڵ کەسانی دیکە - وەک خێزان، هاوڕێ یان خزم- ئەگەری تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکان بە ڕێژەی 26% کەمدەکاتەوە. هەبوونی سێ هاوڕێ یان زیاتر کە بتوانن لەگەڵیان باسی بابەتە تایبەتەکان بکەن پەیوەندی بە کەمبوونەوەی ٢٩%ەوە هەبوو.
هاوڕێیەتی نزیک و گفتوگۆکردن لەسەر نیگەرانییەکان
ئاشمایلا بیرهانو تیشال، کاندیدی دکتۆرا لە قوتابخانەی… تەندروستی گشتی و پزیشکی خۆپاراستن لە زانکۆی مۆناش و لێکۆڵەری سەرەکی توێژینەوەکە: لە کاتێکدا بۆ پیاوان، هەبوونی کەسوکاری نزیک کە مرۆڤ دەتوانێت بە ئاسانی داوای یارمەتی لێبکات یان باسی نیگەرانییەکانی کەسی بکات، پەیوەندی بە کەمبوونەوەی ڕێژەی تووشبوون بە نەخۆشییەکانی دڵ و خوێنبەرەکانەوە هەبووە.
پێشنیاری سادە و گرنگ
دەشڵێت: "بەبێ گوێدانە تەمەن، بەڵگەکان بۆ سوودەکانی هاوڕێ و کەسە نزیکەکان لەسەر تەندروستی دڵ و خوێنبەرەکان ڕوونن. ئەم دیاردەیە دەتوانرێت بگەڕێنرێتەوە بۆ کاریگەری ئەرێنی هاوبەشکردنی هەستەکان لەگەڵ ئەندامانی خێزان، هاوڕێ یان دراوسێ لە بەرزکردنەوەی هەستی خۆشگوزەرانی و پەیوەندی، " توێژەر تیشال وتی.
پێشنیارەکانی توێژینەوەکە بریتین لە تەنها دەرهێنانی خەڵک و پەیوەندی کۆمەڵایەتی، هەروەها پەروەردەکردن و چێژوەرگرتن لە پەیوەندی نزیک لەگەڵ هاوڕێ و خێزانەکان، کە یارمەتیدەر دەبێت بۆ باشترکردنی تەندروستی دڵ.
توێژینەوەیەک کە لە گۆڤاری زانستی ژینگە و تەکنۆلۆژیادا بڵاو کراوەتەوە ئاماژەی بەوە داوە، بەشێک لە بابەتی جوانکارییەکان کە ئەمڕۆ بەکار دێت، ڕێژەیەکی زۆر لە ماددە کیمیایییە ژەهراوییەکان لە پێکهاتەیاندا هەیە وەک پۆڵی فلۆرۆ ئەڵکیل (PFAS ) . کە بەداخەوە لە پێکهاتەی ماددە جوانکارییەکاندا ئەم ماددە نانووسرێت بۆ ئەوەی خەڵک هۆشیار بێت.
ئیدارەی خۆراک و دەرمانی ئەمریکی (FDA) باس لەوە دەکات، بەشێک لە بابەتە جوانکارییەکانی وەکوو بۆیەی نینۆک و کرێمەکان و سوراو و قەڵەم چاو و ماسکەرا، دەکرێت ئەم ماددانەی تێ بکرێت بۆ ئەوەی زۆرتر بە درەوشاوەیی دەربکەوێت. بۆیە زۆر گرنگە ئەو بابەتە جوانکارییانە بەکار دێت کە دڵنیان لەوەی ئۆریجیناڵە و کوالێتی بەرزە.