زانست

زانایانی ناسا پێکهاتەیەکی سەیریان دۆزیوەتەوە کە لە ئەتمۆسفێری زەویدا دەسوڕێنەوە

Mic
2024-07-10

زانایانی ناسا بە بەکارهێنانی ئامێرێکی وێنەگرتن بە ناوی "GOLD" چەند شێوەیەکی نهێنییان دەستنیشان کردووە بە بەرزیی نێوان 48 تا965 کلم ی سەرووی زەوی، لە بەشێکی بەرگە هەوادا دەفڕن لە بەرزی نزیکەی 48-965 کیلۆمەتر.
زاناکان پێکهاتە چاوەڕواننەکراوەکانیان لە شێوەی X و C لە چینێکی کارەبایی گازدا لە بەشێکی بەرگەهەوادا دۆزیەوە کە پێی دەوترێت ئایۆنی.
زانایان پێکهاتەکانی دەوروبەری ئایۆنۆسفێر "ئەو ناوچەیەی کە بەرگەهەوای زەوی لەگەڵ بۆشایی ئاسماندا کۆدەبێتەوە"، دۆزیوەتەوە و دەڵێن "دۆزینەوەکە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ باشترکردنی پەیوەندییە بێتەلەکان و پێشبینییەکانی کەشوهەوای بۆشایی ئاسمان".
زانایان دەڵێن: هەرچەندە ئەم شێوە ئەلفوبێیانە پێشتر چاودێریی کراون، بەڵام ئەرکی "GOLD" باشترین سەیرکردنمان پێ دەبەخشێت تا ئێستە، شێوەی سەیر و سەمەرەی X و C ئاشکرا دەکات کە لە کاتە چاوەڕواننەکراوەکان و هەندێکجاریش لە شوێنی سەرسوڕهێنەردا دەردەکەون.
دەرکەوتنی لەناکاوی ئەم پێکهاتانە دەیسەلمێنێت کە هێشتا کاتی زیاترمان لەبەردەستە بۆ فێربوون دەربارەی ئایۆنۆسفێر و کاریگەرییەکانی لەسەر سیگناڵەکانی پەیوەندی و گەشتکردن کە تێیدا تێدەپەڕن.
ئایۆنۆسفێر کە دەکەوێتە بەرزایی نزیکەی 80 بۆ 644 کم 50 بۆ 400 میل لە سەرووی ڕووی هەسارەکەوە، کاتێک تیشکی خۆر بە درێژایی ڕۆژ لێی دەدات، بارگاوی دەبێت و دەگۆڕێت بە کارەبا و ئەمەش تیشکی پلازمای تەنۆلکە بارگاوییەکان دروست دەکات کە زیاتر کاریگەرییان لەسەر کێڵگەی موگناتیسی زەوی دەبێت. هەر ئەم بڵقانەی پلازمایە کە شێوەی X و C پێکدەهێنن کە چاودێری دەکرێن.
توێژینەوەکانی پێشوو دەریانخستووە کە لووتکەی پلازما یەک دەگرنەوە و شێوەی X دروست دەکەن دوای زریانی خۆر و تەقینەوەی گڕکانە گەورەکان.
بەڵام داتا نوێیەکان ئاشکرای دەکەن کە دەتوانن لە کاتە بەناو "کاتە بێدەنگەکانی"شدا دروست ببن، ئەمەش ئەوە پیشان دەدات کە هۆکارە ناوخۆییەکانیش ڕۆڵیان هەیە.
زاناکان لە توێژینەوەکەیاندا ئاماژەیان بەوە کردووە، مۆدێلی کۆمپیوتەر دەری دەخات کە بارودۆخی کەمی بەرگەهەوا دەتوانێت پلازما بەرەو خوارەوە ڕابکێشێت.
فەزلول لاسکار، فیزیازانێکی ئایۆنۆسفێری لە زانکۆی کۆلۆرادۆ کە هاوبەشی نووسینی توێژینەوەکە بووە، لە بەیاننامەیەکی ناسادا ڕوونی کردووەتەوە، "ڕاپۆرتەکانی پێشووی یەکگرتنەوەکە تەنها لە کاتی بارودۆخی پشێوی موگناتیسیدا بووە".
هەروەها زانایان سەریان سوڕما لە دەرکەوتنی بڵقی شێوەی C و شێوەی  Cلە پلازمادا، کە پێ دەچێت بەهۆی بای سەر زەویەوە دروست بوو بێت. بەڵام ئامێری"GOLD" تۆماری کردووە کە ئەم توخمانە لە نزیک یەکترەوە دروست دەبن، هەندێک جار نزیکەی 634 کم 400 میل لەیەکترەوە دوورن، ئەمەش دیسانەوە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هۆی ناوخۆیی زیاتر لە یارییەکەدا هەیە، جا زریان بێت یان شتێکی تر.
پێدەچێت ئەم پۆلە توندانەی شێوە C ئێستە تاڕادەیەک دەگمەن بن و "GOLD" تا ئێستە تەنها دوو لەوانەی چاودێری کردووە. بەڵام ئامانجی زاناکان ئەوەیە زیاتر لێکۆڵینەوەیان لەسەر بکەن بۆ ئەوەی بزانن بۆچی لە ئایۆنۆسفێردا دروست دەبن.
پلازما لە ئایۆنۆسفێردا زۆر گرنگە بۆ ئەوەی شەپۆلەکانی ڕادیۆیی بتوانن مەودای دوور ببڕن، ئەمەش واتە تێکچوون لە ئایۆنۆسفێردا دەتوانێت کاریگەریی لەسەر ژێرخانی پەیوەندی و گەشتیاری گرنگ هەبێت.
ئەم توێژینەوەیە و داتاکانی ئامێری "GOLD" بەڵگەی زیاترن لەسەر ئەوەی کە چۆن داهێنانەکان لە توێژینەوەی زانستی و تەکنەلۆژیادا یارمەتیدەرمان دەبن بۆ دۆزینەوەی زیاتر دەربارەی زەوی و گەردوون بە گشتی.
جێفری کلینزینگ، فیزیای ئەستێرەیی لە سەنتەری فڕینی بۆشایی ئاسمانی گۆدارد لە ناسا کە ڕاستەوخۆ بەشدار نەبووە لە توێژینەوەکەدا، ڕایگەیاندووە، "ئەو ڕاستییەی کە شێوەی زۆر جیاوازی بڵقەکانمان لە یەکتر نزیکە، پێمان دەڵێت کە داینامیکی بەرگەهەوا ئاڵۆزترە لەوەی چاوەڕوان دەکرا".

توێژینەوەکە لە گۆڤاری The Journal of Geophysical Research: Space Physics بڵاوکراوەتەوە.

بابەتی لێکچو

More News

Most Popular

هەواڵ

موقتەدا سەدر هەڵبژاردن رەتدەکاتەوە و چاوەڕێی دوو ئەگەرە

Mic
2025-09-17


سەرەڕای کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و بەشدارینەکردنی لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق، بەڵام موقتەدا سەدر هێشتا مۆتەکەی دەسەڵاتدارانی عێراقە، ئەمەش وایکردووە لەلایەک چاویان لەسەر هەڵبژاردن بێت و لەلایەکیش چاویان لەسەر سەدر بێت، خودی موقتەدا سەدریش چاوەڕێی روودانی دوو ئەگەرە لە عێراق.

موقتەدا سەدر سەرکردەی ڕەوتی سەدر، هێشتا یەکێکە لە گەورەترین مەتەڵە سیاسییەکان، کە ڕووبەڕووی نەیارەکانی دەبێتەوە لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا، یان تەنانەت لایەنگران و هاوپەیمانە نزیکەکانی.

لەدوای بڕیارە بەناوبانگەکەی سەدر بۆ کشانەوەی کوتلە پەرلەمانییەکەی کە خاوەنی 72 کورسی پەرلەمانی بوو، لە هاوینی 2022 و راگەیاندنی ڕەتکردنەوەی کارکردن لەگەڵ "گەندەڵکاران" کە مەبەستی چوارچێوەی هەماهەنگی بوو، پێشبینیەکان سەبارەت بە هەنگاوی داهاتووی سەدر بەردەوام مشتومڕی لە نێوان سیاسەتمەداران و شیکەرەوەکان و تەنانەت هاوڵاتیانی ئاسایی دروستکردووە.

موقتەدا سەدر لە هەموو پەیامەکانیدا سەبارەت بە کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و هەڵبژارد، تەنها ئاماژەی بە چینێکی گەندەڵی دەسەڵاتدار کردووە، بەبێ ئەوەی هیچ نیازێکی تری خۆی بخاتەڕوو، بەڵام سەرکردەویەکەی چوارچێوەی هەماهەنگی خواستی سەدر ئاشکرا دەکات.

سەرکردەیەک لە چوارچێوەی هەماهەنگی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە ڕۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى راگەیاندووە، سەدر سیستەمێکی دەوێت کە لەگەڵ تێڕوانینی خۆیدا بگونجێت، کە لەوانەیە لەگەڵ تێڕوانینی ئەوانی تردا نەگونجێت.

ئەو سەرکردەیەی چوارچێوەی هەماهەنگی پێیوایە، کشانەوەی ئێستای موقتەدا سەدر لە پرۆسەی سیاسی و بایکۆتی هەڵبژاردن، لەم دیدگایەوە سەرچاوە دەگرێت نەک ڕق لە کاری سیاسی.

ئاماژە بە پێگە و بەهێزی سەدر دەکات لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسی و دەڵێت: لەوانەیە یارییەکە بە تەواوی بگۆڕێت تەنانەت ئەگەر لە پێشبڕکێی هەڵبژاردنیش دوور بێت، هەر بۆیە، چوارچێوەی هەماهەنگی چاوێکیان لەسەر هەڵبژاردنەکان و چاوەکەی دیکەش لەسەر سەدرە.

لەگەڵ ئەوەی لایەنەسیاسییەکان و چاودێرانی سیاسی پێیانوابوو، سەدر لە چوار ساڵی رابروودا، شەقامی لە بەرژەوەندی خۆی ساز و ئامادەکردووە بۆ چوونە سەر سندوقەکانی دەنگدان، بەڵام لە بڕیارێکی چاوەڕواننەکراودا، سەدر بایکۆتکردنی هەڵبژاردنی راگەیاند، هەرچەندە سەرۆک کۆماری عێراق بە فەرمی داوای لێکرد بە بڕیارەکەیدا بچێتەوە، بەڵام ئەو سوربوو لەسەر بڕیارەکەی.

لە ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ساڵی ڕابردوودا، موقتەدا سەدر بڕیارێکی دەرکرد بۆ دوورخستنەوەی 31 کەس لە بزووتنەوەکە و باڵی سەربازی سەرایا سەلام، بەهۆی ئاماەکارییان بۆ بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا.

سەرکردەیەکی رەوتی سەر بە رۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى وتووە، ڕەوتی سەدر پشتگیری لە هیچ لیست و کاندیدێک ناکات لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، ئەو سەرکردەیە ڕەتی دەکاتەوە پێشبینی هەنگاوەکانی داهاتووی سەدر بکات و دەڵێت: هەموو شتێک دەگونجێت، بەڵام کەس نازانێت چۆن و کەی ڕوودەدات.

ئەو سەرکردەیە ئاماژەی بەوەکردووە، کە سەدر درکپێدەکات و گرەو لەسەر ئەگەری داڕمانی چوارچێوەی هەماهەنگی دەکات بە تێپەڕبوونی کات، چونکە بڕوا وایە سیستەمی سیاسی ئێستا بە ئاسانی چاکسازی ناکرێت.

دەشڵێت: سەدر هەموو جۆرە کارێکی سیاسی تاقیکردۆتەوە. بەشداری کردن لە پەرلەمان و کشانەوەی لێی و بەشداریکردن لە حکومەت و کشانەوەی لێی و هەروەها دژایەتیکردنی چالاکی لە شەقامدا و پێدەچێت گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە ئەم سیستەمە توانای چاکسازی نییە.

یەکێکی تر لەو ئەگەرانەی کە سەدر چاوەڕێی دەکات، شوێنگرتنەوەی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەکانە لە عێراق، خودی سەدریش خواستی خۆی بۆ جێگرتنەوەی نەشاردووەتەوە و بەپێی بنەماکانی مەزهەبی شیعە، موقتەدا سەدر هەموو مەرجەکانی تێدایە.

TVPodcastهەواڵبنکۆڵکاری دەربارەی ئێمە 18-

ریکلاممان لەگەڵ بکە

+964 (0)770 153 6483

[email protected]

Designed and developed by AVESTA GROUP

Mic News. ©2021 All rights reserved