زانست

زانایانی ناسا پێکهاتەیەکی سەیریان دۆزیوەتەوە کە لە ئەتمۆسفێری زەویدا دەسوڕێنەوە

Mic
2024-07-10

زانایانی ناسا بە بەکارهێنانی ئامێرێکی وێنەگرتن بە ناوی "GOLD" چەند شێوەیەکی نهێنییان دەستنیشان کردووە بە بەرزیی نێوان 48 تا965 کلم ی سەرووی زەوی، لە بەشێکی بەرگە هەوادا دەفڕن لە بەرزی نزیکەی 48-965 کیلۆمەتر.
زاناکان پێکهاتە چاوەڕواننەکراوەکانیان لە شێوەی X و C لە چینێکی کارەبایی گازدا لە بەشێکی بەرگەهەوادا دۆزیەوە کە پێی دەوترێت ئایۆنی.
زانایان پێکهاتەکانی دەوروبەری ئایۆنۆسفێر "ئەو ناوچەیەی کە بەرگەهەوای زەوی لەگەڵ بۆشایی ئاسماندا کۆدەبێتەوە"، دۆزیوەتەوە و دەڵێن "دۆزینەوەکە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ باشترکردنی پەیوەندییە بێتەلەکان و پێشبینییەکانی کەشوهەوای بۆشایی ئاسمان".
زانایان دەڵێن: هەرچەندە ئەم شێوە ئەلفوبێیانە پێشتر چاودێریی کراون، بەڵام ئەرکی "GOLD" باشترین سەیرکردنمان پێ دەبەخشێت تا ئێستە، شێوەی سەیر و سەمەرەی X و C ئاشکرا دەکات کە لە کاتە چاوەڕواننەکراوەکان و هەندێکجاریش لە شوێنی سەرسوڕهێنەردا دەردەکەون.
دەرکەوتنی لەناکاوی ئەم پێکهاتانە دەیسەلمێنێت کە هێشتا کاتی زیاترمان لەبەردەستە بۆ فێربوون دەربارەی ئایۆنۆسفێر و کاریگەرییەکانی لەسەر سیگناڵەکانی پەیوەندی و گەشتکردن کە تێیدا تێدەپەڕن.
ئایۆنۆسفێر کە دەکەوێتە بەرزایی نزیکەی 80 بۆ 644 کم 50 بۆ 400 میل لە سەرووی ڕووی هەسارەکەوە، کاتێک تیشکی خۆر بە درێژایی ڕۆژ لێی دەدات، بارگاوی دەبێت و دەگۆڕێت بە کارەبا و ئەمەش تیشکی پلازمای تەنۆلکە بارگاوییەکان دروست دەکات کە زیاتر کاریگەرییان لەسەر کێڵگەی موگناتیسی زەوی دەبێت. هەر ئەم بڵقانەی پلازمایە کە شێوەی X و C پێکدەهێنن کە چاودێری دەکرێن.
توێژینەوەکانی پێشوو دەریانخستووە کە لووتکەی پلازما یەک دەگرنەوە و شێوەی X دروست دەکەن دوای زریانی خۆر و تەقینەوەی گڕکانە گەورەکان.
بەڵام داتا نوێیەکان ئاشکرای دەکەن کە دەتوانن لە کاتە بەناو "کاتە بێدەنگەکانی"شدا دروست ببن، ئەمەش ئەوە پیشان دەدات کە هۆکارە ناوخۆییەکانیش ڕۆڵیان هەیە.
زاناکان لە توێژینەوەکەیاندا ئاماژەیان بەوە کردووە، مۆدێلی کۆمپیوتەر دەری دەخات کە بارودۆخی کەمی بەرگەهەوا دەتوانێت پلازما بەرەو خوارەوە ڕابکێشێت.
فەزلول لاسکار، فیزیازانێکی ئایۆنۆسفێری لە زانکۆی کۆلۆرادۆ کە هاوبەشی نووسینی توێژینەوەکە بووە، لە بەیاننامەیەکی ناسادا ڕوونی کردووەتەوە، "ڕاپۆرتەکانی پێشووی یەکگرتنەوەکە تەنها لە کاتی بارودۆخی پشێوی موگناتیسیدا بووە".
هەروەها زانایان سەریان سوڕما لە دەرکەوتنی بڵقی شێوەی C و شێوەی  Cلە پلازمادا، کە پێ دەچێت بەهۆی بای سەر زەویەوە دروست بوو بێت. بەڵام ئامێری"GOLD" تۆماری کردووە کە ئەم توخمانە لە نزیک یەکترەوە دروست دەبن، هەندێک جار نزیکەی 634 کم 400 میل لەیەکترەوە دوورن، ئەمەش دیسانەوە ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە هۆی ناوخۆیی زیاتر لە یارییەکەدا هەیە، جا زریان بێت یان شتێکی تر.
پێدەچێت ئەم پۆلە توندانەی شێوە C ئێستە تاڕادەیەک دەگمەن بن و "GOLD" تا ئێستە تەنها دوو لەوانەی چاودێری کردووە. بەڵام ئامانجی زاناکان ئەوەیە زیاتر لێکۆڵینەوەیان لەسەر بکەن بۆ ئەوەی بزانن بۆچی لە ئایۆنۆسفێردا دروست دەبن.
پلازما لە ئایۆنۆسفێردا زۆر گرنگە بۆ ئەوەی شەپۆلەکانی ڕادیۆیی بتوانن مەودای دوور ببڕن، ئەمەش واتە تێکچوون لە ئایۆنۆسفێردا دەتوانێت کاریگەریی لەسەر ژێرخانی پەیوەندی و گەشتیاری گرنگ هەبێت.
ئەم توێژینەوەیە و داتاکانی ئامێری "GOLD" بەڵگەی زیاترن لەسەر ئەوەی کە چۆن داهێنانەکان لە توێژینەوەی زانستی و تەکنەلۆژیادا یارمەتیدەرمان دەبن بۆ دۆزینەوەی زیاتر دەربارەی زەوی و گەردوون بە گشتی.
جێفری کلینزینگ، فیزیای ئەستێرەیی لە سەنتەری فڕینی بۆشایی ئاسمانی گۆدارد لە ناسا کە ڕاستەوخۆ بەشدار نەبووە لە توێژینەوەکەدا، ڕایگەیاندووە، "ئەو ڕاستییەی کە شێوەی زۆر جیاوازی بڵقەکانمان لە یەکتر نزیکە، پێمان دەڵێت کە داینامیکی بەرگەهەوا ئاڵۆزترە لەوەی چاوەڕوان دەکرا".

توێژینەوەکە لە گۆڤاری The Journal of Geophysical Research: Space Physics بڵاوکراوەتەوە.

More News

Most Popular

تەندروستی

ئەم خۆراکانە پێویستە زیاتر بخورێت لە وەرزی پایز و زستاندا

Mic
2024-11-06

دکتۆر کامەران ڕەسوڵ ژاژڵەیی پزیشکی پسپۆڕی زانستی خۆراک لە نوێترین بڵاوکراوەیدا ئاماژە بە دیارترین ئەو خۆراکانە دەکات کە پێویستە لە وەرزی پایز و زستاندا بخورێت، کە گرنگترینیان بریتین لە:
١. میوە مزرەمەنیەکان و کێوی و هەنار و سێو کە دەوڵەمەندن بە ڤیتامین سی و ئەی و ماددە دژە ئۆکسانەکانی تر.
٢. سەوزە گەڵا تۆخەکان وەک کەلەرم ، قەڕەنابیت ، نەعنا.
٣. پاقلەمەنیەکان بە تایبەت شۆربای نیسک ، نۆکاو ، لۆبیا ، ماش.
٤. سیر و پیاز یارمەتیدەرە بۆ بەهێزکردنی بەرگری جەستە.
٥. هەنگوینی سروشتی.
٦. زەنجەفیل، : گرنگە بۆ کەمکردنەوەی ئاوسانی قوڕگ و کەمکردنەوەی هەوکردنی کۆئەندامی هەناسە و بەهێزکردنی بەرگری جەستە.
٧. خواردنەوەی چای گژوگیا وەک چای گوڵەبەیبوون، ڕازیانە ، گوڵەمێخەک ، زەنجەبیل ، چای سەوز لەبری ئەو خواردنەوەی بڕێکی زۆر ماددەی کافاینیان تێدایە وەک چا و قاوە بە تایبەت ئەگەر شەکری تێ بکرێت ، شەوان لە بری چا و قاوە کوپێک شیری گەرم یا چای گژوگیا بخۆرەوە.
٨. ماسی سەلموون و توونە و هەموو جۆرە ماسیەکانی تر.
٩. سینگی مریشک و قەل و پەلەوەر ، هەروەها گۆشتی سووری بێ چەوری.
١٠. دانەوێڵە تەواوەکان وەک ئاردی بۆر و برنجی بۆر و قاوەیی ، تۆووی شیا و شۆڤان لە بری ئاردی سپی و برنجی سپی.
١١. چەرەساتوەک گوێز ، بادەم ، ناوکە کولەکە ، گازۆ.
١٢. خواردنی بڕی پێویست لە ماددە ڕێشاڵیەکان لە ڕێگای خواردنی سەوزە و میوە ڕۆژانە دوو بۆ سێ جار.
١٣. خواردنەوەی بڕی پێویست لە ئاو ڕۆژانە لە نێوان ژەمەکان لانی کەم زیاتر لە شەش پەرداخ ڕۆژانە.