ژیان

"فروغ فەڕوخزاد... ئەو شاعیرەی ئاگردانێکی شک نەدەبرد بۆ وەرزی سارد!"

 بە دایکم گوت
ئیتر تەواو
پێم گوت:
هەمیشە بەرلەوەی دڵت ختوورە بکا
شتێک بەڕێوەیە ڕوو بدا
دەبێ پرسەنامەیەک بۆ ڕۆژنامە
بنێرین.
لە شیعری:
باوەڕ بهێنین بە هاتنی وەرزی سارد

سەرەڕای گەییشتنی فروغ فەڕوخزاد بە ترۆپکی توانا و پلەوپایەی ئەدەبیی خۆی، بەڵام ڕەوشی دارایی وەک زوربەی هونەرمەند و نووسەرانی تر نالەبار و تەنانەت ئاستی بژێوی و گوزەرانی لە خوار ئاستی کەسێکی ئاساییەوە بوو. فروغ لە یەکێ لە نامەکانیدا بۆ هاوڕێیەکی دەنووسێ: «لە ڕەوشێکی دارایی خەراپدام. زوربەی جار لە ناوەڕاستی مانگدا خۆم بێ پارە و بێ هیچ کەسێک کە گرینگیم پێ بدات؛ دەبینمەوە. ئێستا وا لە چلەی زستانداین و من تا ئێستا ئاگردانم نییە. وەک سەگ لەژێر گوشاری تەنیاییدام. ئاوهایە ژیان... هەمیشە تەنیایت، تەنیایی پەلامارت دەدا و تێکوپێکت دەشکێنێ. ڕوخسارم تێکشکاو دەنوێنێ، قژم سپی و بیرکردنەوە لە ڕۆژانی داهاتوو دەمخنکێنێ.»
تا لە ژیاندا بوو، کێ دەیزانی فروغ کێیە و چۆن دەژی؛ جگە لە سێ چوار کەسی نزیک لێی، کە غەم و تەنیایی و گریانی ئەویان دەبینی؟ کێ دەیزانی فروغ بە هەفتە بێئەندازە نەخۆش بووە، بەبێ ئەوەی پارەی چوونە لای پزیشک و کڕینی داودەرمانی هەبێ؟ یان بەهۆی نەمانی نەوت و نەبوونی پارەوە، زستانان و لە ناوەڕاستی هەموو مانگێکەوە ئاگردانەکەی کوژاوە و ساردوسڕ بێ؟
فروغ لەبری کڕینی نەوت، پارەی لە خۆفێرکردن، یان ئەو منداڵەیدا کە لە خانەی گەڕوگوولان لە خۆی گرتبوو، خەرج دەکرد، یاخود دەیبەخشییە ئەو کەسانەی کە زیاتر لە خۆی پێویستیان پێی بوو. ئیدی پاشان تەنیایتەنیا لە ماڵە دەرگا داخراوەکەیدا دەمایەوە. بیری دەکردەوە، ژیانی دەدەماندە شیعرەکانییەوە و گەرمی دەبۆوە. فروغ لە زوربەی نامەکانیدا دەینووسی: «ئێوە هەمووتان ڕۆیشتن و منیش تەنیا و گۆشەگیر مامەوە. تەنیایی خەریکە دەمکوژێ.»

تەندروستی

ئایا مانەوە لە ئاوی سارددا زیانی هەیە؟

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " ScienceAlert"دا بڵاو کراوەتەوە، مانەوە لەناو سارددا لەلایەن وەرزشوانانەوە بەکارهێنراوە وەک ڕێگەیەک بۆ کەمکردنەوەی ئازاری ماسولکەکان و خێراکردنی کاتی چاکبوونەوە بە شێوەیەکی گشتی خەڵک نزیکەی دە خولەک دوای وەرزشکردن لە ئاوی سارددا بەسەر دەبەن کە لە نێوان ١٠ بۆ ١٥ پلەی سەدیدا.
ئاوی سارد بەکارهێنراوە بۆ یارمەتیدان لە چارەسەرکردنی نیشانەکانی خەمۆکی و ئازار و شەقیقە، یارمەتی چالاکبوونی سوڕی خوێن و زیادبوونی بەرگری جەستە دەدات، ئەمەش تەندروستی دڵ باشتر دەکات و پەستانی خوێن کەمدەکاتەوە، گیرانی خوێنبەرەکان لادەبات و سوڕی خوێن باشتر دەکات، هەروەها ئاوی سارد یارمەتی چاکبوونەوەی ماسولکە گرژەکان دەکات، زۆربەی وەرزشوانان پەنا دەبەنە بەر دوشێکی سارد یان دانیشتن لە جاکوزییەکی سارد دوای مەشقەکان بۆ کەمکردنەوەی ئازاری ماسولکەکان، چونکە یارمەتی ماسولکەکان دەدات باشتر و لە ماوەیەکی کورتتردا چاکببێتەوە.
سەرەڕای سوودە زۆرەکانی بەشێک لە توێژینەوەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە خۆنوقمکردن لە ئاوی سارددا رەنگە کاریگەری زیانبەخشی لەسەر جەستە هەبێت، پسپۆران جەخت لەوە دەکەنەوە لە شێوازەکانی چارەسەرکردنی ئاوی سارددا خۆشۆردن بژاردەیەکی کەمتر مەترسیدارە چونکە لە ڕووی پلەی گەرمی و کاتی بەرکەوتنەوە گونجاوترە بە بەراورد بە دانیشتن لە جاکوزییەکی سارددا.
هەرچەندە زۆر لێکۆڵینەوەی تەواو نییە کە زیانەکانی مانەوە لە ئاوێکی سارددا نیشان بدات، بەڵام خۆنوقمکردن لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر ئەگەری تووشبوون بە جەڵتەی مێشک یان جەڵتەی دڵ زیاد دەکات لە ئەنجامی زۆر دابەزینی پلەی گەرمی جەستە، کاتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاوی سارددا دەمێنیتەوە دەست و قاچەکان هەست بە ساردییەکی زۆر یان بێهێزی دەکەن ئەمەش دەبێتە هۆی دروستبوونی ئازار و زیان بە خوێنبەرەکان دەگەیەنێت.
ئەگەر دەتەوێت چارەسەری ئاوی سارد تاقیبکەیتەوە، لێرەدا چەند شتێک دەخەینەڕوو کە دەبێت لەبەرچاو بگرن:
١. پێشتر لە پزیشکەکەت بپرسە بۆ ئەوەی دڵنیا بیت کە سەلامەتە بۆ تۆ ئەنجامی بدەیت.
٢. پلانی چۆنیەتی خۆنوقمکردن و دەرچوون لە ئاوەکە بە سەلامەتی دابنێ، لەبیرت بێت کە ماسولکەکانت بە باشی کار ناکەن کاتێک بۆ ماوەیەکی زۆر لە ئاوی سارددا دەبێت لەوانەیە نەتوانیت هەست بە دەست و قاچەکانت بکەیت.
٣. بزانە دوای ئەوە چۆن هەست بە گەرمی دەکەیت، دڵنیابە خاولی و جل و بەرگی وشک و خواردنەوەیەکی گەرمت پێیە.
٤. تا بە تەواوی گەرم دەبیتەوە زۆر جوڵە مەکە.
٥.تەنها بۆ ماوەیەکی کەم لەناو ئاوی سارددا بمێنەرەوە، پێش ئەوەی هەست بە بێهێزی و ئازار یان لەرزین بکەیت لە ئاوەکە وەرە دەرەوە.