تەندروستی

ئاماژەکانی پچڕانی بەستەرەکانی ئەژنۆ

پچڕانی به‌سته‌ر یان ریباتی ئه‌ژنۆ، یه‌کێکه‌ له‌ پێکانه‌ باوه‌کان‌‌، ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ یاری تۆپی پێ ده‌که‌ن، چ له‌ یاریگای گه‌وره‌ یان بچووک، مه‌ترسییان له‌سه‌ره‌ بۆ توشبوون به‌م پێکانه‌.

  له‌ ئه‌ژنۆدا چوار به‌سته‌ری سه‌ره‌کیمان هه‌یه‌ که‌ ئێسکەکانی ڕان به‌ ئێسکەکانی خوار ئه‌ژنۆوه‌ ده‌به‌ستنه‌وه‌ و به‌رپرسن له‌و جێگیرییه‌ی له‌ ئه‌ژنۆدا هه‌یه‌. ئه‌م چوار به‌سته‌ره‌ پێیان ده‌وترێت، ه‌ ACL,PCL,LCL,MCL  ئه‌و به‌سته‌ره‌ی زۆرترین مه‌ترسی له‌سه‌ره‌ ACL. 

کێن ئه‌و که‌سانه‌ی زیاتر توشی ئه‌م پێکانه‌ ده‌بن؟

بێگومان ئه‌و که‌سانه‌ زیاتر توش ده‌بن که‌ به‌شداری له‌و جۆره‌ وه‌رزشانه‌دا ده‌که‌ن که‌ جوڵه‌ی خێرا و وه‌ستانی له‌ ناکاو و ئاراسته‌ گۆڕینی خێرای تێدایه‌، وه‌ک تۆپی پێ، باسکه‌، تێنسی سه‌ر زه‌وی، باله‌ یان یاری خلیسکانی سه‌ر سه‌هۆڵ.

چۆن بزانیت بەستەرەکانت دەپچڕێن؟
‌له‌ کاتی ڕوودانی پێکان و پچڕانی به‌سته‌ره‌که‌دا، که‌سی پێکراو گوێی له‌ قرته‌یه‌ک ده‌بێت، گه‌ر گوێشی لێنه‌بێت هه‌ست به‌ پچڕانه‌که‌ ده‌کات. هه‌ر له‌ ساتی پێکانه‌که‌دا، هه‌ست به‌ ئازارێکی زۆر ده‌کات و ناتوانێت یارییه‌که‌ ته‌واو بکات، ئه‌ژنۆ ناجێگیر ده‌بێت و زۆرجار که‌سی پێکراو ناتوانێت له‌سه‌ری بڕوات و ته‌نانه‌ت له‌سه‌ریشی بوه‌ستێت. پاش نزیکی کاتژمێرێکیش له‌ ڕووداوه‌که‌، ئه‌ژنۆی ده‌ئاوسێت.

لەکاتی پچڕانی بەستەرەکان پێویستە نەخۆش چی بکات؟
نه‌خۆش له‌ کاتی بوونی ئه‌م نیشانانه‌دا، ده‌بێت به‌ زوویی سه‌ردانی پزیشکی پسپۆری ئێسک و شکاوی بکات. هه‌ڵبه‌ت ئه‌و یاریزانه‌ پیشه‌گه‌رانه‌ی له‌ یانه‌کاندا یاری ده‌که‌ن، خۆپارێزی ته‌واو ده‌که‌ن بۆ خۆ به‌ دوورگرتن له‌م پێکانه‌، به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش هێشتا یاریزانان توش ده‌بن و ماوه‌یه‌کی زۆر له‌ یاریگاکان دوور ده‌که‌ونه‌وه‌.

بێگومان چه‌ند پله‌یه‌کی پچڕانی به‌سته‌ری ئه‌ژنۆمان هه‌یه‌ و ‌گه‌ر پچڕانی به‌سته‌ره‌که‌ پچڕانێکی ته‌واو نه‌بێت و پله‌ی 1 یان 2 بێت، ڕه‌نگه‌ به‌ چاره‌سه‌ری فیزیایی و وه‌رگرتنی ده‌رمان و وه‌رزشکردن، نه‌خۆش به‌ره‌و باشتر بوون بچێت و پێویست به‌ نه‌شته‌رگه‌ری نه‌کات. به‌ڵام گه‌ر پله‌ی 3 بێت که‌ پچڕانی ته‌واوه‌تییه‌، نه‌خۆش بۆ چاره‌سه‌ر ده‌بێت نه‌شته‌رگه‌ری ئه‌نجام بدات. گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ وه‌رزشکردنیش به‌ ڕاوێژکردن له‌گه‌ڵ پزیشکی پسپۆر‌دا ده‌بێت پاش نه‌شته‌رگه‌ری.

ئه‌وه‌ی گرنگه‌ بیزانین، ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ بۆ خۆشی خۆیان یاری تۆپی پێ ده‌که‌ن و یاریزانی یاریگای بچووکن، پێویسته‌ کۆمه‌ڵێک ڕێکار بگرنه‌ به‌ر تا مه‌ترسی توشبوون به‌م پێکانه‌ که‌م بکه‌نه‌وه‌، لەوانە:

یەکەم: خۆگه‌رمکردنی پێش یاری زۆر گرنگه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ماسولکه‌کان به‌ ته‌واوی ئاماده‌ بن.

دووەم: خۆبه‌دورگرتن له‌ گۆڕینی خێرای ئاراسته‌ و ڕاوه‌ستانی له‌ ناکاو و بازدان بۆ تۆپی قورس له‌ کاتی یاریدا، چونکه‌ هه‌موو ئه‌مانه‌ ته‌کنیکی وردی وه‌رزشی و جه‌سته‌ییان هه‌یه‌ و یاریزانه‌ پیشه‌گه‌ره‌کان به‌رده‌وام ڕاهێنانیان له‌سه‌ر ده‌که‌ن به‌ر له‌وه‌ی له‌ یاریگادا ئه‌نجامیان بده‌ن.

سێهەم: به‌هێزکردنی ماسولکه‌کانی پێشه‌وه‌ و پشته‌وه‌ی ڕان و پوز و ماسولکه‌کانی حه‌وز و به‌شی خواره‌وه‌ی پشت زۆر گرنگن بۆ ئه‌وه‌ی پەستانێکی که‌متر بکه‌وێته‌ سه‌ر ئه‌ژنۆکان له‌ کاتی یاریدا.

هەواڵ

بایکۆت شکێندرا… پرۆگرامی خوێندنی پۆلە ناکۆتاکانی سلێمانی کەمکرایەوە

بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت، دەوام لە سەرجەم خوێندنگەکانی سنوری پەروەردەی سلێمانی دەستیپێکردووە و دەشڵێت، بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو ماوەی مامۆستایان بایکۆتیان کردبوو پرۆگرامی خوێندن بۆ نۆ پۆل کەمکراوەتەوە.

نەژاد عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بەوەکالەت بە دیجیتاڵ میدیای مایکی راگەیاند، سەجەم ناوەندەکانی خوێندن لە سنوری پەروەردەی سلێمانی کراونەتەوە و دوامیان تێدادەکرێت.
مامۆستایانی سنوری پارێزگای سلێمانی نزیکەی دوو مانگ بایکۆتی دەوامیان کرد، لەبارەی کەمکردنەوەی پرۆگرامی خوێندنەوە نەژاد عەبدوڵا وتی،" پرۆگرامی خوێندن بۆ سەرجەم پۆلەکان کەمکراوەتەوە جگە لە یەکی سەرەتایی و نۆی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی".
بەپێی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان، 2025 كۆی رۆژەكانی خوێندن لە خوێندنی ساڵی 2024دا 166 رۆژە.
بەپێی ساڵنامەکە، 25ـی ئەیلولی 2024 وەك یەكەم رۆژی دەستپێكی وەرزی یەكەم دیاریكراوە و 4ـى ئایاری 2025  دواین رۆژی خوێندنە و لەدوای ئەوەوە تاقیكردنەوەیە.

پشوو هەڵوەشێندراوەتەوە و کاتی تاقیکردنەوەکانیش گۆڕاون
نەژاد عەبدوڵڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بە وەکالەت سەبارەت بە پشووی قوتابخانەکان باسی لەوەکرد، پشووى بەهارەى ناوەندەکانى خوێندن لە 11  24ـی ئازار دەبێت، بەڵام ئەو ناوەندانە ناگرێتەوە کە بایکۆتیان کردووە.
پەروەردەی سلێمانی بڵاویکردوەتەوە، "ئەو خوێندنگانەی لە پڕۆسەی ساڵنامەی خوێندن دواكەوتوون، پێویستە 13-4 تاوەکو 22-4ـی 2025، تاقیكردنەوەی نیوەی وەرزی دووەم (20 نمرە) بۆ پۆلە ناكۆتاكانی 4 تاوەکو 8ـی بنەڕەتی و پۆلەكانی 10 و 11ـی بکرێن."
لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "پۆلەكانی 9ـی بنەڕەتی و 12ـی ئامادەیی لە 8-4 تاوەکو 21-4 دەکرێت وەكو چۆن لە ساڵنامەی خوێندندا هاتووە."
رۆژانی شەممە لە پەروەردەکانی هەرێمی کوردستان پشووی فەرمییە، بەڵام قوتابخانەکانی سنوری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەی سلێمانی ناگرێتەوە و ئاماژە بۆ ئەوەکراوە،"ئەگەر پشووی فەرمی كەوتە ناو رۆژی یەكێک لە تاقیكردنەوەكان، ئەو رۆژە تاقیكردنەوە ناکرێت و بەپێی هەمان زنجیرە تاقیكردنەوە رۆژی دواتر تاقیكردنەوەكان بەردەوامیان دەبێت". 
رۆژی 03ـی ئازاری 2025، وەزارەتی پەروەردە گشتاندنێکی بۆ هەموو پەروەردەکان کردووە سەبارەت بە ساڵنامەی خوێندن و تاقیکردنەوەکانی ساڵی 2024-2025، بۆ سەرجەم قوتابخانە حکومی و ناحکومییەکان و تێیدا هاتووە، "لە رۆژانی (4-6-8-9)ـی ئادار چوار تاقیکردنەوە بکەن، پاش نەورۆز لە رۆژانی (24-25-26-27)ـی هەمان مانگ چوار تاقیکردنەوەی دیکە بکەن". 

داواکاری سەرەکی مامۆستایانی ناڕازی چییە؟ 
یەکەمجار لە 1ـی کانوونی یەکەمی 2024 بایکۆت لەو سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و راپەرین دەستیپێکرد و تەواوی مانگەکە بەردەوام بوو. دوای دابەشکردنی مووچەیەک، مامۆستایان بۆ تاقیکردنەوەکانی وەرزی یەکەم گەڕانەوە ناوەندەکانی خوێندن، بەڵام لەگەڵ کۆتاییهاتنی تاقیکردنەوەکان و دەستپێکردنەوەی دەوام لە 26ـی کانوونی دووەمی 2025ـەوە بایکۆت دەستیپێکردەوە، بەڵام لە مانگی رابردووەوە دەوام لە زۆربەی خوێندنگەکان ئاسایی بووەوە و ئەم مانگە کۆتایهات.
مامۆستایان چەند داواکارییەکی سەرەکیان هەیە و داوا دەکەن، پلەبەرزکردنەوەیان دەست پێبکاتەوە کە ماوەی 9 ساڵە ڕاگیراوە. 
دابەشكردنی مووچە لە کاتی خۆیدا و بە بانکیکردنی مووچە لە بانکە فیدراڵییەکان، دوو لە داواکارییەکانی دیکەی مامۆستایانی ناڕازییە. 
ئەگەرچی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ دابەشكراوە، بەڵام تا ئێستا مووچەخۆران چارەنوسی مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ڕابردوو نازانن و داوا دەکەن، هەرچی زووە ئەو مووچەیەشیان پێ بدرێت. 

ساڵی رابردوو درێژترین ماوەی بایکۆت بوو
ماوەی 9 ساڵە لە کاتی هاتنی داعشەوە پرسی بایکۆت بەشێوەی پچڕ پچڕ لە هەرێمی کوردستان بەردەوامە، بەڵام ساڵی ڕابردو درێژترین ماوەی تۆمارکرد، لەساڵەکانی 2016 و 2017 دا ماوەی بایکۆت گەشتە 52 ڕۆژ، بەڵام ساڵی ڕابردو 97 ڕۆژ مامۆستایان بایکۆتی دەوامیان کرد