تەندروستی

چۆن بزانین دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتیمان هەیە؟

ئاساییە مرۆڤ لە هەندێک بارودۆخدا هەست بە دڵەڕاوکێ بکات. بۆ نموونە پێش چوونە ژوان یان پێشکەشکردنی سیمینارێک بۆ یەکەم جار ڕەنگە تووشی دۆخێکی سەیرت بکات و هەست بکەیت گەدەت دێشێ دەکات. بەڵام ناڕێکی دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتی حاڵەتێکی جیاوازە و کەسی تووشبوو تەنانەت بە بەرکەوتن و مامەڵەی ئاسایی رۆژانەش تووشی دڵەڕاوکێ دەبێت.

ئەو کەسانەی ناڕێکی دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتییان هەیە، زیاتر لە خەڵکانیتر ترس، قەلەقی و شەرمی بەردەوام کاریگەری دەکاتە سەر ، پەیوەندییەکانیان، ئاستییان لە قوتابخانە، کار و ڕۆتینەکانی ڕۆژانەیان. بۆیە ئەم کەسانە هەوڵدەدەن خۆیان لەو بارودۆخانە بە دوور بگرن کە تێیدا بەرکەوتنیان لەگەڵ کەسانی تردا هەیە. واتا دۆخەکە قورسترە لە شەرم و قەلەقییەکی ئاسایی کە ڕەنگە لە هەندێک دۆخدا لە زۆرینەماندا هەبێت. دوورەپەرێزی کۆمەڵایەتی و تێکەڵنەبوون لەگەڵ ئەوانی تردا، یەکێکە لە خەسڵەتە جیاکەرەوەکانی دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتی.

نیشانەکانی ئەم ناڕێکییە بریتین لە:
. ترس لەو بارودۆخانەی کە ڕەنگە تێیدا ئەوانی تر بە چاوێکی نێگەتیڤ سەیرت بکەن.
. هەستکردن بە قەلەقییەکی زۆر، چونکە کەسەکە پێی وایە ڕەنگە کارێک بکات خۆی شەرمەزار بکات.
. ترسێکی زۆر لە تێکەڵاو بوون و قسەکردن لەگەڵ بێگانەدا.
. ترسی ئەوەی کەسانی تر هەستت پێبکەن کە لە دڵەڕاوکێدایت.
. ترس لە دەرکەوتنی نیشانە جەستەییەکان، وەک ئارەق کردنەوە، سووربوونەوە یان لەرزینی دەنگ.
. دوورکەوتنەوە لەو بارودۆخانەی کە کەسەکە تێیدا لە سەنتەردایە و چاوی هەمووانی لەسەرە.
. بوونی ترس و دڵەڕاوکێی زۆر لە کۆبوونەوە کۆمەڵایەتییەکاندا.
. پاش کۆبوونەوە کۆمەڵایەتییەکانیش، کەسەکە بیر لە ڕەفتارەکانی خۆی دەکاتەوە و بە وردی شییان دەکاتەوە.

هاوکات کۆمەڵێک نیشانەی جەستەییش هەن کە دەکرێت لەو کەسانەدا دەربکەوێت کە ناڕێکی دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتییان هەیە:

. سووربوونەوە
. خێرا لێدانی دڵ
. ئارەق کردنەوە
. دڵ تێکهەڵاتن و ناڕەحەتی گەدە
. هەناسە سواربوون
. گرژبوونی ماسوولکەکان

نیشانەکانی دڵەڕاوکێی کۆمەڵایەتی ڕەنگە بە تێپەڕبوونی کات گۆڕانی بەسەردا بێت. گەر کەسەکە ڕووبەڕووی ئاستەنگ و ئاڵنگاری و سترێسی زۆر ببێتەوە لە ژیانیدا، ڕەنگە نیشانەکانی بگۆڕێت. هاوکات دوورەپەرێزی و خۆپارێزی لە تێکەڵاوبوونی ئەوانی تر لە کورت مەودادا یارمەتی کەسەکە دەدات و نیشانەکانی تێدا دەرناکەوێت، بەڵام یار مەتی نادات بۆ باشتر بوونی دۆخی بە شێوەیەکی گشتی و لە دوور مەودادا نیشانەکانی دەمێنن.

ئەم حاڵەتە دەکرێت درێژخایەن بێت، بەڵام گرنگە ئەو کەسانەی ئەم نیشانانەیان هەیە سەردانی پزیشکی دەروونی یان چارەسەرکاری  دەروونی بکەن. چونکە چارەسەر بە قسەکردن و فێربوونی کۆمەڵێک ڕەفتار و شێوازی مامەڵەکردن یارمەتی کەسەکە دەدات باشتر مامەڵە لەگەڵ ئەو بارودۆخانەدا بکات و باشتر ببێت. 

تەندروستی

بەکارهێنانی مەیکەپی دژە ئاو مەترسیدارە؟

توێژینەوەیەک کە لە گۆڤاری زانستی ژینگە و تەکنۆلۆژیادا بڵاو کراوەتەوە ئاماژەی بەوە داوە، بەشێک لە بابەتی جوانکارییەکان کە ئەمڕۆ بەکار دێت، ڕێژەیەکی زۆر لە ماددە کیمیایییە ژەهراوییەکان لە پێکهاتەیاندا هەیە وەک پۆڵی فلۆرۆ ئەڵکیل (PFAS ) . کە بەداخەوە لە پێکهاتەی ماددە جوانکارییەکاندا ئەم ماددە نانووسرێت بۆ ئەوەی خەڵک هۆشیار بێت.

ئیدارەی خۆراک و دەرمانی ئەمریکی (FDA) باس لەوە دەکات، بەشێک لە بابەتە جوانکارییەکانی وەکوو بۆیەی نینۆک و کرێمەکان و سوراو و قەڵەم چاو و ماسکەرا، دەکرێت ئەم ماددانەی تێ بکرێت بۆ ئەوەی زۆرتر بە درەوشاوەیی دەربکەوێت. بۆیە زۆر گرنگە ئەو بابەتە جوانکارییانە بەکار دێت کە دڵنیان لەوەی ئۆریجیناڵە و کوالێتی بەرزە.