هەواڵ

هەڵکشانی ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو، بێ پلانی و دەستەوەستان بوونی حكومەت

نەبوونی دەرفەتی کار و دامەزراندن یەکێکە لە گرفتە گەورەکانی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان لەهەرێمی كوردستان، ساڵانە ژمارەیەکی زۆر خوێندکار بە هیوای دامەزراندن و دەستکەوتنی کارەوە خوێندن تەواو دەکەن.

 بە گشتی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان، لە سێ ڕێگەوە ڕوو لە بازاڕی کاردەکەن:

ڕێگای یەکەم: دامەزراندن لە ڕێگای کەرتی تایبەتەوە
دەرچووان لە ڕێگەی ناردنی سیڤی و بەکارهێنانی پەیوەندییە کەسییەکانیان دەتوانن دەرفەتی کار بدۆزنەوە و لە کەرتی تایبەت کار بکەن، بەشێک لەم دەرچووانە کارێک ئەنجامدەدەن کە پەیوەندی بە پسپۆڕی و بڕوانامەکانیانەوە نیە.

ڕێگای دووەم: کاری ئازارد
بەشێکی تر لە دەرچووان بە سوود بینین لە پسپۆڕی و شارەزایی خۆیان کاری ئازاد ئەنجام دەدەن و کەمتر بیر لە دامەزراندن لە کەرتی تایبەت یان گشتی دەکەنەوە.

ڕێگای سێیەم: دامەزراندن لە ڕێگای کەرتی گشتییەوە
ئەم بەشەی دەرچووان ،کە دەتوانرێت بوترێت زۆرینەی ژمارەی دەرچووان پێکدێنن، دەیانەوێت لە کەرتی گشتیدا و بە پێی پسپۆڕی و لێهاتووییان لە دام و دەزگاکانی حوکمەتدا خزمەت بکەن.

لە هەرێمی کوردستاندا، هیچ کام لەم ڕێگایانەی سەرەوە  نەیتوانیوە بە شێوەیەکی باش پێویستی دەرچووان بۆ دەستکەوتنی دەرفەتی کار پڕ بکاتەوە.

کەرتی تایبەت لە ئاستی پێویستدا نیە و زۆرینەی هەلی کارەکان لەسەر بنەمای پەیوەندییە کەسییەکان پڕدەکرێنەوە نەوەک پسپۆڕی، هەروەها هاوسەنگی لە نێوان ئەرک و مافەکانی کارمەندا نیە.

زانکۆ و پەیمانگاکانیش نەیانتوانیوە وەک پێویست ببنە ژینگەیەکی لەبار بۆ پێگەیاندنی کادرێک کە بتوانێت ببێتە خاوەن کار و پیشەی ئازاد.

هەر بۆیە زۆرینەی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان چاوییان لە کەرتی گشتییە و چاوەڕوانی دامەزراندن دەکەن.

نزیکەی ٨ ساڵە بە بیانووی خراپی دۆخی ئابوری، پرۆسەی دامەزراندن لە هەرێمی کوردستاندا ڕاگیراوە و ساڵانە ژمارەی دەرچووە دانەمەزراوەکانیش ڕوو لە زیادبوونە.

بۆ دەستکەوتنی ئاماری فەرمی ژمارەی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان، مایک پەیوەندیکرد بە هەر یەک لە وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و بڕیاردەری لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە پەڕلەمانی کوردستان و چەند ئەندامێکی ئەو لیژنەیە.

بەڵام سەرجەمیان بێ ئاگایی خۆیان لەو ئامارە ڕاگەیاند و ئاماژەیان بەوەدا کە وەزارەتەکان هەماهەنگی پەرلەمانتاران ناکەن لە پێدانی داتا و ژمارەکان.

بە پێی ئامار و داتا نافەرمییەکان لە 15 ساڵی ڕابردوودا زیاتر لە (420,000) خویندکار لە زانکۆ و پەیمانگاکان دەرچوون و لەو ڕێژەیەش تەنها نزیکەی (60,000) لە کەرتی گشتیدا دامەزراون.

لە ئێستادا ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو نزیکەی (360,000) دەرچووە. ساڵانەش نزیکەی (40,000) خوێندکار لە زانکۆ و پەیمانگاکان خوێندن تەواو دەکەن و چاوەڕێی دامەزراندن و دەرفەتی کارکردن  دەکەن.

لە ساڵانی ڕابردوودا خوێندکارە یەکەمەکانی سەر ئاستی زانکۆ و پەیمانگاکان لە پرۆسەیەکی تایبەتی دامەزراندندا جیاواز لە دەرچووانی تر دادەمەزرێنراون، ماوەی چوار ساڵە ئەو جۆرە دامەزراندنەش ڕاگیراوە و لە ئێستادا زیاتر لە 1500 دەرچووی یەکەمی زانکۆ و پەیمانگاکان چاوەڕوانی دامەزراندنن، سەرەڕای هەبوونی ژمارەیەکی زۆر بۆشایی لە دامودەزگاکاندا، حوکمەتی هەرێم ماوەی هەشت ساڵە دەرگای دامەزراندنی داخستووە و لە ئێستادا هیچ پلانێک نیە بۆ دەستپێکردنەوەی پرۆسەکە.

وەستانی پرۆسەی دامەزراندن، بووەتەهۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاری گەنجان و دروستبوونی بۆشایی میلاکات لە دامودەزگاکانی حکومەتدا.

بەهۆی نەبوونی دەرفەتی کار و دامەزراندنەوە، بەشێک لە دەرچووان وەک خۆبەخش یان وەک وانەبێژ لە خوێندنگە و دامودەزگاکاندا کاردەکەن و بەهیوای ئەوەن لە ئەگەری دەستپێکردنەوەی پرۆسەی دامەزراندندا هەلی دامەزراندنیان هەبێت.

زیاتر لە 17 هەزار دەرچووی دانەمەزراو وەک وانەبێژ لە کەرتی پەروەردەدا کاردەکەن و خۆبەخشانی کەرتی تەندروستیش ژمارەیان نزیکەی4  هەزار کەسە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ نەبوونی میلاکاتی پێویست لەو دوو کەرتەدا.

لە ڕابردوودا، دابەزینی نرخی نەوت و بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حوکمەتی عێراقەوە ئەو پاساوانەبوون کە حوکمەتی هەرێم دەیکردنە هۆکاری ڕاگرتنی پرۆسەی دامەزراندن، بەڵام لە دوای دوبارە ڕێکەوتنەوەی هەولێر و بەغداد و باشبوونی دۆخی دارایی هەرێم، دەرچووانی دانەمەزراو چاوەڕێدەکەن پرۆسەی دامەزراندن دەستپێبکاتەوە.

هەواڵ

یەکەم هێرش روویدا.. ئەحمەد شەرع گوشاردەکات هەسەدە رازیببێت بە رێککەوتن؟

یەکەم شەڕ و رووبەڕووبوونەوە لەنێوان هەسەدە و سوپای نوێی سوریا روویدا، هەرچەندە هەردولا یەکتری بە دەستپێشخەری بۆ شەڕەکە تۆمەتباردەکەن، بەڵام رووداوەکە پەیوەندی بە هەوڵەکانەوە هەیە بۆ ئەنجامدانی رێککەتن لەنێوان ئەحمەد شەرع و مەزڵوم عەبدی.

شەوی 2ـى ئاب، هێزەکانی سەر بە سوپای حکومەتی راگوزەری سوریا هێرشیان کردە سەر هێزەکانی سوریای دیموکرات، لەبەرامبەردا هەسەدە بە توندی وەڵامی دانەوە، پاشان هەردوولا یەکترییان بە ئەنجامدانی هێرشەکان تۆمەتباردکرد.

رووبەڕووبوونەوەکە له‌ شارۆچکەی دێرحافر له ‌حه‌له‌ب روویدا، فەرمانگەی راگەیاندن و پەیوەندییەکانی وەزارەتی دەرەوەی سووریا بە میدیای فەرمیی وڵاتەکەی راگەیاندووە، هێزەکانی سوپا کاردەکەن بۆ ئەوەی وەڵامی سەرچاوەی ئەو هێرشانە بدەنەوە کە گوندە سڤیلنشینەکانیان لە نزیک هێڵەکانی بڵاوبوونەوەین سوپا، کردوونەتە ئامانج.

لەبەرامبەردا، ناوەندی ڕاگەیاندنی هێزەكانی سووریای دیموكرات – هەسەدە سەبارەت بە وەڵامی ڕاگەیاندراوێكی وەزارەتی بەرگریی حكومەتی کاتی دیمەشق رایگەیاند، تەواوی بەیاننامەی وەزارەتی بەرگریی سووریا ڕەتدەكەنەوە، كە دەڵێن: هێزەكانی قەسەدە هێرشی مووشەكییان كردە سەر ماڵی هاوڵاتییان، بە پێچەوانەوە گرووپە بێ دیسپلینەکانی سەربە هێزەکانی حکومەتی سوریا بەردەوامن لە پێشێلکردنی هێڵەکانی پێشەوەی بەرگریی لە ناوچەی دێرحافر.

ئەوەش خراوەتەڕوو، هێزەكانیان تا ئەوپەڕی دانبەخۆداگرتن ئارامی گرتووە بەرامبەر بە هێرش و هەراسانكارییە دووبارەكانی ئەو گرووپانە، كە لە ماوەی ڕابردوودا بەردەوام بوون لە هەڵكەندنی خەندەق و گواستنەوەی چەكداران، بۆ پەرەپێدانی گرژییەكان.

بەپێی بەدواداچوونەکان، سەرەتا گروپی سلێمان شا کە زۆربەیان تورکمانن هێرشەکەیان ئەنجامداوە، دوای ئەوەی هەسەدە وەڵامی داونەتەوە حەوت کەس لە گروپی سلێمان شا بریینداربوون، لە ئێستادا دۆخەکە ئارام بووەتەوە.

دوای کەوتنی بەشار ئەسەد، هێزەکانی سوریای دیموکرات و سوپای نوێی سوریا بە سەرکردایەتی ئەحمەد شەرع، بە گومانەوە مامەڵە لەگەڵ یەکتری دەکەن و سەنگەرەکانیان بەرامبەر یەکتری قایمکردووە، سەرەڕای رێکەوتنێکی 10 خاڵی لەنێوانیاندا.

بەپێی بەدواداچوونەکان، گومان دەکرێت گروپەکەی سلێمان شا کە بە نزیک لە تورکیا ناسروان، بە مەبەست ئەو هێرشەیان ئەنجامدابێت و ئامانجیان بوبێت بەرەیەکی تڕی شەڕ بکەنەوە،، بەڵام وەڵامی توندی هەسەدە لەلایەک و سەرقاڵبوونی سوپای نوێی سوریا بە شەڕی درووزەکان لە پارێزگای سوەیدا، رێگەی بە بەردەوامی شەڕەکە نەدا.

حکومەتی راگوزەری سووریا سورە لەسەر هەڵوەشاندنەوەی هەسەدە و تێکەڵکردنی ئەندامانی هەسەدە بە سوپای داهاتووی سوریا، بەڵام هەسەدە پێداگرە لەسەر ئەوەی بەم پێکهاتە و تایبەتمەندییەی ئێستا هەیەتی، ببێتە بەشێک لە سوپاکە.

هەرئەوش گومانی دروستکردووە، کە ئەحمەد شەرع بیەوێت فشار لە هەسەدە و بەتایبەت مەزڵوم عەبدی بکات بە رازیبوون بە رێککەوت، بەڵام کردنەوەی بەرەیەکی تری شەڕ رەنگە ئەنجام خراپی بۆ ئەحمەد شەرع لێبکەوێتەوە، هەربۆیە بە بەیاننامەیەک کۆتایی بە ئاڵۆزییەکان هێنرا.