هەواڵ

هەڵکشانی ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو، بێ پلانی و دەستەوەستان بوونی حكومەت

نەبوونی دەرفەتی کار و دامەزراندن یەکێکە لە گرفتە گەورەکانی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان لەهەرێمی كوردستان، ساڵانە ژمارەیەکی زۆر خوێندکار بە هیوای دامەزراندن و دەستکەوتنی کارەوە خوێندن تەواو دەکەن.

 بە گشتی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان، لە سێ ڕێگەوە ڕوو لە بازاڕی کاردەکەن:

ڕێگای یەکەم: دامەزراندن لە ڕێگای کەرتی تایبەتەوە
دەرچووان لە ڕێگەی ناردنی سیڤی و بەکارهێنانی پەیوەندییە کەسییەکانیان دەتوانن دەرفەتی کار بدۆزنەوە و لە کەرتی تایبەت کار بکەن، بەشێک لەم دەرچووانە کارێک ئەنجامدەدەن کە پەیوەندی بە پسپۆڕی و بڕوانامەکانیانەوە نیە.

ڕێگای دووەم: کاری ئازارد
بەشێکی تر لە دەرچووان بە سوود بینین لە پسپۆڕی و شارەزایی خۆیان کاری ئازاد ئەنجام دەدەن و کەمتر بیر لە دامەزراندن لە کەرتی تایبەت یان گشتی دەکەنەوە.

ڕێگای سێیەم: دامەزراندن لە ڕێگای کەرتی گشتییەوە
ئەم بەشەی دەرچووان ،کە دەتوانرێت بوترێت زۆرینەی ژمارەی دەرچووان پێکدێنن، دەیانەوێت لە کەرتی گشتیدا و بە پێی پسپۆڕی و لێهاتووییان لە دام و دەزگاکانی حوکمەتدا خزمەت بکەن.

لە هەرێمی کوردستاندا، هیچ کام لەم ڕێگایانەی سەرەوە  نەیتوانیوە بە شێوەیەکی باش پێویستی دەرچووان بۆ دەستکەوتنی دەرفەتی کار پڕ بکاتەوە.

کەرتی تایبەت لە ئاستی پێویستدا نیە و زۆرینەی هەلی کارەکان لەسەر بنەمای پەیوەندییە کەسییەکان پڕدەکرێنەوە نەوەک پسپۆڕی، هەروەها هاوسەنگی لە نێوان ئەرک و مافەکانی کارمەندا نیە.

زانکۆ و پەیمانگاکانیش نەیانتوانیوە وەک پێویست ببنە ژینگەیەکی لەبار بۆ پێگەیاندنی کادرێک کە بتوانێت ببێتە خاوەن کار و پیشەی ئازاد.

هەر بۆیە زۆرینەی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان چاوییان لە کەرتی گشتییە و چاوەڕوانی دامەزراندن دەکەن.

نزیکەی ٨ ساڵە بە بیانووی خراپی دۆخی ئابوری، پرۆسەی دامەزراندن لە هەرێمی کوردستاندا ڕاگیراوە و ساڵانە ژمارەی دەرچووە دانەمەزراوەکانیش ڕوو لە زیادبوونە.

بۆ دەستکەوتنی ئاماری فەرمی ژمارەی دەرچووانی زانکۆ و پەیمانگاکان، مایک پەیوەندیکرد بە هەر یەک لە وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و بڕیاردەری لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە پەڕلەمانی کوردستان و چەند ئەندامێکی ئەو لیژنەیە.

بەڵام سەرجەمیان بێ ئاگایی خۆیان لەو ئامارە ڕاگەیاند و ئاماژەیان بەوەدا کە وەزارەتەکان هەماهەنگی پەرلەمانتاران ناکەن لە پێدانی داتا و ژمارەکان.

بە پێی ئامار و داتا نافەرمییەکان لە 15 ساڵی ڕابردوودا زیاتر لە (420,000) خویندکار لە زانکۆ و پەیمانگاکان دەرچوون و لەو ڕێژەیەش تەنها نزیکەی (60,000) لە کەرتی گشتیدا دامەزراون.

لە ئێستادا ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو نزیکەی (360,000) دەرچووە. ساڵانەش نزیکەی (40,000) خوێندکار لە زانکۆ و پەیمانگاکان خوێندن تەواو دەکەن و چاوەڕێی دامەزراندن و دەرفەتی کارکردن  دەکەن.

لە ساڵانی ڕابردوودا خوێندکارە یەکەمەکانی سەر ئاستی زانکۆ و پەیمانگاکان لە پرۆسەیەکی تایبەتی دامەزراندندا جیاواز لە دەرچووانی تر دادەمەزرێنراون، ماوەی چوار ساڵە ئەو جۆرە دامەزراندنەش ڕاگیراوە و لە ئێستادا زیاتر لە 1500 دەرچووی یەکەمی زانکۆ و پەیمانگاکان چاوەڕوانی دامەزراندنن، سەرەڕای هەبوونی ژمارەیەکی زۆر بۆشایی لە دامودەزگاکاندا، حوکمەتی هەرێم ماوەی هەشت ساڵە دەرگای دامەزراندنی داخستووە و لە ئێستادا هیچ پلانێک نیە بۆ دەستپێکردنەوەی پرۆسەکە.

وەستانی پرۆسەی دامەزراندن، بووەتەهۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێکاری گەنجان و دروستبوونی بۆشایی میلاکات لە دامودەزگاکانی حکومەتدا.

بەهۆی نەبوونی دەرفەتی کار و دامەزراندنەوە، بەشێک لە دەرچووان وەک خۆبەخش یان وەک وانەبێژ لە خوێندنگە و دامودەزگاکاندا کاردەکەن و بەهیوای ئەوەن لە ئەگەری دەستپێکردنەوەی پرۆسەی دامەزراندندا هەلی دامەزراندنیان هەبێت.

زیاتر لە 17 هەزار دەرچووی دانەمەزراو وەک وانەبێژ لە کەرتی پەروەردەدا کاردەکەن و خۆبەخشانی کەرتی تەندروستیش ژمارەیان نزیکەی4  هەزار کەسە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ نەبوونی میلاکاتی پێویست لەو دوو کەرتەدا.

لە ڕابردوودا، دابەزینی نرخی نەوت و بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حوکمەتی عێراقەوە ئەو پاساوانەبوون کە حوکمەتی هەرێم دەیکردنە هۆکاری ڕاگرتنی پرۆسەی دامەزراندن، بەڵام لە دوای دوبارە ڕێکەوتنەوەی هەولێر و بەغداد و باشبوونی دۆخی دارایی هەرێم، دەرچووانی دانەمەزراو چاوەڕێدەکەن پرۆسەی دامەزراندن دەستپێبکاتەوە.

هەواڵ

بایکۆت شکێندرا… پرۆگرامی خوێندنی پۆلە ناکۆتاکانی سلێمانی کەمکرایەوە

بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی رایدەگەیەنێت، دەوام لە سەرجەم خوێندنگەکانی سنوری پەروەردەی سلێمانی دەستیپێکردووە و دەشڵێت، بۆ قەرەبووکردنەوەی ئەو ماوەی مامۆستایان بایکۆتیان کردبوو پرۆگرامی خوێندن بۆ نۆ پۆل کەمکراوەتەوە.

نەژاد عەبدوڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بەوەکالەت بە دیجیتاڵ میدیای مایکی راگەیاند، سەجەم ناوەندەکانی خوێندن لە سنوری پەروەردەی سلێمانی کراونەتەوە و دوامیان تێدادەکرێت.
مامۆستایانی سنوری پارێزگای سلێمانی نزیکەی دوو مانگ بایکۆتی دەوامیان کرد، لەبارەی کەمکردنەوەی پرۆگرامی خوێندنەوە نەژاد عەبدوڵا وتی،" پرۆگرامی خوێندن بۆ سەرجەم پۆلەکان کەمکراوەتەوە جگە لە یەکی سەرەتایی و نۆی بنەڕەتی و 12ی ئامادەیی".
بەپێی ساڵنامەی وەزارەتی پەروەردەی هەرێمی کوردستان، 2025 كۆی رۆژەكانی خوێندن لە خوێندنی ساڵی 2024دا 166 رۆژە.
بەپێی ساڵنامەکە، 25ـی ئەیلولی 2024 وەك یەكەم رۆژی دەستپێكی وەرزی یەكەم دیاریكراوە و 4ـى ئایاری 2025  دواین رۆژی خوێندنە و لەدوای ئەوەوە تاقیكردنەوەیە.

پشوو هەڵوەشێندراوەتەوە و کاتی تاقیکردنەوەکانیش گۆڕاون
نەژاد عەبدوڵڵا، بەڕێوەبەری پەروەردەی سلێمانی بە وەکالەت سەبارەت بە پشووی قوتابخانەکان باسی لەوەکرد، پشووى بەهارەى ناوەندەکانى خوێندن لە 11  24ـی ئازار دەبێت، بەڵام ئەو ناوەندانە ناگرێتەوە کە بایکۆتیان کردووە.
پەروەردەی سلێمانی بڵاویکردوەتەوە، "ئەو خوێندنگانەی لە پڕۆسەی ساڵنامەی خوێندن دواكەوتوون، پێویستە 13-4 تاوەکو 22-4ـی 2025، تاقیكردنەوەی نیوەی وەرزی دووەم (20 نمرە) بۆ پۆلە ناكۆتاكانی 4 تاوەکو 8ـی بنەڕەتی و پۆلەكانی 10 و 11ـی بکرێن."
لە راگەیێندراوەکەدا هاتووە، "پۆلەكانی 9ـی بنەڕەتی و 12ـی ئامادەیی لە 8-4 تاوەکو 21-4 دەکرێت وەكو چۆن لە ساڵنامەی خوێندندا هاتووە."
رۆژانی شەممە لە پەروەردەکانی هەرێمی کوردستان پشووی فەرمییە، بەڵام قوتابخانەکانی سنوری بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی پەروەردەی سلێمانی ناگرێتەوە و ئاماژە بۆ ئەوەکراوە،"ئەگەر پشووی فەرمی كەوتە ناو رۆژی یەكێک لە تاقیكردنەوەكان، ئەو رۆژە تاقیكردنەوە ناکرێت و بەپێی هەمان زنجیرە تاقیكردنەوە رۆژی دواتر تاقیكردنەوەكان بەردەوامیان دەبێت". 
رۆژی 03ـی ئازاری 2025، وەزارەتی پەروەردە گشتاندنێکی بۆ هەموو پەروەردەکان کردووە سەبارەت بە ساڵنامەی خوێندن و تاقیکردنەوەکانی ساڵی 2024-2025، بۆ سەرجەم قوتابخانە حکومی و ناحکومییەکان و تێیدا هاتووە، "لە رۆژانی (4-6-8-9)ـی ئادار چوار تاقیکردنەوە بکەن، پاش نەورۆز لە رۆژانی (24-25-26-27)ـی هەمان مانگ چوار تاقیکردنەوەی دیکە بکەن". 

داواکاری سەرەکی مامۆستایانی ناڕازی چییە؟ 
یەکەمجار لە 1ـی کانوونی یەکەمی 2024 بایکۆت لەو سنوری پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارەکانی گەرمیان و راپەرین دەستیپێکرد و تەواوی مانگەکە بەردەوام بوو. دوای دابەشکردنی مووچەیەک، مامۆستایان بۆ تاقیکردنەوەکانی وەرزی یەکەم گەڕانەوە ناوەندەکانی خوێندن، بەڵام لەگەڵ کۆتاییهاتنی تاقیکردنەوەکان و دەستپێکردنەوەی دەوام لە 26ـی کانوونی دووەمی 2025ـەوە بایکۆت دەستیپێکردەوە، بەڵام لە مانگی رابردووەوە دەوام لە زۆربەی خوێندنگەکان ئاسایی بووەوە و ئەم مانگە کۆتایهات.
مامۆستایان چەند داواکارییەکی سەرەکیان هەیە و داوا دەکەن، پلەبەرزکردنەوەیان دەست پێبکاتەوە کە ماوەی 9 ساڵە ڕاگیراوە. 
دابەشكردنی مووچە لە کاتی خۆیدا و بە بانکیکردنی مووچە لە بانکە فیدراڵییەکان، دوو لە داواکارییەکانی دیکەی مامۆستایانی ناڕازییە. 
ئەگەرچی مووچەی مانگی کانوونی دووەمی ئەمساڵ دابەشكراوە، بەڵام تا ئێستا مووچەخۆران چارەنوسی مووچەی مانگی کانوونی یەکەمی ساڵی ڕابردوو نازانن و داوا دەکەن، هەرچی زووە ئەو مووچەیەشیان پێ بدرێت. 

ساڵی رابردوو درێژترین ماوەی بایکۆت بوو
ماوەی 9 ساڵە لە کاتی هاتنی داعشەوە پرسی بایکۆت بەشێوەی پچڕ پچڕ لە هەرێمی کوردستان بەردەوامە، بەڵام ساڵی ڕابردو درێژترین ماوەی تۆمارکرد، لەساڵەکانی 2016 و 2017 دا ماوەی بایکۆت گەشتە 52 ڕۆژ، بەڵام ساڵی ڕابردو 97 ڕۆژ مامۆستایان بایکۆتی دەوامیان کرد