بنکۆڵکاری

قاچاخچییەکانی دەرمان لەسلێمانی

خۆراك و دەرمان دوو پێویستی سەرەكەی كۆمەڵگەیە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان، جگە لە پێویستی خەڵك، بازرگانیەكی گەورەیە بۆ بەرپرسەكان ئەم هەرێمە، بە جۆرێك كە كەم بەرپرسی باڵا هەیە دەستی لە پشتی ئەم بازرگانییەوە نەبێت، هاوردنی دەرمان بۆ كۆمپانیەكان و شەریكەكان قازانجی یەك بە دووسەد  و سێسەد زیاترە.

بە قاچاخ هێنانی دەرمان و  چاودێری نەكردنی كوالیتی كۆنتڕۆڵ گرفتێكی سەرەكی ئەو دەرمانانەن كە لە هەرێمی كوردستان هەیە،  بە بە جۆرێك كە هەموو دەرمانخانەكان و كۆگان پڕن لەو دەرمانانەی كە ستیكەریان لە سەر نییە و هەر دەرمانێك كە ستیكەری لەسەر نەبوو بە مانای ئەوە دێت، كە ئەو دەرمانە یان بە قاچاخ هاتووە یان لە كوالیتی كۆنتڕۆڵ دەرنەچووە. 

هیچ كام لەمانەی كە لەم دیمانەدا بەشداریان كردووە، لە بەر قازانجی خۆیان ئامادە نەبوون دەم وچاویان نیشان بدرێت و ئەوان ئاشكرا كردنی ئەم بابەتە بە لێدان لە بازرگانی خۆیان دەزانن، وەك خۆیان دەڵێن "ئەم بابەتە هەستیارە و كەسانی بەهێزی لە پشتن".

لەم بە دواداچوونەدا بۆمان دەركەوت كە زۆرینەی ڕەهای دەرمانەكانی هەرێم لە بەر نەبوونی شوێنی تایبەت بە دەرمان لە دەرمانخانەكان و كۆگاكان، بە زوویی بەسەردەچن،  بە پێی ڕێنمایی حكومەت دەبێ دەرمانەكان بەردەوام لە نێو بەڕادی تایبەت و كۆگای تایبەت هەڵبگیرێت، بەڵام  لە بەر نەبوونی چاوەدێری ئەم رێنمایانە ڕەچاو ناكرێت.

ڕێكەوتنی پزیشكەكان لە گەڵ كۆگاكان و كۆمپانیاكان و دەرمانخانەكان جۆری هەیە و لە پێدانی پارە بگرە هەتا ڤیزەی وڵاتان و تەنانەت پێشكەش كردنی كرێی ئوفیس و پێدانی پارەی سكرتێر و زۆر ڕێكەوتنی تریش، تەنیا لە بەر ئەوەی كە دەرمانەكانیان بۆ ساغ بكاتەوە، ئەگەرچی هەندێك پزیشك لە جۆری كوالیتی دەرمانەكە دەپرسێتەوە یان خۆی داوای جۆری دەرمان دەكات كە ئامادەییە بۆیان سەرف بكات، بەڵام كەم نین ئەو پزیشكانەی كە تەنانەت لە جۆری كوالیتی دەرمانەكەش ناپرسن و تەنیا بۆ دەسكەوتی پارە یان پشك، ئامادەی ساخكردنەوەی دەرمانەكە دەبێت. 

لە ساڵی 2013 پرۆژەیەك تەسلیم بە پەرلەمانی كوردستان كراوە كە پرۆژەكە باس لە كونتڕۆڵی دەرمان دەكات لە ژێر ناوی دەزگایەكی نیشتمانی، بەڵام ئەم پرۆژەیە تەنیا تەنیا لە سەر لاپەڕەیە و نەقیبی سەندیكای دەرمانسازان، پێی وایە ئەوە هەر پرۆژە نییە.  

داهاتی فرۆشتنی دەرمان بە جۆرێكە كە لە شارێك وەك سلێمانی زیاتر لە340 دەرمانخانە بوونی هەیە و ساڵانە ڕێژەی كردنەوەی دەرمانخانە بەردەوام لە زیاد بوونە و كردنەوەی هەر دەرمانخانەیەكی تازە پەیوەندی بە كۆمپانیاكانی حیزبەوە هەیە، ئەگەرچی بە پێ یاسا نابێت هیچ  پزیشكێكی دەرمانساز مۆڵەتی كار كردنی بە كرێ بە كەسی تر بدات، بەڵام لە ئێستادا زۆربەی ئەو دەرمانخانانەی كە بوونیان هەیە بە بەخشینی كرێ كە لە ملیۆنێكەوە دەست پێ دەكات هەتا سێ ملیۆن  دینار دەیبەخشن بە خاوەن مۆڵەتەكە.
 

تەندروستی

ئەو مۆزە سەرسوڕهێنەرەی بۆ ڕزگارکردنی ژیان دروستکراوە "Super banana "

لە زۆربەی وڵاتانی جیهان بە تایبەتی ئەفریقا کەسانێک هەن بەدەست برسێتی زۆرەوە دەناڵێنن بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشەیە زانایان بەدوای زۆر چارەسەردا گەڕاون هەرچەنە حکومەتی ئەو وڵاتە لە ڕێگەی دابەشکردنی حەب و کەپسول و تەواوکەری خۆراکیەوە هەوڵی چارەسەرکردنی ئەم کێشەیەی داوە،
 بەڵام نەیانتوانی جڵەوی بارودۆخەکە بکەن بەڵام کۆمپانیای "ویلبەرفۆرس "لە ئۆگاندا هەستان بە دروستکردنی جۆرە مۆزێکی تایبەت بە ناوی “SUPER BANANA” کە لە ڕووی جیناتەوە گۆڕانکاری تێداکراوە بە جۆرێک ژمارەیەکی زۆر ڤیتامینی تێدایە بە بەراورد بە مۆزی ئاسایی، بە تایبەت ڤیتامین A و ماددە خۆراکیە گرنگەکان بیرۆکەی دامەزراندنی ئەم کۆمپانیایە دروستکردنی SUPER BANANA  هی پیاوێک بوو بە ناوی Wilberforce ، کە بەدەست برسێتیەوە دەیناڵاند دایک و باوکی توانیان چارەسەری بکەن بەڵام زۆرینەی هاوڕێکانیان گیانیان لەدەستدا ئەو نەیتوانی چیتر بەرگەی مردنی ئەو هەموو کەسە بگرێت و بۆیە بڕیاریدا بیر لە ڕێگە چارەیەک بکاتەوە و بەو جۆرە super banana ەی داهێنا،
 ئەم مۆزە لە کۆمەڵێک تاقیگەی کشتوکاڵی لە ئۆگاندا بەرهەمدەهێنرێت بەو پێێەی یەکێکە لەو وڵاتانەی ساڵانە ژمارەریەکی زۆری منداڵ بەهۆی کەمی ڤیتامین A گیان لەدەست دەدەن یاخود لەگەشە دوادەکەون وبە ئاسانی  نەخۆش دەکەون بەهۆی ئەم مۆزەوە توانرا ژیانی چەندین کەسی برسی و هەژار ڕزگار بکرێت و لە ئیستدا چەندین منداڵ نە گەشەیان دەوەستێت نە بەهۆی کەم خۆراکیەوە دەمرن.