قاچاخچییەکانی دەرمان لەسلێمانی

خۆراك و دەرمان دوو پێویستی سەرەكەی كۆمەڵگەیە، بەڵام لە هەرێمی كوردستان، جگە لە پێویستی خەڵك، بازرگانیەكی گەورەیە بۆ بەرپرسەكان ئەم هەرێمە، بە جۆرێك كە كەم بەرپرسی باڵا هەیە دەستی لە پشتی ئەم بازرگانییەوە نەبێت، هاوردنی دەرمان بۆ كۆمپانیەكان و شەریكەكان قازانجی یەك بە دووسەد  و سێسەد زیاترە.

بە قاچاخ هێنانی دەرمان و  چاودێری نەكردنی كوالیتی كۆنتڕۆڵ گرفتێكی سەرەكی ئەو دەرمانانەن كە لە هەرێمی كوردستان هەیە،  بە بە جۆرێك كە هەموو دەرمانخانەكان و كۆگان پڕن لەو دەرمانانەی كە ستیكەریان لە سەر نییە و هەر دەرمانێك كە ستیكەری لەسەر نەبوو بە مانای ئەوە دێت، كە ئەو دەرمانە یان بە قاچاخ هاتووە یان لە كوالیتی كۆنتڕۆڵ دەرنەچووە. 

هیچ كام لەمانەی كە لەم دیمانەدا بەشداریان كردووە، لە بەر قازانجی خۆیان ئامادە نەبوون دەم وچاویان نیشان بدرێت و ئەوان ئاشكرا كردنی ئەم بابەتە بە لێدان لە بازرگانی خۆیان دەزانن، وەك خۆیان دەڵێن "ئەم بابەتە هەستیارە و كەسانی بەهێزی لە پشتن".

لەم بە دواداچوونەدا بۆمان دەركەوت كە زۆرینەی ڕەهای دەرمانەكانی هەرێم لە بەر نەبوونی شوێنی تایبەت بە دەرمان لە دەرمانخانەكان و كۆگاكان، بە زوویی بەسەردەچن،  بە پێی ڕێنمایی حكومەت دەبێ دەرمانەكان بەردەوام لە نێو بەڕادی تایبەت و كۆگای تایبەت هەڵبگیرێت، بەڵام  لە بەر نەبوونی چاوەدێری ئەم رێنمایانە ڕەچاو ناكرێت.

ڕێكەوتنی پزیشكەكان لە گەڵ كۆگاكان و كۆمپانیاكان و دەرمانخانەكان جۆری هەیە و لە پێدانی پارە بگرە هەتا ڤیزەی وڵاتان و تەنانەت پێشكەش كردنی كرێی ئوفیس و پێدانی پارەی سكرتێر و زۆر ڕێكەوتنی تریش، تەنیا لە بەر ئەوەی كە دەرمانەكانیان بۆ ساغ بكاتەوە، ئەگەرچی هەندێك پزیشك لە جۆری كوالیتی دەرمانەكە دەپرسێتەوە یان خۆی داوای جۆری دەرمان دەكات كە ئامادەییە بۆیان سەرف بكات، بەڵام كەم نین ئەو پزیشكانەی كە تەنانەت لە جۆری كوالیتی دەرمانەكەش ناپرسن و تەنیا بۆ دەسكەوتی پارە یان پشك، ئامادەی ساخكردنەوەی دەرمانەكە دەبێت. 

لە ساڵی 2013 پرۆژەیەك تەسلیم بە پەرلەمانی كوردستان كراوە كە پرۆژەكە باس لە كونتڕۆڵی دەرمان دەكات لە ژێر ناوی دەزگایەكی نیشتمانی، بەڵام ئەم پرۆژەیە تەنیا تەنیا لە سەر لاپەڕەیە و نەقیبی سەندیكای دەرمانسازان، پێی وایە ئەوە هەر پرۆژە نییە.  

داهاتی فرۆشتنی دەرمان بە جۆرێكە كە لە شارێك وەك سلێمانی زیاتر لە340 دەرمانخانە بوونی هەیە و ساڵانە ڕێژەی كردنەوەی دەرمانخانە بەردەوام لە زیاد بوونە و كردنەوەی هەر دەرمانخانەیەكی تازە پەیوەندی بە كۆمپانیاكانی حیزبەوە هەیە، ئەگەرچی بە پێ یاسا نابێت هیچ  پزیشكێكی دەرمانساز مۆڵەتی كار كردنی بە كرێ بە كەسی تر بدات، بەڵام لە ئێستادا زۆربەی ئەو دەرمانخانانەی كە بوونیان هەیە بە بەخشینی كرێ كە لە ملیۆنێكەوە دەست پێ دەكات هەتا سێ ملیۆن  دینار دەیبەخشن بە خاوەن مۆڵەتەكە.
 

هەواڵ

لیای 10 ساڵ، ئەو کیژۆڵەی دووجار بەخاکسپێردرا

کیژۆڵەیەکی 10 ساڵان، تەنها لە هەفتەیەکدا دووجار بەخاکسپێردرا، ئەوەش بەهۆی ئەوەی گومان لەدۆسییە کوشتنەکەیدا هەبوو، بەڵام دواجار دادگا دۆسییەکەی یەکلاییکردەوە.

باوكی لیا كە چەند رۆژێك لەمەوبەر گیانی لەدەستدا دەڵێت پزیشكی دادوەری پشتڕاستیكردوەتەوە كە كچەكەی بەهۆی پەلاماردانی سەگەوە گیانی لەدەستداوە، وتەبێژی پۆلیسی سلێمانیش دەڵێت لێكۆڵینەوە لەگەڵ بنەماڵەی منداڵەكە و خاوەنی سەگەكانیش كراوە.

عەلی ڕەحیم، باوكی لیای تەمەن 10 ساڵ، ئەو كچەی ھەفتەی رابردوو لە گەڕەكی ڕاپەڕینی شاری سلێمانی سەگ پەلاماری دا و گیانی لەدەست دا بە مایكی ڕاگەیاند: تەرمی كچەكەم لە پەیمانگەی پزیشكی دادی سلیمانی وەرگرتەوە و جارێكی دیكە بە خاكمان سپاردەوە".

وتیشی: "بەپێی ڕاپۆرتی پەیمانگەی پزیشكی دادی سلێمانی، دەركەوتووە كچەكەم بەھۆی پەلاماردانی سەگەوە گیانی لەدەست داوە و خواردوویەتی، بۆیە سبەی بنەماڵەكەمان لەسەر ئەو ھەموو تۆمەتانەی ئاڕاستەمان كراوە، لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا ھەڵوێستمان دەبێت".

باوكی لیای تەمەن 10 ساڵ، وتیشی: "ئەو سێ سەگەی كچەكەمیان خواردووە، كوژراون، بەڵام من سەگەكانم نەكوشتووە".

لەوبارەیەوە سەركەوتن ئەحمەد وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی بەمایكی وت:"لەسەر دۆسیەی لیا لێكۆڵینەوە لەگەڵ بنەماڵەی لیا و ئەو بنەماڵەیەش كە سەگەكانیان هەیە كراوە".
وتیشی :"لەسەر دۆسیەكە لێكۆڵینەوەی تەواو كراوە و ئەوەی هەیە پەیوەندی بەدادوەری گشتیەوە هەیە".
هاوكات بەرزان محەمەد بەڕێوەبەری پزیشكی دادی سلێمانی بەمایكی راگەیاند: سەرجەم ئەو پرسیارانەی سەبارەت بە مردنی لیا لەپزیشكی دادوەری لەلایەن داواكاری گشتیەوە كراون وەڵاممان داونەتەوە".
پێشتریش هەر سەبارەت بەو پرسە، گوڵستان سەعید ئەندامی لیژنەی مافی مرۆڤی پەرلەمانی كوردستان بەمایكی وت:"سەبارەت بەو پرسە قسەمان لەگەڵ دەستەی مافی مرۆڤ كردووە، ئەوان پێیان وتین لەسەر دۆسیەكە لێكۆڵینەوەیان كردووە، بەڵام وەكو پەرلەمان ناتوانین دەستێوەردان لەكاروباری داواكاری گشتی بكەین".
بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی سلێمانی لە روونكردنەوەیەكدا كە رۆژی هەینی رابردوو بڵاویكردەوە، رایگەیاند: بە بڕیاری دادوەر و بە ئامادەبوونی مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی راپەڕین، تیمەكانی بەشی بەڵگەی تاوان و پزیشكانی دادوەری، تەرمی لیا لەناو گۆڕەكەی دەرهێنراوەتەوە و توێكاری بۆ لاشەكەی دەكرێت و لێكۆڵینەوەش لە رووداوەكە بەردەوام دەبێت".
16 یی ئەم مانگە هەواڵی گیانلەدەستدانی كچێكی 10 ساڵ لە سلێمانی بەهۆی پەلاماردانی سەگ بڵاوبویەوە، هەواڵەكە و پاشانیش لێدوانی باوكی منداڵەكە كاردانەوەی بەدوای خۆیدا هێنا بەتایبەتیش لەتۆڕە كۆمەڵایەتیەكان، بەوهۆیەشەوە لەسەر فەرمانی داواكاری گشتی گۆڕەكەی لیا هەڵدرایەوە.