VT

ساڵانە نزیكەی 40 هەزار خوێندكار لە زانكۆو پەیمانگەكان دەردەچن بێ دامەزراندن

نەبوونی دەرفەتی كار و دامەزراندن یەكێكە لە گرفتە گەورەكانی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان لەهەرێمی كوردستان، ساڵانە ژمارەیەكی زۆر خوێندكار بە هیوای دامەزراندن و دەستكەوتنی كارەوە خوێندن تەواو دەكەن.

بە گشتی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان، لە سێ ڕێگەوە ڕوو لە بازاڕی كاردەكەن:

 ڕێگای یەكەم: دامەزراندن لە ڕێگای كەرتی تایبەتەوە
دەرچووان لە ڕێگەی ناردنی سیڤی و بەكارهێنانی پەیوەندییە كەسییەكانیان دەتوانن دەرفەتی كار بدۆزنەوە و لە كەرتی تایبەت كار بكەن، بەشێك لەم دەرچووانە كارێك ئەنجامدەدەن كە پەیوەندی بە پسپۆڕی و بڕوانامەكانیانەوە نیە.

ڕێگای دووەم: كاری ئازارد

بەشێكی تر لە دەرچووان بە سوود بینین لە پسپۆڕی و شارەزایی خۆیان كاری ئازاد ئەنجام دەدەن و كەمتر بیر لە دامەزراندن لە كەرتی تایبەت یان گشتی دەكەنەوە.

ڕێگای سێیەم: دامەزراندن لە ڕێگای كەرتی گشتییەوە

ئەم بەشەی دەرچووان ،كە دەتوانرێت بوترێت زۆرینەی ژمارەی دەرچووان پێكدێنن، دەیانەوێت لە كەرتی گشتیدا و بە پێی پسپۆڕی و لێهاتووییان لە دام و دەزگاكانی حوكمەتدا خزمەت بكەن.

لە هەرێمی كوردستاندا، هیچ كام لەم ڕێگایانەی سەرەوە  نەیتوانیوە بە شێوەیەكی باش پێویستی دەرچووان بۆ دەستكەوتنی دەرفەتی كار پڕ بكاتەوە.

كەرتی تایبەت لە ئاستی پێویستدا نیە و زۆرینەی هەلی كارەكان لەسەر بنەمای پەیوەندییە كەسییەكان پڕدەكرێنەوە نەوەك پسپۆڕی، هەروەها هاوسەنگی لە نێوان ئەرك و مافەكانی كارمەندا نیە.

زانكۆ و پەیمانگاكانیش نەیانتوانیوە وەك پێویست ببنە ژینگەیەكی لەبار بۆ پێگەیاندنی كادرێك كە بتوانێت ببێتە خاوەن كار و پیشەی ئازاد.

هەر بۆیە زۆرینەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان چاوییان لە كەرتی گشتییە و چاوەڕوانی دامەزراندن دەكەن.

نزیكەی ٨ ساڵە بە بیانووی خراپی دۆخی ئابوری، پرۆسەی دامەزراندن لە هەرێمی كوردستاندا ڕاگیراوە و ساڵانە ژمارەی دەرچووە دانەمەزراوەكانیش ڕوو لە زیادبوونە.

بۆ دەستكەوتنی ئاماری فەرمی ژمارەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان، مایك پەیوەندیكرد بە هەر یەك لە وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و بڕیاردەری لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە پەڕلەمانی كوردستان و چەند ئەندامێكی ئەو لیژنەیە.

بەڵام سەرجەمیان بێ ئاگایی خۆیان لەو ئامارە ڕاگەیاند و ئاماژەیان بەوەدا كە وەزارەتەكان هەماهەنگی پەرلەمانتاران ناكەن لە پێدانی داتا و ژمارەكان.

بە پێی ئامار و داتا نافەرمییەكان لە 15 ساڵی ڕابردوودا زیاتر لە (420,000) خویندكار لە زانكۆ و پەیمانگاكان دەرچوون و لەو ڕێژەیەش تەنها نزیكەی (60,000) لە كەرتی گشتیدا دامەزراون.

لە ئێستادا ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو نزیكەی (360,000) دەرچووە، ساڵانەش نزیكەی (40,000) خوێندكار لە زانكۆ و پەیمانگاكان خوێندن تەواو دەكەن و چاوەڕێی دامەزراندن و دەرفەتی كاركردن  دەكەن.

لە ساڵانی ڕابردوودا خوێندكارە یەكەمەكانی سەر ئاستی زانكۆ و پەیمانگاكان لە پرۆسەیەكی تایبەتی دامەزراندندا جیاواز لە دەرچووانی تر دادەمەزرێنراون، ماوەی چوار ساڵە ئەو جۆرە دامەزراندنەش ڕاگیراوە و لە ئێستادا زیاتر لە 1500 دەرچووی یەكەمی زانكۆ و پەیمانگاكان چاوەڕوانی دامەزراندنن، سەرەڕای هەبوونی ژمارەیەكی زۆر بۆشایی لە دامودەزگاكاندا، حوكمەتی هەرێم ماوەی هەشت ساڵە دەرگای دامەزراندنی داخستووە و لە ئێستادا هیچ پلانێك نیە بۆ دەستپێكردنەوەی پرۆسەكە.

وەستانی پرۆسەی دامەزراندن، بووەتەهۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێكاری گەنجان و دروستبوونی بۆشایی میلاكات لە دامودەزگاكانی حوكمەتدا.

بەهۆی نەبوونی دەرفەتی كار و دامەزراندنەوە، بەشێك لە دەرچووان وەك خۆبەخش یان وەك وانەبێژ لە خوێندنگە و دامودەزگاكاندا كاردەكەن و بەهیوای ئەوەن لە ئەگەری دەستپێكردنەوەی پرۆسەی دامەزراندندا هەلی دامەزراندنیان هەبێت.

زیاتر لە 17 هەزار دەرچووی دانەمەزراو وەك وانەبێژ لە كەرتی پەروەردەدا كاردەكەن و خۆبەخشانی كەرتی تەندروستیش ژمارەیان نزیكەی4  هەزار كەسە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ نەبوونی میلاكاتی پێویست لەو دوو كەرتەدا.

لە ڕابردوودا، دابەزینی نرخی نەوت و بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حوكمەتی عێراقەوە ئەو پاساوانەبوون كە حوكمەتی هەرێم دەیكردنە هۆكاری ڕاگرتنی پرۆسەی دامەزراندن، بەڵام لە دوای دوبارە ڕێكەوتنەوەی هەولێر و بەغداد و باشبوونی دۆخی دارایی هەرێم، دەرچووانی دانەمەزراو چاوەڕێدەكەن پرۆسەی دامەزراندن دەستپێبكاتەوە.

هەواڵ

مەسعود بارزانی: لەسەر بنەمای 50 بە 50 حکومەت پێکنایەت

مه‌سعود بارزانى سه‌رۆكى پارتى دیموكراتى كوردستان جەختدەکاتەوە لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم لەسەر بنەمای" یه‌ك هه‌رێم‌ و حكومه‌ت‌ و په‌رله‌مان ‌و پێشمه‌رگه" و دەڵێت: لەسەر بنەمای 50 بە 50 حکومەت پێکنایەت.

ئەمڕۆ لە هەولێر، مەسعود بارزانی، سەرۆکی پارتی دیموکراتی کردستان لە کۆنگرەی یەکگرتنی هەردوو رێکخراوی قوتابییان و لاوانی پارتی وتارێکی گشتگیری پێشکەش کرد و لە بەشیک لە قسەکانیدا باسی لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێم کرد.

مه‌سعود بارزانى وتی: ئێستاش دواى هه‌ڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان زه‌مینه‌ ره‌خساوه‌ بۆ گفتوگۆو به‌هه‌موولایه‌نه‌كانیشمان وتووه‌ ئه‌وانه‌ى كورسیان به‌ده‌ستهێناوه‌، فه‌رمون وه‌رن با پێكه‌وه‌ حكومه‌ت پێكبهێنین، نه‌هاتن، به‌شێكیان بڕیارى بون به‌ئۆپۆزسیۆنیان داوه‌ ئێمه‌ش ڕێز له‌هه‌ڵبژاردنه‌كه‌یان ده‌گرین.

بارزانی ئاماژەی بەکرد، ئێستا گفتوگۆ له‌نێوان پارتى ‌و یه‌كێتیه‌، ئه‌گه‌رچى تائێستا قۆناغێكى زۆریان بڕیوه‌، به‌ڵام هێشتا ماوه‌.

سەرۆکی پارتی وتی: دوباره‌ى ده‌كه‌مه‌وه‌، ئه‌مه‌ په‌یامى پێش هه‌ڵبژاردنیشمه‌، یه‌ك هه‌رێم‌ و حكومه‌ت‌ و په‌رله‌مان‌و پێشمه‌رگه‌، ئێمه‌ پێمانخۆشه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بنه‌مایه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كێتیى‌ و لایه‌نه‌كانى دیكه‌ش حكومه‌ت پێكبهێنین، به‌ڵام حكومه‌تێك ئه‌و مه‌بده‌ئانه‌ى تێدا نه‌بێت، پێكنه‌یه‌ت باشتره‌.

لە کۆتایی قسەکانیدا رایگەیاند، هه‌موو هه‌وڵێك ده‌ده‌ین هه‌رچى زوتر حكومه‌ت پێكبێت‌ داوا له‌پارتى‌ و یه‌كێتیى ده‌كه‌م په‌له‌ بكه‌ن له‌پێكهێنانى حكومه‌ت، به‌ڵام لەسەر ئەو بنەمایە، ئەگەر لەسەر ئەو بنەمایە پێکنەیەت ئێمە بەردەوم دەبین لە ئیشی خۆمان، بەڵام حکومەتێک پێکنایەت له‌سه‌ر بنه‌ماى 50 به‌ 50.

ئەمە دووەم جارە لە دوای هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان کە بارزانی داوا لە یەکێتی و پارتی دەکات، پەلەبکەن لە پێهێنانی حکومەتی هەرێ، رۆژی نۆی نیسان لە میانی بەشداریکردنی لە 17یەمین پێشانگەی نێودەوڵەتیی کتێب لە هەولێر، جەختی لە پێویستیی پەلەکردن لە پێکهێنانی کابینەی نوێی حکومەتی هەرێمی کوردستان کردەوە لەلایەن پارتی و یەکێتییەوە.

رۆژی 20ـى تشرینی یەکەمی ساڵی رابردوو، هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان ئەنجامدرا، پارتی 38 کورسی و یەکێتی 23 کورسی بەدەستهێنا، دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن هێشتا یەکێتی و پارتی لەسەر پێکهێنانی کابینەی 10ـى حکومەتی هەرێم رێکنەکەوتوون.