VT

کۆرۆنا نەبووەتە بەربەست لەبەردەم کۆچ و ئاوارەیی

لەم ساڵدا کۆچکردن ژمارەی پێوانەیی شکاندووە لەجیهاندا و زیاتر لە 80 ملیۆن کەس ئاوارەبوون ئەویش بەهۆی جەنگ و توندوتیژی و پیشێلکارییەکانی مافی مرۆڤەوە.

به‌پێی ئامارێکی کۆمسیۆنی باڵای نه‌ته‌وه‌ یه‌گرتووه‌کان بۆ کاروباری په‌نابه‌ران، له‌مساڵدا ژمارەی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران لەجیهان، ژماره‌ی پێوانه‌یی تۆمارکردووه و گه‌شتۆته‌ 82 ملیۆن که‌س.

له‌ ماوه‌ی ڕابردوودا ژماره‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی به‌ ناچاری شوێنی خۆیان به‌جێهێشتووه‌ زیادیکردووه‌،  به‌ شێوه‌یه‌ک ڕێژه‌ی ئاواره‌کان %1ی کۆی ژماره‌ی دانیشتوانی زه‌وی تێپه‌ڕاندووه.‌

هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوه‌ رێژه‌ی کۆچ و په‌نابه‌ری دابه‌زیوه،‌ به‌ڵام به‌راورد به‌ ساڵانی رابردوو ژماره‌ی ئاواره‌کان به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رچاو زیادیکردووه‌.

زۆرینه‌ی ئاواره‌کان ناوخۆیی بوون و به‌هۆی کۆت و به‌نده‌کانی ڤایرۆسی کۆرۆناوه‌ نه‌یانتوانیوه‌ سنوری وڵاتانی تر تێپه‌ڕێنن.

یه‌ک له‌سه‌ر سێی ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران دانیشتووی یه‌کێک له‌م پێنج وڵاته‌ن، سوریا، ڤه‌نزوێلا، باشوری سودان،ئه‌فغانستان، میانمار.

له‌ سوریا به‌هۆی شه‌ڕی ناوخۆ که‌ ماوه‌ی 10 ساڵه‌ به‌رده‌وامه‌ 13.5 ملیۆن که‌س ئاواره‌بوون که‌ نیوه‌ی دانیشتووانی وڵاته‌که‌ پێک دێنن، نزیکه‌ی نیوه‌ی ئاواره‌کان بوونه‌ته‌ په‌نابه‌ر و له‌ وڵاتانیتر نیشته‌جێبوون و ئه‌وانیتریش ئاواره‌ی ناوخۆیین.

ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران ئه‌و منداڵانه‌ش له‌ خۆ ده‌گرێت که‌ له‌ ئاواره‌ییدا له‌ دایکبوون، به‌ پێی ڕاپۆرتی کۆمسیۆنی باڵای نه‌ته‌وه‌ یه‌گرتووه‌کان بۆ کاروباری ئاواره‌ و په‌نابه‌ران، له‌ نێوان ساڵانی 2018 بۆ 2020 نزیکه‌ی یه‌ک ملیۆن منداڵ  له‌ په‌نابه‌ریدا له‌ دایکبوون.

تورکیا،کۆڵۆمبیا، ئۆگه‌ندا، پاکستان، ئه‌ڵمانیا، له‌ ڕیزبه‌ندی پێشه‌وه‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ن که‌ پێشوازی زۆرترین ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران ده‌که‌ن.

هەواڵ

کورد دانیشتنەکانی پەرلەمانی عێراق پەکدەخات

ئەندامێکی پەرلەمانی عێراق رایدەگەیەنێت، کە فراکسیۆنە کوردییەکان سورن لەسەر بایکۆتکردنی دانیشتنەکانی پەرلەمانی عێراق، تا ئەو کاتی پرۆژەیاسای بە پارێزگابوونی هەڵەبجە پەسەند دەکرێت.

چرۆ حەمە شەریف، ئەندامی پەرلەمانی عێراق بە MICـى راگەیاند، هەموو فراکسیۆنە کوردییەکان یەک هەڵوێستین لەسەر بایکۆتکردنی دانیشتەکانی پەرلەمانی عێراق، تا ئەوکاتەی پرۆژە یاسای بە پارێزگابوونی هەڵەبجە دەنگی لەسەر دەدرێت و پەسەند دەکرێت.

ئەو پەرلەمانتارە باسی لەوەکرد، کە فراکسۆنە کوردییەکان بایکۆتی دانیشتنەکانی پەرلەمان بکەن رێژەی یاسایی تەواونابێت و پەرلەمان ناتوانێت هیچ دانیشتنێک ئەنجامبدات، بەو پێیەی بەشێکی زۆر لە پەرلەمانتاران پابەندی دەوام نین.

بە وتەی چرۆ حەمە شەریف، هەرکاتێک دانیشتنی پەرلەمان بکرێت، پرۆژەیاسای بە پارێزگابوونی هەڵەبجە لە بەرنامەی کاردایە و وتیشی: جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمان دڵنایی پێداون کە هەرکاتێک دانیشتنی پەرلەمان بکرێت، تەنها پرۆژە یاسای بە پارێزگابوونی هەڵەبجە دەخەنە بەرنامەی کارەوە.

ئەو پەرلەمانتارە جەختدەکاتەوە، کە تێپەڕاندنی پرۆژە یاسای بە پارێزگابوونی هەڵەبجە پێویستی بە ڕێککەوتنی سیاسی پێشوەختەیە و وتی: ئەو پرۆژە یاسایە بۆ ئەوەی بەبێ کێشە پەسەند بکرێت، پێویستی بەوەیە فراکسیۆنەکان پێش دانیشتنی پەرلەمان رێکبکەن و لە دانیشتەکەدا ئەندامانی پەرلەمان پابەندبکرێن بە پەسەندکردنی.

پرۆژەی بەپارێزگابوونی هەڵەبجە، ساڵی ڕابردوو خرایە دانیشتنەکانی پەرلەمانەوەو توانرا خوێندنەوەی یەکەم و دووەمی بۆ بکرێت، بەڵام بە هۆی تەواونەبوونی رێژەی یاسایی و خۆدزینەوەی ئەندامانی پەرلەمان بە بیانوی جیاواز بۆ دەنگدان بە پرۆژە یاساکە، تائێستا نەتوانراوە پرۆژە یاساکە لەلایەن پەرلەمانەوە پەسەند بکرێت.