VT

کۆرۆنا نەبووەتە بەربەست لەبەردەم کۆچ و ئاوارەیی

لەم ساڵدا کۆچکردن ژمارەی پێوانەیی شکاندووە لەجیهاندا و زیاتر لە 80 ملیۆن کەس ئاوارەبوون ئەویش بەهۆی جەنگ و توندوتیژی و پیشێلکارییەکانی مافی مرۆڤەوە.

به‌پێی ئامارێکی کۆمسیۆنی باڵای نه‌ته‌وه‌ یه‌گرتووه‌کان بۆ کاروباری په‌نابه‌ران، له‌مساڵدا ژمارەی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران لەجیهان، ژماره‌ی پێوانه‌یی تۆمارکردووه و گه‌شتۆته‌ 82 ملیۆن که‌س.

له‌ ماوه‌ی ڕابردوودا ژماره‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی به‌ ناچاری شوێنی خۆیان به‌جێهێشتووه‌ زیادیکردووه‌،  به‌ شێوه‌یه‌ک ڕێژه‌ی ئاواره‌کان %1ی کۆی ژماره‌ی دانیشتوانی زه‌وی تێپه‌ڕاندووه.‌

هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوه‌ رێژه‌ی کۆچ و په‌نابه‌ری دابه‌زیوه،‌ به‌ڵام به‌راورد به‌ ساڵانی رابردوو ژماره‌ی ئاواره‌کان به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رچاو زیادیکردووه‌.

زۆرینه‌ی ئاواره‌کان ناوخۆیی بوون و به‌هۆی کۆت و به‌نده‌کانی ڤایرۆسی کۆرۆناوه‌ نه‌یانتوانیوه‌ سنوری وڵاتانی تر تێپه‌ڕێنن.

یه‌ک له‌سه‌ر سێی ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران دانیشتووی یه‌کێک له‌م پێنج وڵاته‌ن، سوریا، ڤه‌نزوێلا، باشوری سودان،ئه‌فغانستان، میانمار.

له‌ سوریا به‌هۆی شه‌ڕی ناوخۆ که‌ ماوه‌ی 10 ساڵه‌ به‌رده‌وامه‌ 13.5 ملیۆن که‌س ئاواره‌بوون که‌ نیوه‌ی دانیشتووانی وڵاته‌که‌ پێک دێنن، نزیکه‌ی نیوه‌ی ئاواره‌کان بوونه‌ته‌ په‌نابه‌ر و له‌ وڵاتانیتر نیشته‌جێبوون و ئه‌وانیتریش ئاواره‌ی ناوخۆیین.

ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران ئه‌و منداڵانه‌ش له‌ خۆ ده‌گرێت که‌ له‌ ئاواره‌ییدا له‌ دایکبوون، به‌ پێی ڕاپۆرتی کۆمسیۆنی باڵای نه‌ته‌وه‌ یه‌گرتووه‌کان بۆ کاروباری ئاواره‌ و په‌نابه‌ران، له‌ نێوان ساڵانی 2018 بۆ 2020 نزیکه‌ی یه‌ک ملیۆن منداڵ  له‌ په‌نابه‌ریدا له‌ دایکبوون.

تورکیا،کۆڵۆمبیا، ئۆگه‌ندا، پاکستان، ئه‌ڵمانیا، له‌ ڕیزبه‌ندی پێشه‌وه‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ن که‌ پێشوازی زۆرترین ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران ده‌که‌ن.

هەواڵ

"ئەمڕۆ 16 رۆژنامەوان دەستگیرکراون"

ئەمڕۆ، لە شاری سلێمانی، بۆ رێگرییکردن لە ئەنجامدانی خۆپیشاندان، هێزی ئەمنی لە چەندین شوێنی شەقامی سالم و بەشێک لە دامەزراوەکانی دیکە بڵاوەیان پێکرا و چەندین رۆژنامەوان و چالاکوان و بەرپرسی حیزبی دەستگیرکران.

مایک نیوز زانیویەتی، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ، ژمارەیەک مامۆستا لەبەردەم پەروەردەی رۆژئاوا لە شەقامی سالم، لەلایەن هێزێکی ئەمنییەوە دەستگیرکراون و لەدەرەوەی شاری سلێمانی ئازادکراون.

هەروەها دوو تیمی رۆژنامەوانی کەناڵی ZOOM لە شەقامی سالم دەستگیرکراون و کەلوپەلی رۆژنامەوانییەکانیان دەستی بەسەرداگیراوە.

بەپێی زانیارییەکانی مایک نیوز، هەر لەماوەی یەک کاتژمێردا 16 لەشاری سلێمانی رۆژنامەوان دەستگیرکراون و پاش نیوەڕۆ ئازادکراون.

سەنتەری میترۆ، کە دامەزراوەیەکە بۆ بەرگریی لە رۆژنامەوانان و ئازادی رادەربڕین، ئاشکرایکردووە، دوێنێ رێکخەرانی خۆپیشاندانی مۆستایان و موچەخۆران دەستگیرکراون و ئەمڕۆش ئەم میدیاکارانە دەستگیرکراون:

راگەیاندنکارێکی کەناڵی ئازادی
تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی سپێدە
تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی پەیام
دوو تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی زووم
تیمی رۆژنامەوانی مۆراڵ میدیا

هەر ئەمڕۆ، کەناڵی پەیام، ئاشکرایکرد، تیمێکی رۆژنامەوانەکانیان لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکراون، بەڵام وردەکاریی زیاتریان لەوبارەیەوە بڵاونەکردووەتەوە.

لەلایەکی دیکەوە به‌رپرسێكی ره‌وتی هه‌ڵوێست له‌ سلێمانی رایگه‌یاند، هه‌ریه‌كه‌ له‌ عه‌لی حه‌مه‌ساڵح، سەرۆکی رەوت، د. غالب محه‌مه‌د و د. رێبوار كه‌ریم ئەمڕۆ له‌به‌رده‌م نوسینگه‌ی ره‌وتی هه‌ڵوێست لە سلێمانی ده‌ستگیركراون.

ئەم دۆخە ئەمنییەی شاری سلێمانی پاش ئەوەهات کە چەند رۆژێکە داخوازییەک هەبوو بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندان لە رۆژی پێنجشەممە، بەمەبەستی داواکردنی موچە و شایستەداراییەکانی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، بەڵام بەرپرسانی ئەمنی و پارێزگار مۆڵەتی خۆپیشاندنیان نەدا، بەپاساوی ئەوەی "دۆخەکە ئێستا گونجاو نییە".

کاروان ئەنوەر، سەندیکای رۆژنامەنوسان لقی سلێمانی:
رۆژنامەوانە دەستگیرکراوەکان پاش ئەوەی خوانی نیوەڕیان بۆ ئامادەکرا ئازاد دەکرێن

رەحمان غەریب، رێکخەری سەنتەری میترۆ، بۆ کەناڵی زووم:
وتەبێژی ئاسایشی سلێمانی دەڵێت بەپێی بڕکەی 10ی یاسای رێکخستنی خۆپیشاندان، ئەمڕۆ خەڵک دەستگیرکراوە، لەکاتێکدا جارێ خۆپیشاندان نەکراوە و هیچ زیانێک نەگەیەنراوە و یاساشکێنی نەکراوە، لەدوێنێوە خەڵک دەستگیردەکەن، یاساکە کوا شتی وای تیایە؟!
خەڵک چی بکات؟ دەچن بۆ بەغداد، پێیان دەوترێت جاش و خۆفرۆش، لێرە خۆپیشاندان دەکەن دەستگیریان دەکەن
سەندیکای رۆژنامەنوسان لە سلێمانی لەبەرئەوەی یەکێتین ناتوانن پشتیوانی رۆژنامەوانان بکەن.
چارەسەری ئەمنی ناڕەزایەتییەکان فراوانتر دەکات
ئەمەی دەکرێت هەڵمەتی دەستگیرکرنە
ئێستا هێزی ئەمنی بوون بە دوژمنی کامێرا، هەرکەسێک کامێرای پێبێت دەستگیری دەکەن
هێزی ئەمنی سڵناکاتەوە و مۆبایلی کەسەکان بەزۆر دەکەنەوە و زانیارییە تایبەتەکانی دەردەهێنن

وتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێم-سلێمانی بۆ مایک، عەقید سەلام عبدولخالق:
خۆپیشاندان لە سلێمانی قەدەغە نییە، ئەوەی کراوە دواخستنی خۆپیشاندان بووە، زانیاریی پێشوەختەمان هەبووە کە خۆپیشاندانەکە بەلاڕێدا دەبرێت و خەڵک زیانمەند دەبن تیایدا.
کاری ئێمە زانیاریی پێشوەختەیە و لەسەر ئەم زانیارییە رێگرییمان کردووە، لە داخوازیی و مافی مامۆستایان تێدەگەین و ئێمەش بەشێکین لە دۆخەکە.

 
ده‌ستگیركردنی ئه‌و كه‌سانه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانی ناڕازی بڕیاریاریاندابوو ئه‌مڕۆ خۆپیشاندان به‌ڕێوه‌ببەن، به‌ڵام له‌لایه‌ن لیژنه‌ی ئه‌منی سلێمانی داخوازییەکەیان ره‌تكرایه‌وه‌ به‌بیانوی نه‌گونجاوی كاته‌ی.

مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانی ناڕازی داوای موچه‌كانیان ده‌كه‌ن كه‌ ماوه‌ی نزیكه‌ی 60 رۆژه‌ وه‌ریان نه‌گرتوه‌، ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ كه‌ هێشتا حكومه‌ت پلانی بۆ دابه‌شكردنی موچه‌ی مانگه‌كانی (ئایار/5) و (حوزه‌یران/6) رانه‌گه‌یاندوه‌.