هەواڵ

زارا محەممەدی، کچێک لەڕۆژهەڵاتەوە نەوەیەک پەروەردە دەکات

لە ١٣ی مانگی ١٢ی ٢٠١٩ زاینی ڕێکخراوی ئەمنستی ئینترنەشناڵ، لێخۆشبوونی نێونەتەوەیی، لە داواکارییەکی تەنگەتاوییدا کە بۆ دادوەری گشتیی سنەی نارد و نێردراوی کۆماری ئیسلامی لە ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکانیشی لێ ئاگادار کردەوە، تێیدا هاتبوو، " زارا موحەمەدی تەمەن ٢٩ ساڵانە لە ٢٣ی مانگی مای ئەو ساڵەوە بە شێوەی هەرەمەکی دەستبەسەر و لە بەندیخانەدایە.

زارا لە پەیوەندی کاری مەدەنی بۆ بە توانا کردنی کەمینەی کورد لە ئێران لە رێگای چالاکییەکانی ئاشتیخوازنەوە و لە ناویاندا گوتنەوەی وانەی زمانی کوردی تۆمەتی هەرەشەی بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی خراوەتە سەر و هەروەها هاوکاری لە گەڵ گرووپە ئوپوزیسیونەکانی کورد کردووە."

لێخۆشبوونی نێونەتەوەیی لە داواکارییەکەی دا ئاماژە دەکات کە "زارا لە ٢٣ی مانگی پێنجی ئەو ساڵ لە لایەن لیباس شەخسیەکانی ئیدارەی ئیتلاعاتەوە دەستبەسەر کرا و بۆ بەندی تاکەکەسی بردرا؛ بە تایبەت لە ٦ی مانگی حەوت تا ١٦ مانگی نۆ نەیانهێشت زارا هیچ پەیوەندییەکی لە گەڵ بنەماڵەکەی هەبێت و رۆژانە بۆ ماوەی ٤ کاتژمێران بەردەوام لێپرسینەوەیان لێدەکرد.

ئەو ڕێکخراو ئاگاییدا کە لە ماوەی بەندکردنی زارا دا ئیتلاعات لە هەوڵدا بووە بە زۆر دان بە زارا دا بهێنیت کە هاوکاری پارتەکانی ئوپوزسیونی کوردی کردووە و لە ماوەی ٤ مانگدا تەنیا جارێک زارایان هیشتووە چاوی بە پاریزەرەکەی بکەوێت، لە دەمێکدا ڕەوشی تەندروستی ئەو گەلێک ناجوور بووە.

سەرئەنجام شەمە ٨ی مانگی ١ی ٢٠٢٢ی زاینی دادگای سنە بریاری پینج ساڵ زیندانی بە سەر زارا دا سەپاند.
شەمە زارا، بەرپرسی ئەنجومەنی نوژین پێش ئەوەی بچێتە نیو بەندیخانە لە دەمێکدا کۆمەڵێک لە خەڵک دەوریان دا بوو بە ئاپۆرای خەڵگی گوت کە بوونی لە نێو بەندیخانەدا ئەو بێ هیوا ناکات هەروەک پێشتریش بە ئەزموون بۆی دەرکەوتووە.

کانی محەمەدی، خوشکی زارا دەڵێت، "سزای پێنج ساڵ زیندان بۆ سەر زارا هیچ پەیوەندییەکی بە هیچکام لە چالاکییەکانی زاراوە نیە. زارا بۆ ماوەی ١٢ ساڵ خۆبەخشانە خزمەتی زمان و شوناسی نەتەوەیی کردووە و لە ئەو چوارچێوەیە نەچۆتە دەر." دەشڵێت وەک بنەماڵە دژ بە ئەو حوکمەی کۆماری ئیسلامین.

ئەو سەبارەت بە کەسایەتی زارا دەڵێت، "هەر لە ئەو کاتەدا لە نێو بنەماڵەدا خۆشەویست بووە، بە هۆی چالاکییەکانی هەمیشە جێگای ڕێز و شانازی بووە و پلەیەکی بەرزی لە ناو بنەماڵەی ئێمەدا هەیە."

داراپوور، چالاکی سیاسی پێی وانیە کە کۆت و بەند ورەی چالاکانی وەک زارا کز بکات. ئەو جەخت دەکات، ئەگەر لە کۆماری ئیسلامیدا " زیندان و ئەشکەنجە و تێرۆر و تاوان لە ئەو ٤٣ ساڵە دا توانیبێتی نەتەوەی کورد بخنکێنێ و بێدەنگیان بکات، بە گرتنی زارا و زاراکانی دیکەش دەتوانێ نەتەوەی کورد بخنکێنێت" کە ئەو پێێ وایە رژیم توانای ئەو کارەی نیە.

ئەو ئاماژە دەکات کە کۆماری ئیسلامی هەموو ڕێگاکانی تاقیکردۆتەوە و "ئەمە یەکەم جار نیە و ئاخرین جاریش نیە کە ڕۆڵەیەکی خۆشەویستی کورد وەکوو زارا بە بێ هیچ تاوانێک دەبێ بچێتە نێو زیندان".

ڕۆژنامەنووس محەمەد زادە شیدەکاتەوە کە ژنان و کچانی کوردستان نەخشێکی گەورەیان لە چالاکییەکانی نێو کۆمەڵدا هەیە و " لە پەراوێزی کۆمەڵگادا نین؛ لە لوتکەی کۆمەڵگادان بۆ دەستەبەرکردنی داخوازییە نەتەوەییەکان."

ئەو هەروەها باوەڕی وایە کە "ئەزموونی زارا بە هەموومانی گوت کە ئاوێنەیەک لە ئازایەتی، لە بوێری لە هیوا و هومێدە" و جەخت دەکات کە لە "کۆمەڵگای رۆژهەڵاتی کوردستان ناتوانین باس لە ماف و ئازادییەکان بکەین بە بێ لەبەرچاوگرتنی ڕۆڵی کچان و ژنانی ڕۆژهەڵاتی."

لە بەرنامەیەکی سەر تێلگرام کە زیاتر لە ٤٥ خولەکی خایاند و زارا و پارێزەرەکەی تێدا بەشدار بوون، پارێزەرەکەی بە ئاماژە بە ئەو تۆمەتەی خراوەتە سەر زارا کە گویا گرووپی لە دژی ئاسایشی نیشتمانی ئێران پێک هێناوە جەختی کرد کە زارا بێ تاوانە و هیچ بەڵگەیەکی لە سەر نیە.

ئەو پاریزەرە بە ڕوونی رایگەیاند کە تەنانەت هەر کەس بەڵگەیەک لە ئەم بارەیەوە بخاتە روو 'ئامادەیە لە جیاتی زارا بچێتە زیندان".

شەمەی ڕابردوو لە بەر دەم بەندیخانەی سنە زارا گوتی پاراستنی زمانی کوردی یەکێک لە ئامانجەکانی پێک هێنانی ئەنجومەنی نۆژین بووە و هەرواش دەمێنێتەوە و بەندیخانە هاوکاران و ڕیبازەکەی لە بیرنابەتەوە و دواین وتەی ئەوە بوو کە "قوڕ بە سەر ئەو دوژمنەی هیوای بە بەندیخانەیە."

لە هەمان کاتدا، ئەندامانی ئەنجومەنی نۆژین بەڵێنییان دا کە ڕێگای زارا و چالاکییەکانیان هەر درێژە پێدەدەن.

لە دەنگی ئەمریکاوە وەرگیراوە

هەواڵ

موقتەدا سەدر هەڵبژاردن رەتدەکاتەوە و چاوەڕێی دوو ئەگەرە

سەرەڕای کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و بەشدارینەکردنی لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق، بەڵام موقتەدا سەدر هێشتا مۆتەکەی دەسەڵاتدارانی عێراقە، ئەمەش وایکردووە لەلایەک چاویان لەسەر هەڵبژاردن بێت و لەلایەکیش چاویان لەسەر سەدر بێت، خودی موقتەدا سەدریش چاوەڕێی روودانی دوو ئەگەرە لە عێراق.

موقتەدا سەدر سەرکردەی ڕەوتی سەدر، هێشتا یەکێکە لە گەورەترین مەتەڵە سیاسییەکان، کە ڕووبەڕووی نەیارەکانی دەبێتەوە لە چوارچێوەی هەماهەنگیدا، یان تەنانەت لایەنگران و هاوپەیمانە نزیکەکانی.

لەدوای بڕیارە بەناوبانگەکەی سەدر بۆ کشانەوەی کوتلە پەرلەمانییەکەی کە خاوەنی 72 کورسی پەرلەمانی بوو، لە هاوینی 2022 و راگەیاندنی ڕەتکردنەوەی کارکردن لەگەڵ "گەندەڵکاران" کە مەبەستی چوارچێوەی هەماهەنگی بوو، پێشبینیەکان سەبارەت بە هەنگاوی داهاتووی سەدر بەردەوام مشتومڕی لە نێوان سیاسەتمەداران و شیکەرەوەکان و تەنانەت هاوڵاتیانی ئاسایی دروستکردووە.

موقتەدا سەدر لە هەموو پەیامەکانیدا سەبارەت بە کشانەوەی لە پرۆسەی سیاسی و هەڵبژارد، تەنها ئاماژەی بە چینێکی گەندەڵی دەسەڵاتدار کردووە، بەبێ ئەوەی هیچ نیازێکی تری خۆی بخاتەڕوو، بەڵام سەرکردەویەکەی چوارچێوەی هەماهەنگی خواستی سەدر ئاشکرا دەکات.

سەرکردەیەک لە چوارچێوەی هەماهەنگی کە نەیویست ناوی ئاشکرا بکرێت، بە ڕۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى راگەیاندووە، سەدر سیستەمێکی دەوێت کە لەگەڵ تێڕوانینی خۆیدا بگونجێت، کە لەوانەیە لەگەڵ تێڕوانینی ئەوانی تردا نەگونجێت.

ئەو سەرکردەیەی چوارچێوەی هەماهەنگی پێیوایە، کشانەوەی ئێستای موقتەدا سەدر لە پرۆسەی سیاسی و بایکۆتی هەڵبژاردن، لەم دیدگایەوە سەرچاوە دەگرێت نەک ڕق لە کاری سیاسی.

ئاماژە بە پێگە و بەهێزی سەدر دەکات لە دەرەوەی پرۆسەی سیاسی و دەڵێت: لەوانەیە یارییەکە بە تەواوی بگۆڕێت تەنانەت ئەگەر لە پێشبڕکێی هەڵبژاردنیش دوور بێت، هەر بۆیە، چوارچێوەی هەماهەنگی چاوێکیان لەسەر هەڵبژاردنەکان و چاوەکەی دیکەش لەسەر سەدرە.

لەگەڵ ئەوەی لایەنەسیاسییەکان و چاودێرانی سیاسی پێیانوابوو، سەدر لە چوار ساڵی رابروودا، شەقامی لە بەرژەوەندی خۆی ساز و ئامادەکردووە بۆ چوونە سەر سندوقەکانی دەنگدان، بەڵام لە بڕیارێکی چاوەڕواننەکراودا، سەدر بایکۆتکردنی هەڵبژاردنی راگەیاند، هەرچەندە سەرۆک کۆماری عێراق بە فەرمی داوای لێکرد بە بڕیارەکەیدا بچێتەوە، بەڵام ئەو سوربوو لەسەر بڕیارەکەی.

لە ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ساڵی ڕابردوودا، موقتەدا سەدر بڕیارێکی دەرکرد بۆ دوورخستنەوەی 31 کەس لە بزووتنەوەکە و باڵی سەربازی سەرایا سەلام، بەهۆی ئاماەکارییان بۆ بەشداریکردنیان لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا.

سەرکردەیەکی رەوتی سەر بە رۆژنامەی «الشرق الأوسط»ـى وتووە، ڕەوتی سەدر پشتگیری لە هیچ لیست و کاندیدێک ناکات لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، ئەو سەرکردەیە ڕەتی دەکاتەوە پێشبینی هەنگاوەکانی داهاتووی سەدر بکات و دەڵێت: هەموو شتێک دەگونجێت، بەڵام کەس نازانێت چۆن و کەی ڕوودەدات.

ئەو سەرکردەیە ئاماژەی بەوەکردووە، کە سەدر درکپێدەکات و گرەو لەسەر ئەگەری داڕمانی چوارچێوەی هەماهەنگی دەکات بە تێپەڕبوونی کات، چونکە بڕوا وایە سیستەمی سیاسی ئێستا بە ئاسانی چاکسازی ناکرێت.

دەشڵێت: سەدر هەموو جۆرە کارێکی سیاسی تاقیکردۆتەوە. بەشداری کردن لە پەرلەمان و کشانەوەی لێی و بەشداریکردن لە حکومەت و کشانەوەی لێی و هەروەها دژایەتیکردنی چالاکی لە شەقامدا و پێدەچێت گەیشتووەتە ئەو ئەنجامەی کە ئەم سیستەمە توانای چاکسازی نییە.

یەکێکی تر لەو ئەگەرانەی کە سەدر چاوەڕێی دەکات، شوێنگرتنەوەی عەلی سیستانی مەرجەعی باڵای شیعەکانە لە عێراق، خودی سەدریش خواستی خۆی بۆ جێگرتنەوەی نەشاردووەتەوە و بەپێی بنەماکانی مەزهەبی شیعە، موقتەدا سەدر هەموو مەرجەکانی تێدایە.