هەواڵ

ڤایرۆسی مەیمون چیە؟

ڤایرۆسی مەیمون، جۆرە ڤایرۆسێکە کە لە ئاژەڵەوە دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ، سەر بەهەمان خێزانی جۆری ڤایرۆسی نەخۆشی ئاوڵەیە، و نیشانەکانی نزیکن لە نیشانەکای نەخۆشی ئاوڵە.

ئەو ئاژەڵەی بەتەواوی ئەم ڤایرۆسە هەڵدەگریت ودەیگوازێتەوە هێشتا بەتەواوی دیاری نەکراوە، بەڵام بەزۆری ئەوەی ئاشکرایە ئەم نەخۆشیە لەڕیگەی مەیموون و ئاژەڵە قرتێنەرەکانی وەک مشک و جرج دەگوازرێنەوە، هەروەها وا گومان دەکرێت لە ڕێگەی مێشولەی ئەفریقیشەوە بڵاوببێتەوە.

ئەم نەخۆشیە ئاژەڵییە زۆرجار لە ناوچەکانی ناوەڕاست و ڕۆژئاوای ئەفریقا، دارستانە باراناویە گەرمەکان و شارەکان دەردەکەوێت و حاڵەت تۆمار دەکرێت. ئەم نەخۆشیە دەرکەوتوە لە ئەفریقا لە هەر ١٠ کەسێکی تووشبوو دەبێتە هۆی مردنی کەسێک.

نیشانەکانی:
بەگشتی نیشانەکانی ڤایرۆسی مەیموون هاوشێوەی نیشانەکانی نەخۆشی ئاوڵەیە، نەخۆشیەکە بە ئازاری ماسولکە، تا، هەستکردن بە شەکەتی دەستپێدەکات.

جیاوازی گرنگ و بەرچاو لەگەڵ نەخۆشی ئاوڵە ئەوەیە کە نەخۆشەکە کە تووشی ڤایرۆسی مەیموونە، لیمفە گرێیەکانی دەئاوسێن، بەڵام لە نەخۆشی ئاوڵەدا ئەم نیشانەنەیە بوونی نیە.

ماوەی دەرکەوتنی نیشانەکانی نەخۆشیەکە لەسەرەتای تووشبونەوە نزیکەی 7-14 ڕۆژی پێدەچیت، هەندێک جار دەگاتە نزیکەی 15-21 ڕۆژ.

باوترین ئەو نیشانانەی نەخۆشەکە لەسەرەتادا هەستی پێدەکات:
لەرز و تا
سەرئێشە
ئازاری ماسوولکە و هەستکردن بە شەکەتی
پشت ئێشە

دوای دەرکەوتنی ئەم نیشانانە بەزۆری نزیکەی دوای 1-3 رۆژ نەخۆشەکە پەڵە لەسەر دەمووچاوی دەردەکەوێت، پاشان بڵاودەبێتەوە بۆ بەشەکانی دیکەی جەستە.

سەرەتا پەڵە لەسەر لەشی نەخۆشەکە دروست دەبێت دواتر دەبێتە کیسی پر ئاو و پاشان دەئاوسێن و وشک دەبنەوە لە کۆتای نەخۆشیەکەدا.

ماوەی مانەوەی نەخۆشیەکە لەنێوان 2-4 هەفتەدایە.

شێوازی  گواستنەوەی نەخۆشیەکە:
لەڕێی بەرکەوتن بە ئاژەڵی تووشبوو
کەلوپەلی پیسبوو بەم ڤایرۆسە
لەڕێی بەرکەوتن و پەیوەندی ڕاستەوخۆ لەگەڵ کەسی تووشبوو

ڤایرۆسەکە چۆن دەچێتە ناو لەش و مرۆڤ تووش دەکات:
لەڕێی برینەوە
لەڕێی دەم ولوت و قورگ و کۆئەندامی هەناسە
لەڕێگەی پێوەدانی مێشولەی توشبوو
لەڕێی جێگای نوستن و بەرکەوتن بە شلەی لەشی کەسی تووشبوو
لەڕیی بەرکەوتنی راستەوخۆ بە شلە یان برینی کەسی تووشبوو
ئامادەکردنی گۆشت ئەگەر گۆشتەکە پیس بووبێت بەم ڤایرۆسە

ڕیگریکردن لە بڵاوبونەوە وتووشبوون :
دورکەوتنەوە لەو ئاژەڵانەی کە هەڵگرن یان خانەوخێی ئەم ڤایرۆسەن، هەروەها لە ئاژەڵی مردوو
دورکەوتنەوە و خۆپاراتسن لە جێگەی نوستنی کەسی توشبوو
بەکارهێنانی کحول و ماددە پاککەرەوەکان و پاک شووشتن و راگرتنی خاوێنی
جیاکردنەوەی کەسانی توشبوو و ئەو کەسانەی گوومانیان لەسەرە کە توشبووبن

چارەسەر:
لە ئێستادا هیچ دەرمانێکی تایبەت بە ئەم نەخۆشیە ڤایرۆسیەی کە بەهۆی ڤایرۆسی مەیمونەوە دەگوازرێتەوە لە بەردەستدا نیە، تاکە چارەسەر ئەو ڤاکسینەیە کە دژ بە ڤایرۆسی نەخۆشی ئاوڵە بەکاردێت، لەگەڵ دژە ڤایرۆس و دەرمانەکانی چارەسەر بە نەخۆشی ئاوڵە.

دەتوانرێت شلەمەنی بە نەخۆشەکە بەدرێت، هەروەها دەرمانی دژە بەکتریا تایبەت بۆ چارسەرکردنی هەوکردن و بەکتریایەکان کە ڕوودەدات لە ماوەی نەخۆشیەکەدا.

هەواڵ

لە قەڵادزێ بەڕێکەوت و لە فەرەنسا خنکا

لە قەڵادزێ بەڕێکەوت و لە فەرەنسا خنکا
سلێمانی - MIC
ژیلان محەمەد ئەمین، کچە کوردێکی تەمەن 24 ساڵە و یەکێکە لە قوربانییەکانی رووداوەکەی دوێنێ سێشەممەی نێوان فەرەنسا و بەریتانیا.
ژیلان لەگەڵ چەند کەسێکی دیکەدا و یەکێک بووە لەو 100 سەرنشینەی کە لەناو بەلەمێکی پەڕینەوەدابوون لە فەرەنساوە بۆ بەریانیا.
بەڵام پێش گەیشتنیان چەند کەسێک دەکەونە ناو ئاوەکەوەو دەخنکێن کە یەکێکیان ژینایە.
زانیاری ئەوە هەیە، رووداوەکە بەهۆی زۆری ژمارەی سەرنشینانی سەر بەلەمەکەوە بوبێت، بەتایبەت کاتێک کە بەلەمەکە کەوتوەتە ڕێ، ژمارەیەک کۆچبەری ئەفریقیش لەڕێگەی بەکارهێنانی فشارەوە چونەتە ناو بەلەمەکەوە و هەندێکیش دەڵێن شەڕ و ئاڵۆزی روویداوە.
هێشتا بەتەواوی هۆکاری خنکانی ژیلان و ئەوانی دیکە نییە، روونیش نییە کە ئاخۆ جگە لە ژیلان لەناو خنکاوەکاندا کوردی دیکە هەیە یان نا، بەڵام ئەوەی دەزانرێت کە بەشێکی زۆری کۆچبەرەکانی سەر بەلەمەکە عێراقی بوون و لەناو عێراقیەکانیشدا ژمارەیەک کورد هەبوون.
تائێستا نازانرێت کە ئاخۆ ژیلان محەمەد بەتەنها کۆچیکردوە یان خزم و کەسوکاری لەگەڵدا بووە.
ساڵانە لەکاتی پەڕێنەوەی کۆچبەران لەنێوان فەرەنسا بۆ بەریتانیا دەیان کۆچبەر دەخنکێن، ئەوەش لەپێناو گەیشتنیان بۆ ئەو وڵاتە و مافی بەدەستهێنانی مانەوەیان.
هەرچەندە لەچەند رۆژی رابردوودا پەرلەمانی بەریتانیا یاسای ناردنی کۆچبەرانی نایاسایی وڵاتەکەی بۆ رواندا پەسەند کرد ئەوەش وەک هەولیک بۆ رێگریکردن لە چوونی کۆچبەران بۆ ئەو وڵاتە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هێشتا کۆچبەران بە یەکێک لە وڵاتە دڵخوازەکەی خۆیان دەزانن بۆ مانەوەیان و وەرگرتنی مافی پەنابەری.