پۆلیسی سلێمانی دەستگیركردنی تۆمەتبارێكی راگەیاند كە حەوت فەرمانی دەستگیركردنی هەبووە، وتەبێژی پۆلیسی سلێمانیش دەڵێت زۆرینەی فەرمانەكان لە بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ژنان و خێزان بوون، پێشتریش چەند ڕوداوێكی هاوشێوە لەشارەكانی هەرێمی كوردستان تۆماركراون هەر بەوهۆیەشەوە كچێك لەهەولێر خۆی كوشت.
حەوت فەرمانی دەستگیركردنی هەبووە
سەركەوت ئەحمەد، وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی بە مایكی راگەیاند: مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی رزگاری تۆمەتبارێكیان دەستگیركردووە كە حەوت فەرمانی دەستگیركردنی هەبووە، وتیشی پێنج لەو فەرمانانە لە بەڕێوەبەرایەتیی بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ژنان و خێزان بووە.
وەك وتەبێژی پۆلیسی سلێمانی دەڵێت: تۆمەتبارەكە لە پێشتردا دەستگیرنەكرابوو چونكە شوێنی نادیار بوو، تاوەكو لەلایەن مەفرەزەكانی بەڕێوەبەرایەتیی پۆلیسی پارێزگای سلێمانییەوە زانیاریمان لەسەر كۆكردەوە، دواجار شوێنی تۆمەتبار لەلایەن مەفرەزەكانی بنكەی پۆلیسی رزگارییەوە ئاشكرا كراو و دەستگیركرا.
لەگەڵ هاوسەرەكەیدا كێشەیان هەبووە
لەبارەی تۆمەتەكانی لە بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی دژی ئافرەتان و خێزان، سەركەوت ئەحمەد باسی لەوەكرد: ئەو كەسە كە ناوی (ئـ، ع، ع)ـە، لەگەڵ هاوسەرەكەیدا كێشەیان هەبووە، هەروەها لە رێگەی ئامێرەكانی پەیوەندییەوە هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی وێنە و ڤیدیۆی نەشیاوی ژنانی كردووە بەرامبەر وەرگرتنی بڕێك پارە.
سەركەوت ئەحمەد دەشڵێت: بە بڕیاری دادوەر تۆمەتبار راگیراوە و لێكۆڵینەوە لە دۆسییەكان دەستیپێكردووە.
پێشتریش لەهەولێر كچێك بەهۆی ئەوەی هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی وێنەی لێكرابوو، خۆی كوشت
پێشتریش لەهەولێر كچێك بەناوی ئاریان بەهۆی ئەوەی هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی وێنەی لێكرابوو، خۆی كوشت.
چیرۆكی خۆكوشتنی ئاریان بەشێوەیەكە رۆژی 19ی نیسانی 2022، محەمەد خەلیل، باوكی ئاریان پۆلیسی لە دیارنەبوونی كچەكەی ئاگادار كردووەتەوە دواتر رۆژی 21ی نیسان، تەرمی ئاریان لە هەیكەلێكی تەواو نەكراودا دۆزرایەوە و راگەیەندرا، حاڵەتەكەی خۆكوشتن بووە.
ئاریان محەمەد خەلیل خوێندكاری بەشی كتێبخانە و زانیاری بوو لە زانكۆی پۆلیتەكنیكی هەولێر و تەمەنی 20 ساڵ بوو.
ئەوكات پۆلیسی هەولێر رایگەیاند: ئەو كەسەی كە هەڕەشەی بڵاوكردنەوەی چەند وێنەیەكی ئاسایی ئاریان محەمەد خەلیل كرد و بووە هۆكاری ئەوەی ئاریان لەسەر بینایەك خۆی بخاتەخوارەوە و گیان لەدەستبدات وێنەی چەندین كچی تر لەنێو مۆبایلەكەیدا هەبووە و هەڕەشەی لێكردوون.
لەهەرێمی كوردستان بەهۆی خراپ بەكارهێنانی مۆبایل و ئامێرەكانی پەیوەندی، هاوكات بەهۆی سكاڵا تۆمارنەكردن لەلایەن ژنان و كچانەوە چەندین رووداوی هاوشێوە ڕوویانداوە و ژنان و كچان تێیدا بونەتە قوربانی.
هەرێمی کوردستان و عێراق لەسەر بڕ و شێوازی رادەستکردنی نەوت بە سۆمۆ، بڕی داهاتی ناوخۆ و وادەی دابەشکردنی مووچە ناکۆکن و هەردوولاش پێداگیری لەسەر داواکارییەکانی خۆیان دەکەنەوە.
دەقی پێشنیازەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق بۆ رێککەوتن لەسەر پرسی نەوت، داهاتی نانەوت و مووچە بڵاودەکرێتەوە و وردەکاریی ناکۆییەکانیان ئاشكرا دەبێت.
سەبارەت بە پرسی هەنارەکردنی نەوت، هەرێمی کوردستان دوو پێشنیازی پێشکەش کردووە، یەکەمیان تایبەتە بە بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و دووەمیان بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانە کە لە هەردوو پێشنیازەکەدا ئامادەیی بۆ دەستبەجێ رادەستکردنی نەوت بە کۆمپانیای سۆمۆ دەربڕیووە.
لە حاڵەتی بەشداریکردنی کۆمپانیاکان و رێککەوتنی هەولێر و بەغدا لەسەر کاری لیژنە هاوبەشە تەکنییکییەکان، حکومەتی هەرێمی کوردستان ئامادەیی دەربڕیووە دوای لێدەرکردنی پێویستی ناوخۆ بەرهەمی نەوت رادەست بکات.
لە رەشنووسەکەی هەرێمی کوردستاندا، بەرهەمی ئێستای نەوت بە 282 هەزار بەرمیلە لە ڕۆژێکدا دیارییکراوە، کە 65 هەزار بەرمیلی ڕۆژانە بۆ بەکاربردنی ناوخۆیی تەرخانکراوە.
لە حاڵەتی بەشدارینەکردنی کۆمپانیاکانیشدا، حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی رادەستکردنی 100 هەزار بەرمیل نەوتی ڕۆژانەی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ تا ئەو کاتەی لەسەر بنەمای کاری لیژنەی تەکنیکی هاوبەش ڕێککەوتن دەکرێت.
هەرێمی کوردستان لە پێشنیازەکانیدا پێداگیرە لەسەر ئەوەی بەکاربردنی ناوخۆیی لە ئەستۆی هەرێمی کوردستان دەبێت کە بڕەکەی بە 65 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندووە.
پرسی داهاتە نانەوتییەکانیش کە خاڵێکی دیکەی ناو رەشنووسەکەیە هەرێمی کوردستان پێداگیرە لەسەر ئەو شێوازەی لە رابردوو بۆ رادەستکردنی داهاتی ناونەوتی پەیڕەو کراوە، هەر بۆیە پێشنیازی کردووە، 50% لە ڕسوماتی گومرگی و باجی دەروازەکان بە حکومەتی فیدراڵ بدرێت.
حکومەتی هەرێمی کوردستان لە دەقی پێشنازەکانیدا کە لەو رەشنووسەدا لەسەر پرسی مووچە هەیە، داوای دەستبەجێ خەرجکردنی مووچە دەکات، ئەوەیش بە پشت بەستن بە بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی.
دادگای فیدراڵی لە بڕیارەکانی ساڵی 2023دا کە هەرێمی کوردستان وەک نمونە باسی کردووە، جەخت دەکاتەوە کە ناکۆکیی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی کوردستان نابێت ببێتە هۆکار بۆ پشتگوێخستنی خەرجکردنی مووچەی هەرێمی کوردستان لە کاتی خۆیدا.
حکومەتی عێراق داوای هەموو نەوتی هەرێمی کوردستان دەکات
حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ رادەستکردنی نەوت لەگەڵ هەرێمی کوردستان ناکۆکە و پێشنیازی دەستبەجێ رادەستکردنی تەواوی نەوتی خاوی هەرێمی کوردستانی کردووە بە کۆمپانیای سۆمۆ کە خۆی بە 236 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە خەمڵاندوویەتی.
لە قۆناغى دووەمدا کە هاوکات لەگەڵ قۆناغى یەکەم دەبێت بۆ ماوەى مانگێک جێبەجێ بکرێت، دەبێت وەزارەتى نەوتى عێراق بە هەماهەنگى لەگەڵ وەزارەتى سامانە سروشتییەکان بڕى راستەقینەى نەوت بۆ بەکارهێنانى ناوخۆیی هەرێم دیارى بکات.
داهاتە نانەوتییەکانیش خاڵێکی دیکەی ناکۆکیی نێوان هەولێر و بەغدایە، هەرێمی کوردستان پێشنیازی پێدانی نیوەی داهاتەکان دەکات، بەڵام عێراق مەرجی هەیە و پێشنیازی کردووە مانگانە داهاتەکەی پێبدرێت بە مەرجێک نابێت لە 200 ملیار دینار کەمتر بێت.
حکومەتی عێراقی لە پێشنیازەکانیدا بۆ چارەسەرکردنی کێشەی مووچە، پێشنیازی پێکهێنانی لیژنەیەکی کردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لە ماوەیەک کەمتر لە 90 رۆژدا، دواتر تەمویلکردن بە شێوەیەکی یەکجارەکی دەبێت.
حکومەتی عێراق پێشنیازیشی کردووە بە پێکهێنانی لیژنەیەکی یاسایی و تەکنیکی هاوبەش لەنێوان هەردوو حکومەت بۆ هەموارکردنی ماددەی (13/سێیەم)ی یاسای بودجە.
خەرجکردنی مووچە کێشەیەکی دیکەی نێوان هەردوو حکومەتە، حکومەتی هەرێمی کوردستان داوای دەستبەجێ خەرجکردنی دەکات، بەڵام حکومەتی عێراق بە مەرجیجێبەجێکردنی بڕگەکانی یەکەم، دووەم، سێیەم و چوارەم ناو رەشنووسەکەی لەلایەن هەرێمەوە و دوای ڕەزامەندیی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق ئامادەیی دەبڕیووە پارە بۆ مووچە خەرج بکات.
حکومەتى عێراق لە پێشنیازەکانیدا جەختی لە پێکهێنانى لیژنەیەک کردوەتەوە بۆ پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان.
تا کەی مووچە نایەت؟
رەشنووسەکەی نێوان هەولێر و بەغدا دەریدەخات ناکۆکییەکان قوڵ و ئاڵۆزن تا یەکلایی بوونەوەیان حکومەتی عێراق ئامادە نییە پارەی مووچە بنێرێت.
ئێستا هەموو ئومێدی مووچەخۆران بەو لیژنەیەیە کە حکومەتی عێراق بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی هەولێر و بەغدا لە پێنج وەزیر پێکیهێناوە کە بڕیارە لە 9ـی تەمووزەوە دەست بە گفتوگۆ لەگەڵ هەرێمی کوردستان بکەن.