هەواڵ

پەتای کۆلێرا لەسلێمانی بڵاوبۆتەوە، دەیان حاڵەتی توشبوو تۆمارکراون

 بەرپرسانی تەندروستی هەفتەیەكە گومانی زۆریان هەبوو كە پەتای كۆلێرا لەسلێمانی بڵاوبۆتەوە ئەوەش بە پشبەستن بەنیشانەكانی ئەو كەسانەی توشی سكچون و رشانەوە بوون، ئەمرۆش بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی گومانەكانی پشتڕاستكردەوە و رایگەیاند 56 حاڵەت لەبەغداوە پشتڕاستكراونەتەوە.
زیاتر لە هەفتەیەكە بە هەزاران كەس لەسلێمانی توشی پەتای سكچوون و رشانەوە بوون، بەڵام ئەمڕۆ یەكشەممە بەرپرسانی تەندروستی گەیشتنە ئەو ئەنجامەی كە پەتاكە كۆلێرایە و بڵاوبۆتەوە.
د.سەباح هەورامی بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: 10 پشكنینی سكچوون و رشانەوە لەبەغداوە ڕەوانەی سلێمانی كراونەتەوە و پشتڕاستكراوەتەوە كە كۆلێران، وتیشی 56 حاڵەتی كۆلێرا لەبەغداوە پشتڕاستكراوەتەوە.
بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی ئەوەشی خستەڕوو: وەزارەتی تەندروستی عێراق پێیان راگەیاندوین كە باری لەناكاو رابگەیەنین و چەند رێوشوێنێكمان گرتووەتەبەر، هەوڵیش دەدەین لەماوەی مانگ و نیوێكدا كۆنترۆڵی دۆخەكە بكەین، داواش لەهاوڵاتیان دەكەین خۆیان بپارێزن.

هەموو شتێک لەسەر کۆلێرا
 کۆلێرا چیە، هۆکارەکەی چیە، چۆن تووشمان دەبێت؟

کۆلێرا نەخۆشیەکی بەکتریاییە،کە دەبێتە هۆی سکچونی توند و وشکوبونەوە، ڕشانەوە ئەمەش  بەهۆی پیسبوونی سەرچاوەکانی ئاوی خواردنەوە، تێكەڵاوبونی ئاوی زیرابەکان بە ئاوی خواردنەوە، پیسبوونی خۆراک بە بەکترتیای کۆلێرا تووشی مرۆڤ دەبێیت وبڵاوەبێتەوە.

بۆ یەکەم جار لە ساڵی بۆ یەکەمجار کەی کۆلێرا بینراوە؟
ئەنجامی وێنە بۆ کەی کۆلێرا بۆ یەکەمجار دۆزرایەوە
یەکەم پەتای کۆلێرا لە دێڵتای گەنجسەوە سەریهەڵدا بە بڵاوبوونەوەی لە شاری جێسۆر لە هیندستان لە ساڵی ١٨١٧، کە لە برنجی پیسەوە سەرچاوەی گرت. نەخۆشییەکە بە خێرایی لە زۆربەی هیندستان و میانماری مۆدێرن و سریلانکای مۆدێرن بڵاوبووەوە


نیشانەکانی کۆلێرا چیە؟

نیشانەکانی کۆلێرا دەکریت لەهەموو کەسەکاندا وەک یەک نەبن، ئەو کەسانەی سیستەمی بەرگریان لاوازە زیاتر دووچاری قورسی نیشانەکان دەبنەوە،کەسی تووشبوو لە ماوەی کاتیکی کەم یان  ڕەنگە چەند ڕۆژێک دوای تووسبونی بە بەکتریاکە نیشانەکانی تێدا دەربکەوێت.

باوترین نیشانەکانی:
سکچون: باوترین نیشانەی کۆلێرا سکچونێکی تووندی مەتریسدارە کە بەهۆیەوە بڕێکی زۆر لە شڵەی لەش لەدەست دەدەیت بە جۆرێک نزیکەی یەک لیتر لە کاتژمێرێکدا، ڕەنگی پیسای سکچونی کەسەکە مەیلەو سپی و بێڕەنگە ئەویش بەهۆی پێکهاتەی بەکتتریاکە.

ڕشانەوەو دڵتێکهەڵهاتن: نیشانەی سەرەتایی نەخۆشی کۆلێرایە، کە لەسەرەتای تووشبونی نەخۆشیەکەدا دەردەکەون لە کەسەکەدا.

وشکبونەوە: وشکبونەوەی توند لەکەسی تووشبودا ڕوودەدات دوای چەند کاتژمێرێکی کەم لە تووشبون، بەجۆرێک کەسەکە نزیکەی ١٠ بۆ ٢٠ لەسەدی لەشی وشک دەبێتەوە کە ئەمەش سەردەکێشێت بۆ چەندین نیشانەی دیکە وەک:
چرچ بوونی پێست
دابەزینی فشاری خوێن
کەمبونەوەی بڕی میزکردن
هیلاکبون و داهێزران
بە قوڵداچوونی چاو
تێكچون وناڕێکی لە لێدانەکانی دڵ


باوترین هۆکارەکانی بڵاوبونەوە وتووشبون بە کۆلێرا

باوترین سەرچاوەی بلاوبونەوەی ئەم بەکتریایە سەرچاوەی ئوی پیس وتیکەڵاوبونی ئاوی خواردنەوەیە بە زێرابەکان.

خواردنە دەریایەکان: خواردنی خواردنە دەریایەکان  کە باش نەکوڵێنرابێت
سەوزە ومیوە: سەوزە و میوەی پیس بە بەکتریای ڤایبریۆ کۆلێرا، باش نەشۆردنەوەیان هۆکاریکی باوی بڵاوبونەوەی نەخۆشیەکەن.

ڕێکارەکانی ڕیگریکردن لە تووشبون و خۆپارێزی
١.شۆردنی دەستەکان:  باش سۆردنی دەستەکەان بەتایبەتی پێش نانخواردن، دوای توالێت بۆ نزیکەی ١٥ چرکە بە ئاوو سابوون.
٢.خواردنەوەی ئاوی پاک؛ دڵنیابەرەوە لەو ئاوەی کە دەیخۆیتەوە تەنانەت هەتا بتوانیت ئاوی بوتڵەکان یان ئاوی پاڵێوراو بەکاربهێنە، یان خواردنەوەی گەرم.

٣.خورادن وگۆشتی باش کوڵاو: دوربکەوە لەو خجواردنانەی باش نەکوڵاون، بەتایبەت خواردنی سووشی کە باش نەکوڵاوە.

چارەسەر:

چارەسەرە سەرەتاییەکانی کۆلێرا
پێدانی  موغەزی بۆ چارەسەری وشکبونەوە، شێدارکردنەوەی جەستە
پێدانی دەرمانی دژە زیندەییەکان ئەنتیبایۆتیک دژ بە بەکتریای ڤایبریۆ کۆلێرا
 لە هەندێک وڵاتیش لەکاتی بەربڵاوی نەخۆشیەکە ڤاکسینی تایبەت بەکاردەهێنن.

هەواڵ

سێشەممەی مووچە؛ حکومەتی عێراق بڕیار لەبارەی مووچەی هەرێمەوە دەدات؟

تا ئێستا حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان لەبارەی ناردنی پارەی مووچە بۆ هەرێمی کوردستان رێکنەکەوتوون، زانیارییەکان سێشەممە بە یەکلاییکەرەوە ناو دەبن. 

 سێشەممەی مووچە؛ ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە دەبێت و بەپێی زانیارییەکان بڕیارە لە کۆبوونەوەی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڕیار لەسەر رێککەوتنی هەولێر و بەغدا بدرێت. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، هەردوو حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان رەشنووسی رێککەوتنێکیان ئامادە کردووە کە پرسی داهاتەکان، بەجێکردنی مووچە و دووبارە هەناردەکردنەوەی نەوتی هەرێمی کوردستان لە خۆ دەگرێت. 

تا ئێستا هیچ کام لە هەولێر و بەغدا زانیاریی فەرمییان لەبارەی ئەو رەشنووسەوە بڵاونەکردوەتەوە، بەڵام بەپێی سەرچاوەکان لە هەردوو حکومەت چاوەڕوان دەکرێت، ناوەڕاستی ئەم هەفتەیە سێشەممەی مووچە بێت و حکومەتی عێراق لەبارەی ناردنییەوە بڕیار بدات. 

کێشەی نەناردنی پارەی مووچە لەلایەن بەغداوە بۆ هەرێمی کوردستان  ئەو کاتە سەری هەڵدا کە وەزارەتی دارایی عێراق بە نوسراوێک هەرێمی کوردستانی ئاگادار کردەوە کە هیچ بڕە پارەیەکیان لە یاسایی بوودجەدا نەماوە تا بۆیانی بنێرن. 

بەپێی زانیارییەکان، حکومەتی عێراق بەڵێنی داوە بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە پارەی مووچەی مانگی ئایار بەشێوەی سولفە رەوانەی هەرێمی کوردستان بکات، بەڵام ئەگەر هەیە شێوازی ناردنەکەی لە سولفەشەوە بگۆڕێت بۆ شێوازی دیکە. 

بەپێی ئەو زانیارییانەی لەبارەی رەشنووسەکەوە دەستی  دیجیتاڵ میدیای Mic کەوتووە، هەرێمی کوردستان بە رادەستکردنی نەوت و داهاتی نانەوتی هەرێمی کوردستان پابەند دەکرێت. 

هەرێمی کوردستان لە سەرەتادا دەبێت مانگانە نزیکەی 300 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ بکات، تا لە رێگەی ئەو کۆمپانیا عێراقییەوە هەناردەی دەرەوە بکرێتەوە. 

پرسی بەجێکردن یان بە بانکیکردنی مووچەش یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی ئەو رەشنووسە سەرەتاییەی کە لە نێوان هەردوو حکومەت ئامادەکراوە. 

هەرێمی کوردستان پێویستە مووچەی سەرجەم مووچەخۆران بە بانکی بکات و هەژماری بانکیان لە بانکە رێگە پێدراوەکانی هەرێمی کوردستان بۆ بکاتەوە. 

چاوەڕوان دەکرێت، کردنەوەی هەژمارە بانکییەکان  لە چوارچێوەی پڕۆژەی "هەژماری من"دابن، وەک ئەوەی کاروان یاروەیس لە زاری پارێزگاری بانکی ناوەندییەوە رایگەیاندووە،" هەژماری من هەر تەوتینە و جیاوازیی نییە". 

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان زیاتر لە 60 رۆژە چاوەڕانی دابەشکردنی مووچەن، دوایین مووچە کە لە هەرێمی کوردستان دابەشکراوە مووچەی مانگی نیسان بووە کە 18ـی ئایاری 2025 کۆتا رۆژی دابەشکردنیی بووە و لەوکاتەوە هیچ مووچەیەک دابەش نەکراوە.