هەواڵ

پەتای کۆلێرا لەسلێمانی بڵاوبۆتەوە، دەیان حاڵەتی توشبوو تۆمارکراون

 بەرپرسانی تەندروستی هەفتەیەكە گومانی زۆریان هەبوو كە پەتای كۆلێرا لەسلێمانی بڵاوبۆتەوە ئەوەش بە پشبەستن بەنیشانەكانی ئەو كەسانەی توشی سكچون و رشانەوە بوون، ئەمرۆش بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی گومانەكانی پشتڕاستكردەوە و رایگەیاند 56 حاڵەت لەبەغداوە پشتڕاستكراونەتەوە.
زیاتر لە هەفتەیەكە بە هەزاران كەس لەسلێمانی توشی پەتای سكچوون و رشانەوە بوون، بەڵام ئەمڕۆ یەكشەممە بەرپرسانی تەندروستی گەیشتنە ئەو ئەنجامەی كە پەتاكە كۆلێرایە و بڵاوبۆتەوە.
د.سەباح هەورامی بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی لەكۆنگرەیەكی رۆژنامەوانیدا رایگەیاند: 10 پشكنینی سكچوون و رشانەوە لەبەغداوە ڕەوانەی سلێمانی كراونەتەوە و پشتڕاستكراوەتەوە كە كۆلێران، وتیشی 56 حاڵەتی كۆلێرا لەبەغداوە پشتڕاستكراوەتەوە.
بەڕێوەبەری تەندروستی سلێمانی ئەوەشی خستەڕوو: وەزارەتی تەندروستی عێراق پێیان راگەیاندوین كە باری لەناكاو رابگەیەنین و چەند رێوشوێنێكمان گرتووەتەبەر، هەوڵیش دەدەین لەماوەی مانگ و نیوێكدا كۆنترۆڵی دۆخەكە بكەین، داواش لەهاوڵاتیان دەكەین خۆیان بپارێزن.

هەموو شتێک لەسەر کۆلێرا
 کۆلێرا چیە، هۆکارەکەی چیە، چۆن تووشمان دەبێت؟

کۆلێرا نەخۆشیەکی بەکتریاییە،کە دەبێتە هۆی سکچونی توند و وشکوبونەوە، ڕشانەوە ئەمەش  بەهۆی پیسبوونی سەرچاوەکانی ئاوی خواردنەوە، تێكەڵاوبونی ئاوی زیرابەکان بە ئاوی خواردنەوە، پیسبوونی خۆراک بە بەکترتیای کۆلێرا تووشی مرۆڤ دەبێیت وبڵاوەبێتەوە.

بۆ یەکەم جار لە ساڵی بۆ یەکەمجار کەی کۆلێرا بینراوە؟
ئەنجامی وێنە بۆ کەی کۆلێرا بۆ یەکەمجار دۆزرایەوە
یەکەم پەتای کۆلێرا لە دێڵتای گەنجسەوە سەریهەڵدا بە بڵاوبوونەوەی لە شاری جێسۆر لە هیندستان لە ساڵی ١٨١٧، کە لە برنجی پیسەوە سەرچاوەی گرت. نەخۆشییەکە بە خێرایی لە زۆربەی هیندستان و میانماری مۆدێرن و سریلانکای مۆدێرن بڵاوبووەوە


نیشانەکانی کۆلێرا چیە؟

نیشانەکانی کۆلێرا دەکریت لەهەموو کەسەکاندا وەک یەک نەبن، ئەو کەسانەی سیستەمی بەرگریان لاوازە زیاتر دووچاری قورسی نیشانەکان دەبنەوە،کەسی تووشبوو لە ماوەی کاتیکی کەم یان  ڕەنگە چەند ڕۆژێک دوای تووسبونی بە بەکتریاکە نیشانەکانی تێدا دەربکەوێت.

باوترین نیشانەکانی:
سکچون: باوترین نیشانەی کۆلێرا سکچونێکی تووندی مەتریسدارە کە بەهۆیەوە بڕێکی زۆر لە شڵەی لەش لەدەست دەدەیت بە جۆرێک نزیکەی یەک لیتر لە کاتژمێرێکدا، ڕەنگی پیسای سکچونی کەسەکە مەیلەو سپی و بێڕەنگە ئەویش بەهۆی پێکهاتەی بەکتتریاکە.

ڕشانەوەو دڵتێکهەڵهاتن: نیشانەی سەرەتایی نەخۆشی کۆلێرایە، کە لەسەرەتای تووشبونی نەخۆشیەکەدا دەردەکەون لە کەسەکەدا.

وشکبونەوە: وشکبونەوەی توند لەکەسی تووشبودا ڕوودەدات دوای چەند کاتژمێرێکی کەم لە تووشبون، بەجۆرێک کەسەکە نزیکەی ١٠ بۆ ٢٠ لەسەدی لەشی وشک دەبێتەوە کە ئەمەش سەردەکێشێت بۆ چەندین نیشانەی دیکە وەک:
چرچ بوونی پێست
دابەزینی فشاری خوێن
کەمبونەوەی بڕی میزکردن
هیلاکبون و داهێزران
بە قوڵداچوونی چاو
تێكچون وناڕێکی لە لێدانەکانی دڵ


باوترین هۆکارەکانی بڵاوبونەوە وتووشبون بە کۆلێرا

باوترین سەرچاوەی بلاوبونەوەی ئەم بەکتریایە سەرچاوەی ئوی پیس وتیکەڵاوبونی ئاوی خواردنەوەیە بە زێرابەکان.

خواردنە دەریایەکان: خواردنی خواردنە دەریایەکان  کە باش نەکوڵێنرابێت
سەوزە ومیوە: سەوزە و میوەی پیس بە بەکتریای ڤایبریۆ کۆلێرا، باش نەشۆردنەوەیان هۆکاریکی باوی بڵاوبونەوەی نەخۆشیەکەن.

ڕێکارەکانی ڕیگریکردن لە تووشبون و خۆپارێزی
١.شۆردنی دەستەکان:  باش سۆردنی دەستەکەان بەتایبەتی پێش نانخواردن، دوای توالێت بۆ نزیکەی ١٥ چرکە بە ئاوو سابوون.
٢.خواردنەوەی ئاوی پاک؛ دڵنیابەرەوە لەو ئاوەی کە دەیخۆیتەوە تەنانەت هەتا بتوانیت ئاوی بوتڵەکان یان ئاوی پاڵێوراو بەکاربهێنە، یان خواردنەوەی گەرم.

٣.خورادن وگۆشتی باش کوڵاو: دوربکەوە لەو خجواردنانەی باش نەکوڵاون، بەتایبەت خواردنی سووشی کە باش نەکوڵاوە.

چارەسەر:

چارەسەرە سەرەتاییەکانی کۆلێرا
پێدانی  موغەزی بۆ چارەسەری وشکبونەوە، شێدارکردنەوەی جەستە
پێدانی دەرمانی دژە زیندەییەکان ئەنتیبایۆتیک دژ بە بەکتریای ڤایبریۆ کۆلێرا
 لە هەندێک وڵاتیش لەکاتی بەربڵاوی نەخۆشیەکە ڤاکسینی تایبەت بەکاردەهێنن.

هەواڵ

سوپای تورکیا لە سەنتەری شاری عەفرین دەکشێتەوە

دوای حەوت ساڵ لە داگیرکردنی؛ بەپێی رێککەوتنێک لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی دیمەشق، سوپای تورکیا لە شاری عەفرینی رۆژئاوای کوردستان دەکشێتەوە.

سوپای تورکیا بەچەند قۆناغێک لە شاری عەفرینی رۆژئاوای کوردستان کشایەوە و شارەکە رادەستی حکومەتی نوێی سوریا دەکرێتەوە.

تورکیا لە ناوەندی شاری عەفرین دەکشێتەوە

بە گوێرەی میدیا ناوخۆیی و جیهانییەکان لە کاتژمێرەکانی رابردوودا یەکەکانی سوپای تورکیا و پۆلیسی تورکیا بنکە و بارەگاکانیان لە شاری عەفرین و شارۆچکەی جەندریس و دەروبەری حەلەب-یان رادەستی هێزەکانی سەر بە حکومەتی سوریا کردوەتەوە.

هەر بەپێی زانیارییەکان، سوپای تورکیا چوار گۆشەی عەفرین و جەندریس و هەموو ئەو قوتابخانە و باڵەخانانەیان چۆڵکردوە کە پێشتر کردبوویانە بنکە و بارەگای سەربازیی.

سوپای تورکیا لە دەرەوەی شاری عەفرین چەند بنکەیەکی سەربازی هەیە، ئەوەش لە چوارچێوەی دابەشکردنەوەی هێزەکانی لەنێو رۆژئاوای کوردستان و خاکی سووریادایە بە گوێرەی ئەو رێککەوتنەی لەگەڵ دەسەڵاتی نوێی سووریا هەیەتی.

پانۆرامای سەرەتای هێرشەکانی تورکیا و داگیرکردنی عەفرین

سوپای تورکیا لە 20ـی کانوونی دووەمی 2018 تۆپبارانی ناوەندی شاری عەفرین و گوندەکانی ڕاجۆ، شیێ، بلبلێ، شەرا، جندرێسی دەوروبەری کرد، ئامانجی تۆپبارانەکەش ڕێگەخۆشکردن بوو بۆ ئەوەی گرووپە میلیشیاکانی هێرشێکی زەمینی بۆ سەر عەفرین دەست پێ بکەن.

لەو هێرشانەدا خانووی هاوڵاتییانی سڤیل، قوتابخانەکان، دامەزراوە فەرمییەکان، نەخۆشخانەکان، مزگەوتەکان، شوێنە مێژوویی و پیرۆزەکان و ژێرخانی عەفرین  وێران کران.

بە هۆی هێرشەکانەوە زیاتر لە 300 هاوڵاتیی سڤیل شەهید و زیاتر لە 700 هاوڵاتی دیکەش برینداربوون. سەرەڕای ئەوەش نزیکەی 350,000  هاوڵاتیی لە زێدی خۆیان دەرکران، بەشێکی زۆریان لە گوندەکانی نێوان عەفرین و حەلەب نیشتەجێ بوون، بەشێکی دیکەشیان ئاوارەی ناوچەکانی رۆژئاوای کوردستان و بەشێکیش لە هەرێمی کوردستان بوونە پەنابەر.

داگیرکردنی عەفرین

دوای 58 ڕۆژ لە شەڕ، سوپای تورکیا و گرووپە میلیشیاکان لە 18ـی ئاداری 2018 چوونە نێو شاری عەفرین و گوندەکانی دەوروبەری، لەو کاتەوە ماڵ و دووکان و شوێنی کارکردنی هاوڵاتییانی کورد تاڵان کران.

هەروەها بەگوێرەی ئامار و زانیاریی چالاکوانانی داکۆکیکار لە مافەکانی مرۆڤ، لە ماوەی ڕابردوودا زیاتر لە 8500 کوڕ و کچی کورد لەلایەن گرووپە میلیشیاکانەوە لە پێناو وەرگرتنی سەرانە لە خێزانەکانیان ڕفێندروان، لە نێویشیاندا چارەنووسی زیاتر لە 2000 هاوڵاتی تا وەکو ئێستا نادیارە.

گۆڕینی دیمۆگرافیای عەفرین

دوای دەرکردنی هاوڵاتییانی کورد لە زێدی خۆیان، هەزاران  عەرەبی دیمەشق و پارێزگای ئیدلیب و ناوچەکانی دیکەی سووریا لە عەفرین لە سەر موڵک و ماڵی هاوڵاتییانی کوردەکان نیشتەجێ کران، لەو کاتەوە دیموگرافیای عەفرین لە گۆڕاندایە. جیا لەوەی سەدان هەزار دار زەیتوون بڕدران و لە نێو بران، هەزاران دار زەیتوونی تر و داری بەری دیکە هەڵکەندراون و بەرەو ناوچەی دیکە بردراون.

لە دوای داگیرکردنی عەفرین تا وەکوو ئێستا زۆرینەی ناوچە شوێنەوارییەکانی عەفرین لەلایەن سەربازانی تورکیاوە هەڵکەندراون پارچەکانیان دزراوە.

بەگوێرەی زانیاریی چالاکوانان بواری شوێنەوارناس، پارچە شوێنەوارییەکانی گردی جندرێس، قەڵای نەبی هۆری، قەڵای سەمان و ئەشکەوتی دوو دەری دزراون لەلایەن گرووپە میلیشیاکان دزراون.

ڕێکخراوی مافەکانی مرۆڤ لە عەفرین بڵاوی کردووەتەوە، سوپای تورکیا و میلیشیاکان زیاتر لە 50 شوێنەواری مێژوویی و مەزارگە ئاینییەکانیان هەڵکەندووە و زیاتر لە 20،000 پارچە کەلوپەلی شوێنەواریان گواستویاننەوە بۆ تورکیا.

لە عەفرین چەندین شوێنی مێژوویی هەیە، جگە لە قەڵای هۆری، قەڵای سامان، ئەشکەوتی دودری، کەنیسەی مارمارۆن و دەیان شوێنی دیکە نزیکەی 25 گردی مێژووییان هەیە، کە زۆربەیان بە درێژایی ڕووباری عەفرین ڕیزکراون و مێژووەکەیان دەگەڕێتەوە بۆ بۆ 2000 ساڵ بەر لە زایین.