لەجەراحییەوە بۆ سەرۆكی رێكخراوێكی تیرۆریستی، ئەیمەن زەواهیری كێیە؟

جارێكی دیكە ئەیمەن زەواهیری سەرۆكی رێكخراوی قاعیدە ناوی كەوتەوە ناو ناوان، دوای ئەوەی ماوەی لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا هێندە جێگەی باس نەبوو بەشێوەیەك كەس زانیاری لەبارەی بڵاونەدەكردەوە، بەڵام دوێنێ جارێكی دیكە ناوی كەوتەوە ناو میدیاكان كاتێك ئەمریكا كوشتنی لە ئۆپەراسیۆنێكدا لەئەفغانستان ڕاگەیاند.
بەوتەی هەواڵگری ئەمریكا ئەیمەن زەواهیری كۆتایی هەفتەی رابردوو لەهێرشی فڕۆكەی بێ فرۆكەوان لەمیانی ئۆپەراسیۆنێكی هێزە تایبەتەكانی ئەمریكا لەئەفغانستان كوژراوە.
بەپێی هەواڵی میدیاكانی ئەمریكا، ئەیمەن زەواهیری تەمەنی 71 ساڵی تێپەڕاندووە، لەكاتی كوشتنەكەشیدا بەوتەی هەواڵگری ئەمریكا هیچ كەسێكی مەدەنی نەكوژراوە.

ئەیمەن زەواهیری كێیە؟
ئەیمەن زەواهیری لە ساڵی 1951 لەمیسر لەدایكبووە و لەخێزانێكی مامناوەند بووە و خێزانەكەی چەند كیلۆمەترێك لەخوارووی قاهیرەی پایتەخت ژیاون و زەواهیری ژیانێكی سادەی هەبووە لەگەڵ خێزانەكەیدا.
ئەوانەی لەژیانی زەواهیری شارەزان دەڵێن نیشانەكانی توندڕەوی هەر لە گەنجێتییەوە لەو كەسەدا دەركەوتووە، هەر لە تەمەنی گەنجیشدا رێكخراوێكی توندڕەوی دامەزراندووە و بەڵێنیداوە كار بۆ روخاندنی حكومەت و دروستكردنی حكومەتێكی ئیسلامی بكات.
هەرچەندە توندڕەویەكەی زاڵ بووە بەسەریدا، بەڵام ئەیمەن زەواهیری بڕیاریداوە خوێندنەكەی تەواو بكات، بۆیە پەیوەندی بە زانكۆی قاهیرەوە كردووە و بەشی پزیشكی هەڵبژاردووە و پسپۆری لەجەراحی پەیداكردووە، بەڵام بەنهێنی هەر سەرقاڵی چالاكییە سیاسی و ئاینیەكانی بووە.
لەساڵی 1974 بەشی پزیشكی تەواوكردووە و چەند ساڵێك لەبواری پزیشكی كاریكردووە، لەساڵی 1980 بۆ 1981 یش لەرێكخراوێكی خێرخوازی لەپاكستان كاریكردووە، ئەوكەسانەی چارەسەر كردووە كە لەشەڕی ئەفغانستان بریندار دەبوون، لەكاتی شەڕی روسیا و ئەفغانیەكانیش چەند جارێك چووەتە ئەفغانستان.
كاتێك لەساڵی 1981 دەگەڕێتەوە بۆ میسر لەلایەن هێزە ئەمنیەكانەوە بەتۆمەتی دەستهەبوونی لەكوشتنی ئەنوەر سادات سەرۆكی ئەوكاتی میسر دەستگیردەكرێت، بەڵام بەهۆی نەبوونی بەڵگە لەدژی تەنیا سێ ساڵ حوكمدرا و لەساڵی 1984 ئازادكرا، دواتر روویكردە پاكستان و پاشانیش ئەفغانستان.
لەئەفغانستان ئەیمەن زەواهیری لەئوسامە بن لادن نزیك دەبێتەوە كە بۆ پشتیوانی جەنگاوەرە ئەفغانیەكان دژ بە روسیا ڕووی كردبووە ئەو وڵاتە، لەساڵی 1988 بەشداریكرد لەدامەزراندنی رێكخراوی ئەلقاعیدە، لەسەرەتای ساڵانی نەوەدەكانیش رێكخراوی جیهادی ئیسلامی لەمیسر دامەزراند و دەستیكرد بە كوشتنی ژمارەیەك بەرپرسی میسری.

چیرۆكی دەستگیركردنەكەی
لەساڵی 1992 هەریەك لەئوسامە بن لادن و ئەیمەن زەواهیری چوونە سودان، بەڵام لەژێر فشاری كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لەو وڵاتە دەركران، هەندێك دەڵێن دواتر چووەتە ئەوروپا و تەنانەت وڵاتەكانی سویسرا و هۆڵەندا و بولگاریا گەڕاوە.
لەساڵی 1996 هێزە ئەمنیەكانی روسیا ئەیمەن زەواهیری دەستگیردەكەن، كە لەڕێگەدا بووە بەرەو چیچان، بۆماوەی شەش مانگیش زیندانی دەكرێت، بەڵام دواتر ئازاد دەكرێت، دواتر هێزە ئەمنیەكانی روسیا ئەوەیان بۆ ئاشكرا دەبێت كە ئەو كەسە زەواهیری بووە و پاسپۆرتی ساختەی پێبووە.
لەساڵی 1998 زەواهیری پەیوەندیەكانی لەگەڵ بن لادن بەهێزتر دەبێت، تەنانەت لەساڵی 2001 ئەمریكا لەگەڵ ئوسامە بن لادن بەتێوەگلان لەهێرشەكەی سەر ئەمریكا تۆمەتباری كردن و دواتر لەساڵی 2003 وەك وتەبێژی قاعیدە دەركەوت.
دوای ئەوەی لەساڵی 2011 ئوسامە بن لادن لەئۆپەراسیۆنێكی هێزە تایبەتەكانی ئەمریكا لەپاكستان كوژرا، ئەیمەن زەواهیری سەركردایەتی قاعیدەی گرتەدەست، ئەمریكا 25 ملیۆن دۆلاری وەك خەڵات بۆ هەركەسێك دیاریكرد كە بتوانێت زانیاری لەبارەیەوە بدات.

هەواڵ

سەدر بۆچی خۆپیشاندانە ملیۆنیەكەی دواخست؟

موقتەدا سەدر رێبەری ڕەوتی سەدر بەتویتێك خۆپیشاندانی ملیۆنی لایەنگرانی لەبەغدا دواخست، كە ئەوەش بڕیارێكی كتوپڕی سەدر بوو وەك هەمیشە،ئەوەش لەكاتێكدایە،  ئەمرۆ وەزیرەكەی لایەنە شیعەكانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی بە هەوڵدان بۆ نانەوەی شەڕی ناوخۆ تۆمەتبار كرد.
موقتەدا سەدر رێبەری ڕەوتی سەدر ئەمرۆ لەتویتێكدا رایگەیاند خۆپیشاندانی ملیۆنی رۆژی شەممەی داهاتوو دوادەخات، بەڵام راشیگەیاند تا بەدەستهێنانی داواكاری خۆپیشاندەران لەمانگرتن بەردەوام دەبن.
سەدر لەتویتەكەیدا نوسیویەتی: گەل لەمانگرتن بەردەوام دەبێت تا داواكارییەكانی جێبەجێ دەكرێت، بەڵام كاتی خۆپیشاندانە ملیۆنیەكە بۆ رۆژی شەممەی داهاتوو دوادەخەین تا كاتێكی دیكە و رێنمایی نوێ دەدەین.
هەرچەندە پێشتر سەركردەیەكی نزیك لەموقتەدا سەدر رایگەیاندبوو داواكاری خۆپیشاندانی لایەنگرانی چوارچێوەی هەماهەنگی، موقتەدا سەدر ناترسێنێت لەوەی خۆپیشاندانی ملیۆن ڕێكبخات، بەڵام وەك بەشێك لەمیدیا عێراقیەكان بڵاویانكردووەتەوە هۆكارەكەی ئەوەیە كە سەدر ترسی ئەوەی هەبووە لەكاتی خۆپیشاندانی ملیۆنی رۆژی شەممە لەنێوان لایەنگرەكانی و لایەنگرانی هەماهەنگی شیعەكان ئاڵۆزی دروست ببێت و دۆخەكە لەدەست دەربچێت.
پێشتر ساڵح محەمەد عێراقی كە بەوەزیرەكەی سەدر ناسراوە، لەتویتێكدا رایگەیاند: سێ یەكی پەكخەر یاری بە ئاگر دەكەن، كە مەبەست لێی هەماهەنگی شیعەكان و لایەنەكانی نزیك لێیەتی، هەروەها تۆمەتباریشی كردن بە نانەوەی ئاژاوە و هەوڵدان بۆ دروستكردنی شەڕی ناوخۆ لەنێوان گەلانی عێراق، هاوكات تۆمەتباریشی كردن بەوەی دەیانەوێت توندوتیژی بەرامبەر هێزە ئەمنیەكان بەكاربهێنن.
وەزیرەكەی سەدر ئەوەشی خستەڕوو: ڕەوتی سەدر بۆ چاكسازی خۆپیشاندان دەكات، بەڵام هەماهەنگی شیعەكان دژ بە چاكسازی خۆپیشاندان دەكات، وتیشی هەرچەندە تێبینیمان هەیە لەسەر ئەنجومەنی باڵای دادوەری بەڵام هێرشكردنەسەری هێڵی سورە.
رەوتی سەدر و هەماهەنگی شیعەكان شەقام بۆ فشار خستنە سەر یەكتر بەكاردەهێنن، رۆژی 30 ی مانگی رابردوو لایەنگرانی رەوتی سەدر چوونە ناو بینای پەرلەمانی عێراق و دەستیان بەسەرداگرت، دواتریش هەماهەنگی شیعەكان داوایان لەلایەنگرانیان كرد بچنە ناوچەی سەوزی بەغدا.
لە 10 ی ئۆكتۆبەری ساڵی رابردوەوە هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق بەڕێوەچووە، بەڵام جگە لە هەڵبژاردنی سەرۆكی پەرلەمان لایەنە عێراقیەكان نەیانتوانیوە سەرۆكوەزیران و سەرۆك كۆمار هەڵبژێرن، ئێستاش سەدر داوای هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان و هەماهەنگی شیعەكانیش داوای مانەوەی دەكەن.