بەگوێرەی ئامارێكی بەڕێوەبەرایەتی گشتی تەندروستی سلێمانی، لەمانگی ڕابردوودا لە( 1تا 31 ی تەمووزی 2022)، (76) تەرم ڕەوانەی پزیشكی دادیی سلێمانی كراونو زۆرینەی ئەو كەسانەی گیانیان لەدەستداوە بەهۆی ڕوداوەكانی هاتوچۆوە بوون.
هەر بەگوێرەی ئامارەكەی تەندروستی سلێمانی، لەكۆی ئەو تەرمانەی ڕەوانەی پزیشك دادیی كراون، (27)یان بەهۆی ڕووداوەكانی هاتوچۆوە گیانیان لەدەستداوە كە زۆرترین ڕێژەی مردنن، ئەوانی دیكەش (10) مردنیان بەهۆی سووتاویو شەش خنكانو پێنج كارەباو یەك كەوتنەخوارەوەو (16) گیانلەدەستدانەكەی دیكەش بەهۆكاری جیاجیا بوون.
بەپێی ئاماری فەرمی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی هەرێم كە سەر بەوەزارەتی ناوخۆیە، وردەكاری ئاماری پێنج مانگی ساڵی 2021 لەپارێزگای سلێمانی (484) رووداو، گیانلەدەستدانی (79) كەس و برینداربوونی هەزارو (451) كەسی لێكەوتووەتەوە، لەپارێزگای هەولێر (371) رووداو (64) كەس گیانیان لەدەستداوەو (380) كەسی دیكەش برینداربوون.
هەروەها لەپارێزگای دهۆك (328) رووداو، گیانلەدەستدانی (35) كەس و برینداربوونی (394) كەسی لێكەوتووەتەوەو پارێزگای هەڵەبجەش (39) رووداوی هاتوچۆ، گیانلەدەستدانی هەشت كەس و برینداربوونی (48) كەسی لێكەوتووەتەوە.
هاوكات لەئیدارەی گەرمیان (122) رووداو، گیانلەدەستدانی (13) كەس و برینداربوونی (157) كەسی لێكەوتووەتەوە، لەئیدارەی راپەڕین (90) رووداوی هاتوچۆ، گیانلەدەستدانی (12) كەس و (108) برینداری لێكەوتووەتەوە، بەهەمان شێوە لەقەزای سۆران (75) رووداو، حەوت گیان لەدەستدان و (132) برینداری لێكەوتووەتەوە.
بەپێی ئاماری فەرمی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی هەرێم، كە سەر بەوەزارەتی ناوخۆیی حكومەتی هەرێمە لەماوەی ساڵی 2020دا زیاتر لەدوو هەزار و (897) رووداوی هاتوچۆ روویداوە، بەهۆی ئەو رووداوانەوە چوار هەزارو (772) كەس برینداربوون و (432) كەسیش گیانیان لەدەستداوە، كە پشكی شێری گیانلەدەستدان و بریندارەكان لەپارێزگای سلێمانی بووە.
لە 15 ساڵدا 10 هەزار كەس گیانی لەدەستداوە 25 ملیۆن دۆلار زیانی مادیی هەبووە، بەپێی ئامارەكانی بەڕێوەبەرایەتی هاتوچۆی هەرێمی كوردستان لە %80 ی رووداوەكانی هاتوو چۆ لە هەرێم كوردستان لە رێگاو بانەكانی دەرەوەی كوردستان روودەدات، ئەوەش بەهۆی ئەوەی كە بەشێك لە رێگاكان یەك ئاراستەن و هێتر هەوڵنەدراوە بكرێنە دوو ئاراستە و هەروەها رێنمایەكانی هاتوچۆش وەك پێویست نین و شۆفێرەكانیش پابەند نابن بەرێنمایەكانی هاتووچۆوە.
توێژینەوەیەک کە لە گۆڤاری زانستی ژینگە و تەکنۆلۆژیادا بڵاو کراوەتەوە ئاماژەی بەوە داوە، بەشێک لە بابەتی جوانکارییەکان کە ئەمڕۆ بەکار دێت، ڕێژەیەکی زۆر لە ماددە کیمیایییە ژەهراوییەکان لە پێکهاتەیاندا هەیە وەک پۆڵی فلۆرۆ ئەڵکیل (PFAS ) . کە بەداخەوە لە پێکهاتەی ماددە جوانکارییەکاندا ئەم ماددە نانووسرێت بۆ ئەوەی خەڵک هۆشیار بێت.
ئیدارەی خۆراک و دەرمانی ئەمریکی (FDA) باس لەوە دەکات، بەشێک لە بابەتە جوانکارییەکانی وەکوو بۆیەی نینۆک و کرێمەکان و سوراو و قەڵەم چاو و ماسکەرا، دەکرێت ئەم ماددانەی تێ بکرێت بۆ ئەوەی زۆرتر بە درەوشاوەیی دەربکەوێت. بۆیە زۆر گرنگە ئەو بابەتە جوانکارییانە بەکار دێت کە دڵنیان لەوەی ئۆریجیناڵە و کوالێتی بەرزە.