هەواڵ

هەرێمی كوردستان لەبەردەم دۆخێكی نادیاردایە

ئێستا هەرێمی كوردستان بەهۆی بڕیارەكانی پارتی و یەكێتی و حكومەتەكەیان لەبەردەم دۆخێكی مەترسیداردایە، لەلایەك دادگای فیدراڵی بڕیاری نەناردنی پارەی بۆ هەرێم داوە، پێشتریش لەشوباتی 2021 بڕیاریدا فرۆشتنی نەوتی هەرێم نادەستورییە، بەوەش ئێستا هەرێمی كوردستان نە هیچ پارەیەكی بۆ دێت و نە نەوتەكەشی بەبەهای بازاڕی جیهان دەفرۆشرێت، جگە لەوەی چەندین كۆمپانیای نەوتی هەرێمی كوردستانیان جێهێشتووە.
 رۆژی چوارشەممە 25-1-2023، دادگای باڵای فیدراڵی عێراق لەبارەی سكاڵایەك لەسەر بڕیارەكانی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق لەسەر ناردنی پارە بۆ فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان كۆبووەوە، كە لەلایەن پەرلەمانتار مستەفا سەنەد، پەرلەمانتاری سەربەخۆ و ئەندامی لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق و محەممەد مەیاحی، پارێزگاری واستەوە تۆماركرابوون، ئەو دوو سكاڵاكارە، داوایانكردبوو بڕیارەكانی ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق هەڵبوەشێندرێنەوە كە پاڵپشت بوون بۆ ناردنی 200 ملیار دینار بۆ هەرێمی كوردستان.
هەر ئەم دۆسیەیە نییە كە بەهۆی پارتی و یەكێتی و شەفاف نەبوون لەدۆسیەی نەوت و داهاتەكان بەرۆكی هەرێمی گرتووە،درێژكردنەوەی ماوەی پەرلەمانی كوردستان و مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم و ئەو پارەیەی كۆبوونی خۆراك كە عێراق لەهەرێمی داوا دەكاتەوە سێ دۆسیەن كە لەلایەن دادگایی فیدراڵی عێراقەوە دانیشتنیان بۆ دەكرێت، ئەوەی پەیوەستە بە درێژكردنەوەی تەمەنی پەرلەمان جوڵانەوەی نەوەی نوێ سكاڵاكەی تۆماركردووە.
بەگوێرەی خشتەكەی دادگای فیدراڵی، بڕیارە رۆژی 30-1-2023، دادگاكە بۆ یەكلاییكردنەوەی سكاڵای دووەم كۆببێتەوە كە تایبەتە بە پارەی كۆبوونی خۆراك، سكاڵاكە لەلایەن بەڕێوەبەری كۆمپانیای گشتیی بازرگانیی خۆراكی حكومەتی فیدراڵی لە دژی وەزیری بازرگانی و پیشەسازیی حكومەتی ماوەبەسەرچووی هەرێمی كوردستان و بەڕێوەبەری گشتیی بازرگانی تۆماركراوە، لە سكاڵاكە داوا دەكات ئەو پارانە بگەڕێنەوە كە لە ئەستۆیاندایە و تایبەتە بە بەشە خۆراكی مانگانە كە لە هاوڵاتیانی هەرێمی كوردستانیان وەرگرتووە لە یەكی كانوونی دووەمی 2004ـەوە تاوەكو 30ی ئەیلوولی 2021.
سكاڵای سێیەم كە دادگای فیدراڵی لەبارەیەوە كۆدەبێتەوە، تایبەتە بە درێژكردنەوەی وادەی یاسایی پەرلەمانی كوردستان، بڕیارە رۆژی 31-1-2023، دادگاكە بۆی كۆببێتەوە، سكاڵاكە بە ناوی سروە عەبدولواحید، سەرۆكی فراكسیۆنی نەوەی نوێ لە پەرلەمانی عێراق پێشكەشكراوە و لەگەڵ سێ سكاڵای دیكەدا یەكخراون.
 سكاڵاكار داوای پووچەڵكردنەوەی یاسای ژمارە 12ـی رۆژی 9-10-2022ـی تایبەت بە درێژكردنەوەی خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان دەكات بە پاساوی دژایەتیی لەگەڵ هەردوو ماددەی 5 و 20ـی دەستووری عێراق.
9ی تشرینی یەكەمی 2022، پەرلەمانی كوردستان بە زۆرینەی دەنگی پەرلەمانتاران، تەمەنی ئەم خولەی پەرلەمانی تاوەكو كۆتایی ساڵی 2023 درێژكردەوە، خولی پێنجەم رۆژی 06-11-2022 كۆتایی هات و درێژكردنەوەی هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆنی تووڕەكرد و لەنێوان بەشدارینەكردن لە كۆبوونەوەكانی پەرلەمان و بایكۆتكردنی و هەڵپەساردنی ئەندامێتیی خۆیان هێشتەوە.
بەهۆی سەربەخۆ فرۆشتنی نەوتی هەرێم لەلایەن پارتی و یەكێتییەوە پێشتر نەوتی هەرێم نزیكەی 10 دۆلار كەمتر لەبازاڕەكانی جیهان دەفرۆشرا و چاوەڕوان دەكرێت بەهۆی كشانەوەی بەشێك لەكۆمپانیاكانی نەوت لەهەرێم بەكەمتر لەو بڕەش نەوتی هەرێم بفرۆشرێت، لەكاتێكدا حكومەتی ماوەبەسەرچووی هەرێم هێشتا ئامادەنییە لەگەڵ بەغدا رێككەوتن بكات، بەو رێككەوتنەش مانگانە زیاتر لە ترلیۆن و نیوێك پارە بۆ هەرێمی كوردستان لەبودجەی عێراق دەنێردرێت بەمەرجی رادەستكردنی نەوت و نیوەی داهاتەكانی ناوخۆ.
جگە لەدۆسیەی سیاسی و ئابووری، پێشێلكاری مافی مرۆڤ و كەمبوونەوەی ئازادی كاری رۆژنامەوانی یەكێكی دیكەیە لەو دۆسیانەی بەهۆیەوە پارتی و یەكێتی سەنگی هەرێمی كوردستانیان لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی پێ كەمكردووەتەوە، ساڵ بەساڵ پێشێلكاری بەرامبەر رۆژنامەنوسان و چالاكوانان و خۆپیشاندەران لەهەرێمی كوردستان زیاتر دەبێت.

هەواڵ

یەکەم هەنگاوی ئۆپۆزسیۆن بۆ دروستکردنی لیستی هاوبەش بێ ئەنجام بوو

لایەنەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی لە یەکەم هەنگاوییان بۆ دروستکردنی بەرەیەکی هاوبەش بۆ هەڵبژاردن نەگەیشتنە ئەنجام، داهاتووی هاوپەیمانێتییەکە و سەرۆکەکەی دوو لە گرفتە سەرەکییەکانن.

نەوەی نوێ، یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی دادگه‌ری، بەرەی گەل، ڕه‌وتی هەڵویست، بزوتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی و ژمارەیەک کەسایەتی سیاسی کە لە ناویاندا یوسف محەمەد سەرۆکی پێشووتری پەرلەمان هەیە، سەرقاڵی دروستکردنی لیستێکی هاوبەشن بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق. 

ئەو لایەنانە تا ئێستا دوو کۆبونەوەی فروانیان کردووە، بەڵام تا ئێستا نەگەیشتونەتە هیچ ئەنجامێک و تاکە خاڵی رێککەوتنیان ئەوەیە کە کۆبوونەوەکانیان بەردەوام دەبێت. 

عه‌بدولستار مه‌جید، ئه‌ندامی شاندی كۆمه‌ڵی دادگه‌ری كوردستان دوای کۆوبونەوەی دووەمیان لە کۆنگرەیەکی رۆنامەنووسیدا ڕایگه‌یاند، هێشتا له‌سه‌ر هیچ پرسێك رێكنه‌كه‌وتون ئه‌وه‌ی كراوه‌ گفتوگۆیه‌ و ئومێد ده‌كه‌ن سبه‌ینێ كه‌ جارێكی دیكه‌ كۆبونه‌وه‌، بگه‌نه‌ ڕێكه‌وتن.

ئامانجی لایەنەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی دروستكردنی هاوپه‌یمانێتیه‌كه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق، بەڵام وەک ئەندامەکەی شاندی کۆمەڵ وتی،" جارێ بڕیار نەدراوە كه‌ ئایا هاوپەیمانێتییەکە تەنها لە ناوچە دابڕێندراوەکان دەبێت یان لە هەرێمی کوردستانیش".

سەرۆکی هاوپەیمانێتیەکە و داهاتووی هاوپەیمانێتیەکە یەکێکە لە گرفتەکانی بەردەم لایەنەکان بۆ دروستکردنی لیستی هاوبەش، د. رێبوار كه‌ریم، ئه‌ندامی شاندی ڕه‌وتی هه‌ڵوێست به‌ ڕۆژنامه‌نوسانی وت، "گرفتێكی دیاریكراو نیه‌، به‌ڵام هه‌ندێك پرسیار هه‌یه‌، ئێمه‌ پرسیارمان هه‌یه‌ به‌تایبه‌تی بۆ قۆناغی دوای هه‌ڵبژاردن، كه‌ ئایا چی ده‌كرێت له‌دوای هه‌ڵبژاردن؟".

ئامانجی دروستکردنی ئەو بەرەیە لەلایەن حزبەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتییەوە، بە دەستهێنانی زۆرترین کورسی پەرلەمانی عێراق لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، چونکە ئەو یاسایەی هەڵبژاردنەکەی پێ ئەنجام دەدرێت لە بەرژوەندی لایەنە بچوکەکان نییە.
بەپێی خشتەی کارەکانی کۆمسیۆن، تۆمارکردنی پارت و هاوپەیمانێتییەکان تا 14ـی ئایار بەردەوام دەبێت، بۆیە دەبێت ئەو لایەنانە تا ئەو کاتە بگەنە رێککەوتن.

هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، دەبێتە شەشەمین هەڵبژاردن لە دوای ساڵی 2004ـەوە، سیستمى یەک بازنەیی و دواتر فرەبازنەیی لەسەر ئاستی پارێزگاکانە چوار هەڵبژاردندا پەیڕەوکرا، لە کاتێکدا دوایین هەڵبژاردنى ساڵی 2021 بەپێی سیستمى فرە بازنەیی ئەنجامدرا و عێراق بۆ سەر 83 بازنەی هەڵبژاردن دیاری کرا.