هەواڵ

مۆڵەتەكەی عێراق تەواو بوو

ئەحمەد سەففار بڕیاردەری لیژنەی دارایی لە خولی پێشووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، رایگەیاند ئەو مۆلەتەی بانكی ناوەندیی ئەمریكا بە بانكی ناوەندیی عێراقی داوە كۆتایی پێ هاتووە، دەشڵێت بۆیە ئەمەریكا گواستنەوەی دۆلاری بۆ عێراق كەمكردووەتەوە و چەند بانكێكی ئەهڵی بلۆك كردووە و چەندین رێنمایی نوێی دەركردووە، ئەوەش بووە هۆی بەرزبوونەوەی بەهای دۆلار بەرامبەر بە دینار.
ئەحمەد سەففار لەمیانی چاوپێكەوتنێكدا ئاماژەی بەوەشداوە كە گۆڕینی پارێزگاری بانكی ناوەندیی عێراق، ناتوانێت بەهای دینار بەرامبەر دۆلار بگەڕێنێتەوە ئاستی پێشووی عەلی عەلاق زۆر هەوڵ دەدات بەهای دینار جێگیر بكات، بەڵام پێم وانییە بتوانێت رێگا چارەیەكی گونجاو بۆ ئەم دۆخەی ئێستای بازاڕی دراو بدۆزێتەوە و نەهێڵێت لەوە زیاتر بەهای دیناری عێراقی دابەزێت، جێگیربوونی بەهای دینار پێویستی بە كاتێكی زۆرە.
بەهۆی دابەزینی بەهای دیناری عێراقییەوە، 23ئەم مانگە، سەرۆكوەزیرانی عێراق، محەمەد شیاع سوودانی بڕیاری دا بە دوورخستنەوەی مستەفا غالب پارێزگاری بانكی ناوەندیی و راسپاردنی عەلی موحسین عەلاق بۆ بەڕێوەبردنی بانكی ناوەندیی بە وەكالەت.
بڕیاردەری لیژنەی دارایی لە خولی پێشووی ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق، سەبارەت بە پرۆژەیاسای بوودجەی ٢٠٢٣ی حكوومەتی عێراق و نەناردنی بۆ ئەنجوونەمی نوێنەران، پێیوایە دۆخی سیاسیی عێراق ناجێگیرە بۆیە تاوەكو ئێستا بوودجە نەنێردراوە بۆ ئەنجوومەنی نوێنەران و وتی: بوودجە لە عێراق زیاتر بوودجەیەكی سیاسیییە لەوەی بوودجەیەكی دارایی و ئابووریی بێت و رەهەندی دارایی و كۆمەڵایەتیی تێدا بێت، بێگومان ناجێگیری بەهای دینار و بەشە بوودجەی هەرێمی كوردستانیش كاریگەری خۆی هەبووە، من لەو باوەڕەدام كارنامەی حكوومەتەكەی محەمەد شیاع سوودانی زۆر فراوانە لە پرۆژە بوودجەیەكی وەهادا ناتوانێت بەرنامەكەی خۆی جێبەجێ بكات، ناتوانێت چارەسەری كێشەی هەژاری و هەڵئاوسان لە عێراق بكات.
بەپێی یاسای كارگێڕیی دارایی عێراق، پێویستە حكومەت ساڵانە تا 15ی مانگی تشرینی یەكەم، پرۆژەیاسای بوودجەی گشتیی ئامادە بكات و رەوانەی ئەنجوومەنی نوێنەرانی بكات، بەڵام زیاتر لە سێ مانگ بەسەر ئەو وادەیە تێپەڕبووە و تا ئێستا پرۆژەیاساكە رەوانەی ئەنجوومەنی نوێنەران نەكراوە.
ئەحمەد سەففار باسی گرنگی سەردانە چاوەڕوانكراوەكەی محەمەد شیاع سوودانی بۆ ئەمریكا كرد و وتی: سەردانی سەرۆكوەزیرانی عێراق، بۆ ئەمریكا زۆر گرنگ دەبێت بۆ ئەوەی پرسی ناجێگیری دیناری عێراقی بەرامبەر دۆلار باس بكرێت، چونكە هەموو پارەی نەوتی فرۆشراوی عێراق لە بانكەكانی ئەمریكادایە و لەژێر سایەی دەسەڵاتی سەرۆكی ئەمریكا دایە، ئەگەر دانوستاندن لەسەر پرسی ناجێگیری بەهای دینار بكرێت و ئەمریكا نەرمی بنوێنێت و گوشارەكانی لەسەر بانكی ناوەندیی عێراق توزێك كەم بكاتەوە، بەهای دینار رەنگە جێگیربوونێك بەخۆەیە ببینێت.
لە ماوەی نزیكەی دوو ساڵی رابردوودا، نرخی ١٠٠ دۆلار لەنێوان ١٤٨ ھەزار بۆ ١٤٩ ھەزار دینار بوو، بەڵام رۆژی ١١-١٢-٢٠٢٢ نرخی ١٠٠ دۆلاری ئەمریكی ١٥٠ ھەزار دیناری عێراقی تێپەڕاند و دواتر بۆ یەكەمجار ١٠٠ دۆلاری ئەمریكی ١٦٦ ھەزار دیناری عێراقی تێپەڕاند و تاوەكو ئەمرۆ بەھای دینار ھەر بە ناجێگیری ماوەتەوە.
هاوكات میدیاکانی عیراق بڵاویانکردەوە: لە ئێستادا لەسەر راسپاردەی محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عیراق وەفدێکی باڵا پێکهێندراوە بۆ ئەوەی  سەردانی ئەمریکا بکات و لەسەر پرسی بەهای دۆلار بەرامبەر بەدیناری عیراقی گفتووگۆ لەگەڵ  لێپرسراوانی باڵای ئەو وڵاتەدا بکەن بەتایبەت  وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا.
ئاماژەی بەوەشداوە،  وەفدەکە بڕیارە لە حەوتی مانگەوە بەرەو ئەمریکا بەڕێبکەوێت و لەگەڵ بەرپرسانی باڵای ئەمریکا گفتووگۆی جدی لەسەر ئەو پرسە بکەن.
ئەوەشی خستۆتەروو، بڕیارەکە لەکۆبوونەوەیەکی چوارچێوەی هەماهەنگیدا کە محەمەد شیاع سودانی تێیدا بەشداربووە دراوە و پێدەچێت عەلی عەلاق، پارێزگاری بانکی ناوەندی سەرۆکایەتی وەفدەکە بکات و نوێنەری چەند لایەنێک و وەزارەتی دارایش لە وەفدەکەدا بوونیان دەبێت.
 

هەواڵ

یەکەم هەنگاوی ئۆپۆزسیۆن بۆ دروستکردنی لیستی هاوبەش بێ ئەنجام بوو

لایەنەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی لە یەکەم هەنگاوییان بۆ دروستکردنی بەرەیەکی هاوبەش بۆ هەڵبژاردن نەگەیشتنە ئەنجام، داهاتووی هاوپەیمانێتییەکە و سەرۆکەکەی دوو لە گرفتە سەرەکییەکانن.

نەوەی نوێ، یەكگرتوی ئیسلامی، كۆمەڵی دادگه‌ری، بەرەی گەل، ڕه‌وتی هەڵویست، بزوتنەوەی پەیوەندی ئیسلامی و ژمارەیەک کەسایەتی سیاسی کە لە ناویاندا یوسف محەمەد سەرۆکی پێشووتری پەرلەمان هەیە، سەرقاڵی دروستکردنی لیستێکی هاوبەشن بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی عێراق. 

ئەو لایەنانە تا ئێستا دوو کۆبونەوەی فروانیان کردووە، بەڵام تا ئێستا نەگەیشتونەتە هیچ ئەنجامێک و تاکە خاڵی رێککەوتنیان ئەوەیە کە کۆبوونەوەکانیان بەردەوام دەبێت. 

عه‌بدولستار مه‌جید، ئه‌ندامی شاندی كۆمه‌ڵی دادگه‌ری كوردستان دوای کۆوبونەوەی دووەمیان لە کۆنگرەیەکی رۆنامەنووسیدا ڕایگه‌یاند، هێشتا له‌سه‌ر هیچ پرسێك رێكنه‌كه‌وتون ئه‌وه‌ی كراوه‌ گفتوگۆیه‌ و ئومێد ده‌كه‌ن سبه‌ینێ كه‌ جارێكی دیكه‌ كۆبونه‌وه‌، بگه‌نه‌ ڕێكه‌وتن.

ئامانجی لایەنەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتی دروستكردنی هاوپه‌یمانێتیه‌كه‌ بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی عێراق، بەڵام وەک ئەندامەکەی شاندی کۆمەڵ وتی،" جارێ بڕیار نەدراوە كه‌ ئایا هاوپەیمانێتییەکە تەنها لە ناوچە دابڕێندراوەکان دەبێت یان لە هەرێمی کوردستانیش".

سەرۆکی هاوپەیمانێتیەکە و داهاتووی هاوپەیمانێتیەکە یەکێکە لە گرفتەکانی بەردەم لایەنەکان بۆ دروستکردنی لیستی هاوبەش، د. رێبوار كه‌ریم، ئه‌ندامی شاندی ڕه‌وتی هه‌ڵوێست به‌ ڕۆژنامه‌نوسانی وت، "گرفتێكی دیاریكراو نیه‌، به‌ڵام هه‌ندێك پرسیار هه‌یه‌، ئێمه‌ پرسیارمان هه‌یه‌ به‌تایبه‌تی بۆ قۆناغی دوای هه‌ڵبژاردن، كه‌ ئایا چی ده‌كرێت له‌دوای هه‌ڵبژاردن؟".

ئامانجی دروستکردنی ئەو بەرەیە لەلایەن حزبەکانی دەرەوەی پارتی و یەکێتییەوە، بە دەستهێنانی زۆرترین کورسی پەرلەمانی عێراق لە هەڵبژاردنی داهاتوودا، چونکە ئەو یاسایەی هەڵبژاردنەکەی پێ ئەنجام دەدرێت لە بەرژوەندی لایەنە بچوکەکان نییە.
بەپێی خشتەی کارەکانی کۆمسیۆن، تۆمارکردنی پارت و هاوپەیمانێتییەکان تا 14ـی ئایار بەردەوام دەبێت، بۆیە دەبێت ئەو لایەنانە تا ئەو کاتە بگەنە رێککەوتن.

هەڵبژاردنی ئەمجارەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، دەبێتە شەشەمین هەڵبژاردن لە دوای ساڵی 2004ـەوە، سیستمى یەک بازنەیی و دواتر فرەبازنەیی لەسەر ئاستی پارێزگاکانە چوار هەڵبژاردندا پەیڕەوکرا، لە کاتێکدا دوایین هەڵبژاردنى ساڵی 2021 بەپێی سیستمى فرە بازنەیی ئەنجامدرا و عێراق بۆ سەر 83 بازنەی هەڵبژاردن دیاری کرا.