هەواڵ

وردەكاری ئازادكردنی سێ لەگیراوانی بادینان

 سێ لە گیراوانی بادینان كە بڕیاربوو ئەمڕۆ ئازاد بكرێن، ئازادكران، بەڵام دوو زیندانیكراوی دیكە هێشتا ئازاد نەكراون.

پاش ئەوەی بەیانی ئەمڕۆ بەشدار حەسەن سەرۆكی تیمی پارێزەرانی گیراوانی بادینان بەمایكی وت: ئەیاز كەرەم، هاریوان عیسا و شڤان سەعید ئەمڕۆ ئازاد دەكرێن، نیوەڕۆی ئەمڕۆ ئەو سێ گیراوی بادینان ئازادكران، بەڵام بەوتەی بەشدار حەسەن ئەیاز ئەكرەم تۆمەتێكی دراوەتە پاڵ و رەنگە دادگایی بكرێت. 

دادگای تاوانی هەولێر، رۆژی 16-2-2021 بە تۆمەتی "تێكدانی ئاسایشی نیشتمانی" هەریەك لە شێروان شێروانی، ئەیاز كەرەم، گوهدار محەممەدئەمین، هاریوان عیسا و شڤان سەعیدی بە شەش ساڵ زیندانیكردن سزا دا. 

 مانگی شوباتی 2022 حوكمدراوانی بادینان 60%ـی سزاكەیان لەسەر كەمكرایەوە،بەگوێرەی ئەو بڕیارەش، ئەمڕۆ ئەو سێ حوكمدراوە ئازادكران. تەنیا گوهدار زێباری نەبێت كە دوێنێ لەلایەن دادگای تاوانی هەولێر بە حەوت مانگی دیكە زیندانیكردن، حوكمدرا و شێروان شێروانیش مانگی ئەیلولی ئەمساڵ ئازاد دەكرێت.

زانست

ئایا ماسی دوای بەستنی دووبارە زیندوو دەبێتەوە؟

لە بابەتێکی ماڵپەڕی " earthdate" دا باس لەوە دەکات کە ماسی بە گشتی توانای خۆگونجاندن لەگەڵ گۆڕانی پلەی گەرمیدا هەیە و دەتوانێت لە ئاوی سارددا بۆ ماوەیەکی زۆر بژی، بەڵام ئەگەر ئاوێک بە تەواوی بەستوو بێت، ئەگەری ئەوە هەیە هەندێک لە ماسییەکان بمرن.
لێرەدا پرسیارەکە ئەوەیە چۆن ماسییەکان لە دەریاچە بەستووەکان و ئاوەکانی ناوچە جەمسەرییە سەهۆڵاوییەکانی زەویدا دەژین؟
ماسییەکان کۆمەڵێک ستراتیژی بەکاردەهێنن بۆ مانەوەیان لە ژیاندا، ئەوانیش بریتین لە:
- خاوبوونەوەی میتابۆلیک، ماسی دەچێتە دۆخێکەوە پێی دەوترێت "torpor" ئەمەش هاوشێوەی خەوی زستانەیە، بەڵام بەو شێوەیە قووڵ نییە، پلەی گەرمی جەستەیان لەگەڵ پلەی گەرمی ئاوەکەدا دادەبەزێت و لێدانی دڵ و هەناسەدان و ئاستی چالاکی و جوڵەکانی بە شێوەیەکی سەرنجڕاکێش کەم دەبنەوە، بەم شێوەیەش وزە دەپارێزێت چونکە جەستەیان پێویستی بە جوڵە نییە.
- دەڕۆنە قووڵاییەکی زۆرترەوە، زۆرێک لە جۆرەکانی ماسی دەچنە ناوچە قووڵاییەکانی دەریاچەکانەوە کە پلەی گەرمی ئاوەکە جێگیرتر دەمێنێتەوە و کەمتر ئەگەری بەستنی تەواوەتی هەیە، ئەمەش ماسییەکە دەپارێزێت وادەکات لە ژیاندا بمێنێتەوە.
- کەمبوونەوەی ئارەزووی خواردن، بەو پێیەی ئاستی چالاکییەکانیان زۆر کەم دەبێتەوە، ماسییەکان پێویست ناکات لە وەرزی زستاندا وەکو جاران خۆراک بدۆزنەوە، لەوانەیە زۆر کەم بخۆن یان پشت بە وزەی یەدەگی خۆیان ببەستن.
- گونجاندنی فیزیۆلۆژی، هەندێک جۆری ماسی گونجانی تایبەتیان لە جەستەیاندا هەیە کە یارمەتیان دەدات لە سەرمادا بمێننەوە، بۆ نموونە هەندێکیان پرۆتینی دژە بەستن لە خوێنیاندا هەیە کە ڕێگری لە بەستنی خانەکانیان دەکات.
هەر بۆیە بە بەکارهێنانی ئەم ستراتیژانە، ماسییەکانی دەریاچە بەستووەکان دەتوانن وزەی خۆیان بپارێزن و لە بارودۆخی سەختی زستاندا بژین تا بەهار دێت.