تەندروستی

بەم نیشانانە بزانە پوکت تەندروستە

📌ڕەنگی پەمەیی: پووکی تەندروست دەبێت ڕەنگێکی پەمەیی کاڵ تا مامناوەند بێت، سووربوونەوە، سووری تۆخ یان وەنەوشەیی پووک دەتوانێت نیشانەی هەوکردن یان نەخۆشی پووک بێت.

📌پێکهاتەی پتەو: پووکی تەندروست دەبێت هەست بە پتەویی بکات لەکاتی دەست لێدان، ئەو پووکانەی کە نەرمن، ئیسفەنجییە، یان ناسکن بە دەست لێدان، دەتوانێت ئاماژە بێت بۆ کێشەیەک.

📌ڕەنگی یەکگرتوو: پێویستە ڕەنگی پووکەکانت بە درێژایی دەمت یەکسان بێت، ئەگەر سەرنجت دا پەڵەی ڕەنگ گۆڕاو یان پەڵەی سپی، ئەوە دەتوانێت نیشانەی کێشەی تەندروستی دەم و ددان بێت.

📌بێ خوێنبەربوون: پووکی تەندروست نابێت خوێنبەر بێت کاتێک فڵچە دەکەیت، نێڵی دەدەیت، یان دەخۆیت، ئەگەر هەستت بە خوێنبەربوون کرد، لەوانەیە نیشانەی هەوکردنی پووک یان نەخۆشی دەوری ددان بێت.

📌ئاوسانی نییە: نابێت پووک ئاوساو و پفکاوی دەربکەوێت، ئاوسانی دەتوانێت نیشانەی هەوکردن و هەوکردن بێت.

📌بێ پاشەکشەی پووک: نابێت پووک پاشەکشە بکات یان لە ددانەکان دوور بکەوێتەوە، پاشەکشەی پووک دەتوانێت ڕەگی ددانەکان دەربخات و ببێتە هۆی هەستیاری و کێشەی دیکە.

📌کەمترین ئازار یان ناڕەحەتی: پووکی تەندروست نابێت ئازار و ناڕەحەتی هەبێت، ئەگەر هەست بە ئازار، ناڕەحەتی، یان هەستیاری لە پووکەکانتدا کرد، ئەوە دەتوانێت نیشانەی کێشەیەک بێت.

📌هەناسەى تازە: پووکى تەندروست بەشدارە لە هەناسەى تازە، بۆنی ناخۆشی بەردەوام (هالیتۆزی) پەیوەست دەبێت بە کێشەکانی پووکەوە.

زانست

زیلاندیا...هەشتەمین کیشوەری کە لە ئاوەکاندا نوقم بوو

تەنها شتێک کە لەم پارچە ژێرئاوکەوتووە لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەردەکەوێت، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە.

کاتێک ٨٣ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر کیشوەری سەروو کۆنی گۆندوانا لەیەک جیا بووەوە، بەشێکی زۆری لە ژێر شەپۆلەکاندا نوقم بوو کاتێک دوور دەکەوتەوە، بەپێی هەندێک لە زانایانی جیۆلۆجی، ئەم پارچە ژێرئاوکەوتووە کە پێی دەوترێت زیلاندیا - دەتوانرێت بە کیشوەری هەشتەمی زەوی هەژمار بکرێت.

ئێستا تەنها ئەوەی لە سەرووی ڕووی زەریاکەدا دەرکەوتووە، نیوزلەندا و دوورگەکانی دەوروبەریەتی، بەڵام خودی زیلاندیا لە مێژە وەک نهێنی ماوەتەوە نزیکەی 94%ی کیشوەری 4.9 ملیۆن کیلۆمەتری چوارگۆشە لە ژێر ئاودایە، ئەمەش وردەکارییەکانی بەشی باکووری بارستەی زەوی.
لەم دواییانەدا بە بەکارهێنانی داتای جیۆکیمیایی و ئایزۆتۆپی لە نمونەی بەردی تازە هەڵکەندراو و هەروەها خوێندنەوەی بومەلەرزەزانی، جیۆلۆجیستێکی جیۆلۆجی نیوزلەندا ئەندی تولۆک و هاوکارەکانی نەخشەیەکی پێداچوونەوەیان بۆ ئەو ناوچەیە دروستکرد بۆ لێکۆڵینەوە لە چۆنیەتی دەرکەوتنی کیشوەرەکە.

وەک لە ڕاپۆرتێکدا کە لە ماڵپەڕی ئاگاداری زانستدا بڵاوکراوەتەوە، ئاماژەی بەوە کردووە، نمونەی بەردەکان کە هەندێکیان تەمەنیان وەک دایناسۆرەکانە، لە شوێنەکانی کونکردنی گەڕان و ژمارەیەک لوتکەی بەرکەوتوو لە باشووری زیلاند، وەک دوورگەکانی چاتام و ئەنتیپۆدس وەرگیراون.

شیکاری پێکهاتەی کیمیایی، لەگەڵ بەڵگە جیۆلۆجیەکانی تر، لێکچوونەکانی لە نەخشەکانی لەگەڵ جیۆلۆجیای ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا ئاشکرا کرد، ئەمەش پێشنیاری ژێرئاوکەوتنی پەراوێزی زیلاندیا دەکات تا ٢٥٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، بەسەر ئەو شوێنەی کە ئێستا فەلاتی کامپبێل لە کەنارەکانی ڕۆژئاوای نیوزلەندا . ژێرئاوکەوتن کاتێک ڕوودەدات کە دوو لێواری توێکڵی زەوی پاڵ بە یەکەوە بنێن، لێوارێک پاڵدەنێتە خوارەوە بۆ ناو پۆششی زەوی.
تولۆچ و تیمەکەی لە توێژینەوەکەیاندا کە لە گۆڤاری Tectonics لە 12ی ئەیلولدا بڵاوکرایەوە، ڕوونیکردەوە "هەردوو وڵاتی زیلاندیا و ئەنتارکتیکا لە ناوخۆدا شێواوییەکی زۆریان هەیە" چەند ساڵێک بەر لە ئێستا.

پاشان لە قۆناغی کۆتایی کریتاسی نزیکەی ٧٩ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر، زیلاندیا و ڕۆژئاوای ئەنتارکتیکا دڕا و زەریای هێمنیان پێکهێنا ئەوەی بۆ ماوەیەکی زۆر جیۆلۆجی سەرسام کردووە ئەوەیە کە چۆن توێکڵی زیلاندیا توانیویەتی ئەوەندە تەنک بێت پێش ئەوەی بشکێت تەنکییەکی هاوشێوە لە ئەنتارکتیکای ڕۆژئاواشدا دەردەکەوێت.

تولۆک و هاوکارەکانی بەڵگەیان دۆزیەوە کە ئاراستەی فراوانبوونەکە لە نێوان ٨٠ بۆ ١٠٠ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر بە ڕێژەی ٦٥ پلە جیاواز بووە، ئەوان پێیان وایە ڕەنگە ئەمە ڕێگەی بە تەنکبوونەوەی بەربڵاوی توێکڵی کیشوەری داوە، ئەم ئەنجامانە پێکەوە بناغەیەکی تۆکمە بۆ شیکارییەکی وردتر بۆ ئەم فراوانییە سەیرەی زەوی دروست دەکەن.