هەواڵ

رێککەوتنی هەولێر و بەغداد یان رێککەوتنی فشۆڵ

حکومەتی هەرێمی کوردستان ئومێد لەسەر ڕێککەوتنەکەی لەگەڵ بەغداد هەڵدەچنێت بەڵام بەرپرسانی حکومەتی عێراق رێککەوتنەکە بە فشۆڵ ناودەبەن.

ئەمڕۆ ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق کۆدەبێتەوە و دەنگ لەسەر پێشنیار و داواکارییەکانی هەرێمی کورستان دەدات لەسەر موچە و پشکی هەرێمی کوردستان, حکومەتی هەرێمی کوردستان و وەزیرە کوردەکانی کابینەکەی سودانی زۆر ئومێدییان بەم رێککەوتنە  و بڕیارەکەی ئەنجومەنی وەزیرانی هەیە، خالید شوانی وەزیری دادی عێراق بە گەشبینیەوە رایگەیاند، بڕی ئەو پارەیە دیار نییە کە بڕیارە بۆ ناردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان بڕیاری لەبارەوە بدرێت بەڵام گەشبینە لە ئەنجومەنی وەزیرانەوە بڕیارێک بە ئاراستەی ناردنی شایستەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان دەربچێت.
رۆژی پێنجشەممە 14-9-2023 شاندێکی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتیی مەسرور بارزانی سەرۆکوەزیران چووە بەغدا و ژمارەیەک کۆبوونەوەی لەگەڵ بەرپرسانی هەرە باڵای عێراق و پارتە سیاسییەکان کرد، بەشێک لە تەوەری کۆبوونەوەکانیش شایستە داراییەکانی هەرێمی کوردستان، لەنێویشیدا مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بوو. 

شاندەکەی هەرێمی کوردستان دوو پێشنیارییان بە بەرپرسانی حکومەت و لایەنە سیاسیەکانی عێراق داوە، هەرێمی کوردستان، پێشنیازی کردووە لە مانگەکانی (7 بۆ 12ـی ئەمساڵ) حکومەتی عێراق مانگانە بڕی 800 ملیار دینار بۆ دابینکردنی مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان بنێرێت. هەروەها پێشنیازی هەموارکردنەوەی چەند بڕگەیەکی یاسای بودجە تایبەت بە پشکی هەرێمی کوردستانیان خستووەتەڕوو، لەنێویاندا مادده‌كانی 12 و 13.

ئەم رێککەوتن و لێکتێگەشتنەی نێوان هەولێر و بەغداد بۆ ئەمڕۆ یەکشەممە 17-9-2023 رۆژنامەی شەرقولئەوسەت راپۆرتێکی لەبارەوە ئامادەکردوە و  رۆژنامەکە لە زاری بەرپرسانی حکومەتی عێراقییەوە ئاماژەی بۆ ئەوەکردوە، حكومەتی سودانی بەرامبەر شاندەکەی هەرێم نەرمی و نیازپاكی پیشانداوە، کە ئەوە دەستپێشخەری دەبێت بۆ سوككردنی قەیرانی دارایی لەسەر هەرێم بەڵام ئەمە بەردەوام نابێت ئەگەر كوردستان پابەندی رێككەوتنەكە نەبێت.
هەر لە زاری ئەو بەرپرسەی حکومەتی عێراقەوە لە بەشێکی دیکەی راپۆرتەکەی رۆژنامەی شەرقولئەوسەتدا هاتووە،  رێوشوێنەكانی ئێستا كێشە چارەسەر ناكات چونکە لەبەردەم رێككەوتنێكی فشۆڵ و كاتیداین.
بەپێی رۆژنامەی شەرقولئەوسەت قەیرانەکان لەوە قوڵترن دەبینرێن، بۆیە بەغداد تەنها پارە نانێرێت بەڵکو چاودێری هەرێم دەکەن تا بزانن هەولێر پابەندی بڕگەکانی بودجە دەبێت یان نا. 

سەرکردەیەکی چوارچێوەی هەماهەنگی بە رۆژنامەکەی وتوە، هێزە شیعیەكان فشار دەكەن بە ئاڕاستەی هەڵوەشاندنەوەی ئەو مامەڵە سیاسیەی پێشتر هەبووە لەگەڵ هەرێمی كوردستان و دەیانەوێت هەولێر ناچار بكەن بەشێوەیەك مامەڵە لەگەڵ بەغداد بكات كە تاكە دەسەڵاتە لە عێراق.

مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان مووچەی مانگەکانی تەمموز و ئابیان وەرنەگرتووە، ئەوە لە کاتێکدایە چەند رۆژێکی دیکە دەست بە دابەشکردنی مووچەی مانگی ئەیلوول لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حکومەتی عێراق دەکرێت. حکومەتی هەرێمی کوردستان دەڵێت، ناردنی مووچە ئەرکی حکومەتی عێراقە.

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.