هەواڵ

هۆشدارییەک لە پلاسخارتەوە بۆ هەرێم : زۆر شت لەمەترسیدایە

نێردەی تایبەتی سکرتێری نەتەوەیەکگرتوەکان پەیامێکی روون و هۆشدارییەکی توندی دایە بەرپرسانی هەرێمی کوردستان کە ئەگەربێت و هەڵبژاردنی کوردستان ئەنجامنەدەن ئەوا"زۆرشت لەمەترسیدا دەبێت."

رۆژی سێشەممە، 10ـی تشرینی یەکەمی 2023، جێنین پلاسخارت، نێردەی تایبەتی سکرتێری گشتیی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق دوایین راپۆرتی ئەمساڵی نوێنەرایەتییەکەی تایبەت بە دۆخی گشتیی عێراق و هەرێمی کوردستان پێشکێشی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی کرد.

نێردەی سکرتێری گشتیی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق باسی لە چەندین بابەت و پرسی جیاوازی هەرێمی کوردستان و عێراق کرد، لەوانەش هەوڵەکانی حکومەتی عێراق بۆ رووبەڕووبوونەوەی گەندەڵی.

لەبارەی ئەو هەوڵانەوە پلاسخارت دەڵێت، "گەندەڵی هێشتا بەربڵاوە. تۆڕە ئاڵۆزەکانی گەندەڵی و بەرژەوەندخوازەکان کە لە ماوەی چەندین دەیەی رابردوودا لە عێراق پێکهاتوون، بە شەو و رۆژێک لەنێونابرێن". 

هەروەها پلاسخارت سەرنجی خستە سەر دۆخی ئابووریی عێراق و رایگەیاند، "گەشەکردنێکی خێرای ژمارەی دانیشتووانی عێراق هەیە کە پێشبینی دەکرێت لە سێ بۆ چوار دەیەی داهاتوودا ژمارەکە دوو بەرامبەر زیاد بکات". 

دواتر پلاسخارت باسی لەو ئاڵنگارییانە کرد بەهۆی کاریگەرییەکانی گۆڕانی کەشوهەوا و وشکەساڵییەوە رووبەڕووی عێراق بوونەتەوە و ئاماژەی بەوە کرد، رێکخراوی کۆچی نێودەوڵەتی رایگەیاندووە، بەهۆی وشکەساڵییەوە لە 10 پارێزگای عێراقدا نزیکەی 14 هەزار ئاوارە تۆمارکراون. گوتیشی، "ئەگەر ئەم کێشەیە هەروا بمێنێتەوە، ئەوا دۆخێکی ناهەموار دەخوڵقێت. هەربۆیە، هەنگاوێکی باشە کە حکومەت، کێشەی ئاسایشی ئاوی کردووەتە یەکێک لە کارە لەپێشینەکانی". 

سەبارەت بە پەیوەندییەکانی هەولێر و بەغدا و چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوانیان، پلاسخارت باسی لە سەردانی شاندی باڵای هەرێمی کوردستان بۆ بەغدا لە مانگی رابردوودا کرد و رایگەیاند، "ئەوە پێشهاتێکی ئەرێنییە". هەروەها گوتی، "دەبێت مووچەی فەرمانبەران دوور بێت لە ناکۆکییە سیاسییەکان. هەروەکو فەرمانبەرانی دیکەی عێراق، ئەوانەش لە هەرێمی کوردستان کار دەکەن، پێویستیان بە دابینکردنی بژێویی ژیانی خێزانەکانیانە و بەرپرسیارێتییان لەسەر شانە جێبەجێی بکەن".

دواتر پلاسخات هاتە سەر باسی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان و رایگەیاند، "ئەو هەڵبژاردنە زۆر دواکەوتووە". گوتیشی، "ئەو چاوەڕوانییەمان لە هەموو لایەنەکان هەیە دڵنیایی بدەن کە رۆژی نوێی هەڵبژاردن نەبێتە قوربانیی ناکۆکییە سیاسییە نێوخۆییەکان. بە لەبەرچاوگرتنی ئەو بەڕێوەبردنەی ئێستا هەیە کە کاربەڕێکەرە، پێویستە پرۆسەی دیموکراسی هەرێمەکە سەرکەوتن بەدەستبهێنێت، چونکە زۆر شت لەمەترسیدایە".

لە کۆتایی وتارەکەیدا نێردەی نەتەوە یەکگرتووەکان باسی لە دۆخی شاری کەرکووک، ئاڵۆزی و خۆپێشاندانەکانی مانگی رابردووی ئەو شارەی کرد کە ژمارەیەک هاونیشتمانی تێیدا گیانیان لەدەستدا و بریندابوون.

پلاسخارت وتی، "گرنگە پێداویستیی خەڵک بکرێتە کاری لەپێشینە و پێش دەستکەوتە سیاسییەکان بخرێت. بێگومان، هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکووک لە 18ی کانوونی یەکەم، گرنگییەکی زۆری هەیە، بەتایبەتی بەهۆی ئەوەی لە کەرکووک لەساڵی 2005ـەوە هەڵبژاردنی ئەنجوومەنی پارێزگاکانی تێدا نەکراوە".

هەواڵ

بەرهەمهێنانی نەوت راگیراوە و تا هەرێمی کوردستانیش نەوت رادەست نەکات مووچە نایەت

بەپێی رێککەوتنی حکومەتی هەرێمی کوردستان و حکومەتی عێراق تا نەوت رادەستی کۆمپانیای سۆمۆ نەکرێت بەغدا پارەی مووچە رەوانە ناکات؛ زیاتر لە 24 کاتژمێرە بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان راگیراوە. 

 حکومەتی هەرێمی کوردستان دوای چەندین کۆبوونەوە لەگەڵ حکومەتی عێراق لەسەر پرسی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان رێککەوتنی کرد. 

بەپێی دەقی ئەو رێککەوتنە کە ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق بڵاویکردوەتەوە، تا وەزارەتی نەوت و کۆمپانیا سۆمۆ وەرگرتنی نەوت لە بەندەری جەیهان پشتراست نەکەنەوە، وەزارەتی دارایی پارە بۆ هەرێمی کوردستان نانێرێت. 

بەپێی رێککەوتنەکەی هەولێر و بەغدا دەبێت هەرێمی کوردستان رۆژانە 280 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم بهێنێت، 230 هەزاری بداتە بەغدا و 50 هەزاریشی لە ناوخۆدا بەکاربهینێتەوە. 

ناردنی پارەی مووچە بە مەرجی رادەستکردنی نەوت لە کاتێکدایە زیاتر لە 24 کاتژمێرە بەهۆی هێرشی درۆنییەوە بەرهەمهێنانی نەوت لە هەرێمی کوردستان رایگراوە. 

عەزیز ئەحمەد جێگری بەڕێوەبەری نوسینگەی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و کۆمەڵەی پیشەسازی نەوتی کوردستان - ئەپیکور لە دوو راگەیەندراوی جیاوازدا رایانگەیاند، بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە هەرێمی کوردستان نزیکەی 200 هەزار بەرمیل بەرهەمهێنانی نەوتی لەدەستداوە. 

ئەگەرچی هەولێر و بەغدا رێککەوتنیان کردووە، بەڵام ناو بەناو هێرشی دۆرنییەکان دەست پێدەکەنەوە و کێڵە نەوتییەکان بە ئامانج دەگرن دیار نیە درۆنەکان رێگە بە دەستپێکردنەوەی نەوت دەدەن یاخود هێرش دەکەنەوە. 

هەموو ئاماژەکان بەو ئاڕاستەیەن رێککەوتنەکەی هەولێر و بەغدا کۆتایی بە هێرشی درۆنەکان بهێنێت، چونکە ئەو هێرشانە وەک کارتی فشار دژی هەرێمی کوردستان دەبینران تا نەرمی بۆ رێککەوتن بنوینێت و نەوتەکەی رادەست بکات.