تەندروستی

ڕێژەى تووشبووانی نەخۆشیی شێرپەنجە لە هەرێمی کوردستان لە پێوەرى جیهانی کەمترە

بەپێی داتاکانی وەزارەتی تەندرووستی لە هەرێمی کوردستان، ڕێژەى تووشبووانی نەخۆشیی شێرپەنجە لە پێوەرى جیهانی کەمترە، هۆشیاریی زیاتری خەڵک بۆ خۆپارێزی و پشکنین و پێشکەوتنی کەرتی تەندرووستی لە چارەسەر و بەتەنگەوەچووندا، وای کردووە، هاووڵاتییانی زۆر پەنا بۆ پشکنین ببەن و زووتر چارەسەر وەرگرن.

لە ساڵی ٢٠٢٢دا، نۆ هەزار و ٦١ کەس لە هەرێمی کوردستان تووشی نەخۆشی شێرپەنجە بوون کە ڕۆژانه دەکاتە‌ نزیكه‌ى ٣٢ کەس، بەڵام ئەو ژمارەیەش لە پارێزگایەکەوە بۆ پارێزگایەکی دیکە جیاواز بووە. له‌ پارێزگاى هه‌ولێر ٤ هەزار و ٣٠٤ کەس، پارێزگاى‌ سلێمانى ٣ هەزار و٣٢٣ کەس و پارێزگاى دهۆك یەک هەزار و ٤٣٤ کەس بووە.
بەربڵاوترین جۆرەکانى شێرپه‌نجه‌ له‌ هه‌رێمى كوردستان، بریتین لە، شێرپەنجەی مه‌مك، كۆڵۆن، سییه‌كان، پێست، غوددە، پرۆستات، لیوكیمیا، مێشك، منداڵدا،
د. چنار سنجاوی، سەرۆكی كۆنترۆڵی شێرپەنجە لە وەزارەتی تەندروستی حکومەتی هەرێمی کوردستان، بە فەرمانگەی میدیا و زانیاریی ڕاگەیاند: "لە هەرێمی کوردستان، شێرپەنجەی مەمک بە پلەی یەکەم دێت، هاوکات لە هەموو جیهانیش بەو شێوەیەیە و ٢٣%ی تووشبووان، شێرپەنجەی مەمک و لە دوای ئەو، شێرپەنجەی کۆڵۆن و سییەکان لە هەرێمی کوردستان تۆمار کراوە،
د. چنار سنجاوی ڕاشیگەیاند: ''ڕێژەی تووشبووانی ژن کەمێک زیاترە لە پیاو لە ٥٦% تووشبوون بە شێرپەنجە لە ئافرەتان و لە ٤٤%یش پیاوانە، چارەسەری شێرپەنجە بە پێی پێویستییەکانی نەخۆش هەیە، و نەشتەرگەریی پێویستییان بۆ دەكرێت، دوای نەشتەرگەری چارەسەری کیمیایی هەیە.''

سەرۆكی كۆنترۆڵی شێرپەنجە لە وەزارەتی تەندروستی ئاماژەش بەوە دەکات کە چارەسەری کیمیایی هەمووی لە نەخۆشخانە حکومییەکان بەردەستە و چارەسەری تیشکیش لە سەنتەری ئاوات هەیە، لە سلێمانییش بە هەمانشێوە هەیە، بەڵام بۆ نەشتەرگەری لە نەخۆشخانە حکومییەکان و تایبەتیش هەیە.

سنجاوی ئاماژە بەوەش دەکات کە سندوقی کۆمەکیش بۆ تووشبووانی شێرپەنجە زۆر کات تێچووی نەشتەرگەرییەکان دەگرێتە ئەستۆ، ئەو ڕێژەیەی تووشبوون کە تۆمار دەکرێت، ٢٥% بۆ ٣٠%ی شارەکانی ترە و لە هەرێمی کوردستان چارەسەر وەردەگرن و ڕاشیگەیاند:'' ڕێژەی توشبووان لە هەرێمی کوردستان لە خوار ڕێژەی ستانداردی جیهانییە، لە ماوەی ١٠ساڵدا، زیاتر لە ٧١ هەزار و ٧٤ تووشبوو تۆمار کراوە، ڕێژەی تووشبوون لە جیهان بۆ هەر ١٠٠ هەزار کەسێک ١٩٠ تووشبووە، بەڵام لە کوردستان بۆ هەر ١٠٠ هەزار کەسێک ١٥١ کەسە،
لە ساڵی ٢٠٢٣دا، له‌ ١ی کانوونی دووەمەوە تا ٣٠ی حوزەیران ، ڕۆژانه‌ نزیكه‌ى ٣٠ تا ٣٥ نه‌خۆشى نوێ تۆمار كراون‌، بەوەش ژماره‌ى نه‌خۆشانى تۆمارکراوی شێرپه‌نجه لە شەش مانگدا‌، زیاتر له‌ ٤هەزار کەس بووە، له‌ پارێزگاى هه‌ولێر نزیكه‌ى هەزار و ٨٠٠ کەس، له‌ پارێزگاى‌ سلێمانى نزیكه‌ى هەزار و ٥٠٠ کەس، له‌ پارێزگاى دهۆك نزیكه‌ى ٧٠٠ کەس بوون. زیاترین ڕێژەى تووشبوو‌ له‌ پارێزگاى هه‌ولێر لە پیاوان ٤٦% و لە ئافره‌تان ٥٤% بووه، کە زۆربەی‌ شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك و كۆڵۆن و سییه‌كانن.

پارساڵ ٩٢ هەزار کەس سەردانی نەخۆشخانەکانیان كردووە
پرسێکی دیکەى نەخۆشیی شێرپەنجە بریتییە لە سەردانی نەخۆشان بۆ نەخۆشخانەکان و چارەسەرکردنیان، کابینەی نۆیەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە ڕێگەى وەزارەتی تەندرووستییەوە، لە ماوەى ڕابردوودا، هەموو هەوڵێکی بۆ کۆنترۆڵکردن و چارەسەرى نەخۆشانی شێرپەنجە داوە، لە ساڵی ٢٠٢٢، ژماره‌ى نه‌خۆشانى شێرپه‌نجه‌ كه‌ سه‌ر‌دانى نه‌خۆشخانه‌ و سه‌نته‌ره‌كانیان كردووه، نزیكه‌ى ٩١ هەزار و ٧٢٢ کەس بوون. ئەو نه‌خۆشانەی چاره‌سه‌ریان له‌ ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێمی کوردستان وەر گرتووە، ٣٩١ نەخۆش بوون.
زیاتر له‌ ٤٠ هەزار چاره‌سه‌رى به ‌تیشك له‌ سه‌نته‌رى ئاوات له‌ هه‌ولێر و سه‌نته‌رى ژیاناوا له‌ سلێمانى پێشکەش کراوە، هەروەها لە ساڵی ٢٠٢٢- ٢٠٢٣، ڕێژه‌ى سه‌ر‌دانى نه‌خۆشانى شێرپه‌نجه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێمى كوردستان بۆ ٣٠% زیاد بووە.
کابینەی نۆی حکومەتی هەرێمی کوردستان، ٢٥٨ ملیار و ٤٠٣ ملیۆن و ٦٣٧ هەزار دیناری بۆ دەرمان، ئامێر و پێداویستی پزیشکی و نەخۆشخانەکان خەرج کردووە، تووشبووان لە هەشت نەخۆشخانە و سەنتەری تایبەت بە شێرپەنجە چارەسەر وەردەگرن و د.چنار سنجاوی، لەمبارەیەوە دەڵێت: "لە هەرێمی کوردستان ٨ بنکەی تایبەت بە چارەسەرکردنی شێرپەنجە هەن، ٣ بنکە لە هەولێر، ٣ لە سلێمانی، ٢ لە دهۆک پشکنینی زیاتر و هۆشیاری و چارەسەرى باشتر
بە پێی ڕاپۆرت و توێژینەوە جیهانییەکانی نەخۆشیی شێرپەنجە، تۆمارکردن و ئامارە بەرزەکانی نەخۆشیی شێرپەنجە، پەیوەندیی بە هۆشیاریی خەڵک بۆ پشکنین و خەمخۆریی تەندروستیی خۆیانەوە هەیە، بۆیە لە زۆرێک لە وڵاتان، تۆمارکردنی ڕێژەى بەرزی شێرپەنجە، پەیوەندییەکی بەهێزی بە گەشەپێدانی مرۆیی و پێشکەوتنی کەرتی تەندرووستییەوە هەیە، چونکە ئەو پێشکەوتنە هانی خەڵک دەدات پشکنینی پێشوەختە و زوو بکەن و ڕێژەیەکی زۆریان ئەو نەخۆشییە بدۆزنەوە.
لە هەرێمی کوردستاندا، جگە لەوەى ڕێژەى تووشبووانی نەخۆشیی شێرپەنجە لە پێوەرى جیهانی کەمترە، هۆشیاریی زیاتری خەڵک بۆ خۆپارێزی و پشکنین و پێشکەوتنی کەرتی تەندروستی لە چارەسەر و بەتەنگەوەچووندا، وای کردووە، هاووڵاتییانی زۆر پەنا بۆ پشکنین ببەن و زووتر چارەسەر وەرگرن.


فەرمانگەی میدیا و زانیاری

Tech

"homeOS"... ئەپڵ بە ڕۆبۆتێکی ناوازە بازاڕی ئامێرە زیرەکەکانی ماڵەوە دەکاتە ئامانج

بەپێی ڕاپۆرتێکی نوێی بلومبێرگی ئەمریکی، ئەپڵ هەوڵدەدات بوونی خۆی لە بازاڕی ئامێرە زیرەکەکانی ماڵەوە لە ڕێگەی ستراتیژییەکی نوێ و گەورە مەبەستەوە بەهێز بکات.

ئێستا کۆمپانیای ئەپڵ خەریکی پەرەپێدانی سیستەمێکی نوێی کارپێکردنە کە بە homeOS ناسراوە، لەگەڵ شاشەیەکی زیرەک و ئامێرێکی پێشکەوتووی ڕۆبۆتی سەر مێز.

بلومبێرگ ئاماژەی بەوەدا کە گرنگیدانی ئەپڵ بە بازاڕی ئامێرە زیرەکەکانی ماڵەوە لەسەر بنەمای سێ پێکهاتەی سەرەکییە کە بریتین لە شاشە، زیرەکی دەستکرد و نەرمەکاڵا.

کۆمپانیاکە بەنیازە شاشەی ماڵەوە بە نرخێکی گونجاو بخاتە بازاڕەوە، هاوشێوەی ئایپاد، کە دەتوانرێت لە دەوروبەری ماڵەکەدا دابنرێت، هاوشێوەی بڵندگۆکانی HomePod.

ئەم شاشانە ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدەن دەستیان بگات بە چەندین تایبەتمەندی وەک سەیرکردنی ناوەڕۆک و پەیوەندیکردنی FaceTime و گەڕان بە ئینتەرنێتدا.

پێشبینی دەکرێت زیرەکی دەستکرد ڕۆڵێکی گرنگ بگێڕێت لە ستراتیژی ئەپڵ بۆ ئامێرە زیرەکەکانی ماڵەوە، هەروەها سیستەمی زیرەکی ئەپڵ ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات بە وردی کۆنترۆڵی ئامێر و بەرنامەکان بکەن، هەروەها ئۆتۆماتیکی پێشکەوتوو لە ئامێرەکانی ماڵەوە بەدەست بهێنن.

بلومبێرگ ئاماژه ی به وه دا که ئه م ئامێره ڕۆبۆتییه که پێشبینی ده کرێت به نرخی هه زار دۆلار بخرێته بازاڕه وه ، یه که م به ڕهه م ده بێت که به ته واوی له سه ڕ پلاتفۆرمی زیره کی ده ستکردی Apple Intelligence پەرەی پێبدرێت، بەو پێیەی دەتوانێت لە ژینگەی دەوروبەری تێبگات و... بە شێوازی زیرەکتر کارلێک لەگەڵ بەکارهێنەران بکەن.

لە بەرەی نەرمەکاڵا، ئەپڵ خەریکی پەرەپێدانی سیستەمێکی نوێی کارپێکردنە کە بە homeOS ناسراوە، کە لەسەر بنەمای سیستەمی tvOS دەبێت کە لە تەلەفزیۆنە زیرەکەکانی ئەپڵ تیڤیدا بەکاردێت کۆمپانیاکە لەم دواییانەدا دیزاینی بەرنامەی Home ی کردووەتەوە، ئەمەش ڕەنگدانەوەی پابەندبوونیەتی بە باشترکردنی ئەزموونی بەکارهێنەر لەگەڵ ئامێرە زیرەکەکانی ماڵەوە.

شایانی باسە کە هەوڵەکانی پێشووی ئەپڵ لە بازاڕی ئامێرە زیرەکەکانی ماڵەوە تا ئێستا سەرکەوتنی خوازراویان بەدەست نەهێناوە، بەڵام زۆر کاردەکات بۆ پەرەپێدانی پرۆتۆکۆڵی Matter بۆ ئامێرە زیرەکەکان بە مەبەستی پشتگیریکردنی پەیوەندی فراوانتر لەگەڵ ئامێرەکانی کۆمپانیاکانی تر.

پێدەچێت ئەپڵ دەرفەتی ئەوەی هەیە بۆ بەدەستهێنانی سەرکەوتن لەم بازاڕەدا، بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ڕکابەرەکانی وەک ئەمازۆن و گووگڵ هێشتا نەیانتوانیوە زاڵ بن بەسەر ئەم بوارەدا. ڕەنگە ئەپڵ سوود لە ناوبانگە بەهێزەکەی وەربگرێت و سەرنجی لەسەر ئەزموونی بەکارهێنەر بێت بۆ بەدەستهێنانی سوودێکی کێبڕکێ بەسەر کۆمپانیاکانی تردا.